Alþýðublaðið - 27.08.1954, Blaðsíða 4

ALÞYÐUBLAÐIÐ
Föstudagur 27. ágúst 1954.
Einar Ól. Sveinsson:
Ctgelindl; AlþýQuflokkurlmo. Rítstjórí og ábyrgSarm«8ur:
Hamdbal Valdlmarssou Meðrltstjórl: Helgl Sæmunduoa.
Fréttastjósl: Sigv&ldi Hjilmarsson. BlaSamenc: Loftur GuB-
mundsson og Björgvin Guömundsson. Auglýsingastjóri:
IBmma Möller. Ritstjórnarsímar: 4901 og 4902. Auglýsinga-
■iml: 4906. Afgreiöslusimi: 4900. AlþýQuprentsmiQjan,
Hrg. 8—10. AskriftarverC 15,00 á rnán. I lausasölu: 1,00.
Horfur eftir Bruessel-fund
MÖRGUM, sem íylgjast með að sú lausn væri a'ð mörgu leyti
á utanríkismálum hefur orðið ákjósanlegri en Evrópuher
Æ.Ilmikið um út af j)ví, að Brus- undir yfirþjóðlegri stjórn.
Belfundurinn skyldi mistakast.
Og satt er það, að hin nei-
fcvlafeðu úrslit hans að því er
sneríir stofnun Evrópuhersins,
HANDRITAMALIÐ
ser ■
brjósti, sem notfæra
íslenzku handritin.
Til þess að við getum. unn-
ið að rannsókn á þeim hand-
ritum. sem geymd eru í Kaup-
TILGANGURINN er sa i
báðum tilfellum, að koma her-
styrk Þjóðverja undir sameig-
inlegt eftirlit. — Sá er líka
ekapa að mörgu leyti ný vi'ð- munurinn, að í Norður-Atlants
Siorf í stjórnmálum Evrópu. j haf*banda,?%inu eru bæði
Stjórnendur Atlantshafs Stóra-Bretland og Bandaríkin
Fandalagsins hafa lengi hald- og geta f j Ijið félagsskapnum
2ð því fram, að varnir Vestur- allt önnur jafnvægishlutföll,
Evrópu verði ekki fullnægj- bæði nieð tilliti til fjárhagslegs
amdi, fyrr en varnarstyrkur valds og hernaðatriegs styrk-
Vestiur-iÞýzkalands hajfl eiiuii- leika.
ig verið hagnýttur og sam-
ræmdur öðrurn varnaraðgerð-
um í álfunni.
MEÐ STOFNUN Evrópu-
Kiersins var ætlunin. að leysa
fvo höfuðvandamál.
AÖalmótbárur -Frakka gegn
þátttöku í Evrópuhemum voru
hins vegar þær, að það væri
un'dir virðingu franska hersins
að vera undir samstjórn fleiri
, þjóða. Frakkar yrðu líka að
,1 fyrsta lagi að Jeiða Þýzka- jiafa eígin þjóðlegan her vegna
lapd til sætis meðal Evrópu- nýlendna sinna — og síðast en
þjóða sem jafnrétthátt ríki, er ekkj sízt, að Þýzkaland kynni
faka skyldi fulla hlutdeild, 9Qkum ríkidæmis síns að verða
ekki aðeins í f járhagslegu, held sterkasti aðilinn að Evrópu-
ur einrJig Jiernaríariegu ;sam- hernum! en að honum stóð
starfi vestrænna þjó'ðá. | ekkJ tíl að Bretar yrðu neinn
I annan stað var ætlunin aðili.
með sameiginjlegum Evrópu- J J>AI) ER AÐ VÍSU mikið
her, að finna nokkurs konar undir Frökkum komið, hvort
þýzkri hervæðingu slíkt ör- f Vestur-Þýzkaland verður tek-
ygg-isform, að aðrar þjóðir gætu i'ð £ NATO, en ýmislegt bendir
falKzrt á, að Þýzkaland tækii j til þess, að sú lausn verði ein-
þannig að sínum hluta þátt í ‘ mitt frá þeirra sjónarmiði að-
að hera byrðar vamaraðgerð- j gengilegri en stofnun Evrópu-
anna í Vestur-Evrópu. , hersins.
En þegar á átti að herða, J Eitt er víst. Það er ekki æski
þotti Frokkum ekki ráðlegt að legt fyrir Iýðræðislega þróun í
leysa þessi vandamál með stofn Vestur-Evrópu, að Þýzkalandí
M sameiginlegs Evrópuhers, verði synjað um frelsi og jafn
©g sögðu ákve'ðið nei í Brussel, rétti á borð við aðrar Evrópu-
þegar breytingatillögur þeirra j þjóðir. Ef það ástand helzt til
höfðu verið felldar. i lengdar, leiðir það aðeins til
HERNAÐARSÉRFRÆÐ- | þess að þjó'ðernissinnar þar í
INGAR Ameríku hafa eins og, landi fa aukinn byr í seglin. í
yfirmenn Atlantshafsbanda- j þessu liggur nokkur hætta,
l'agsins haldið því fram að sem vert er að gefa fullan
Evrópa verði ekki varin, nerna gaum. Og sem stendur er vest
herstyrkur Þýzkalands sé einn ur-þýzkt almenningsálit fylgj-
ig tekinn með. Þess vegna er andi Evrópusamstarfi. — En
eðlilegt að alþýða manna í ef Vestur-Þýzkalandi verður
Ameríku spyrji nú, þegar fellt, synjað bæði um sjálfstæði og
hefur verið að stofna Evrópu- , jafnrétti, getur enginn sagt fyr
herinn með þatttöku Þýzka- Jr um, hver verða kann þróun
lands: Hvers vegna cru Banda
ríkin eiginlega að hafa áfram
feerlið í Evrópu, ef ekki er hægt
NÚ FARA í HÖND betri nokkru leyti þýðingar. Enn
tímar, 19. öldin og.hin 20.. Á hlýt ég að minna á bókartitil
17. og 18. öld var talsverður Laxness, „Sjálfsagðir hlutir“,
áhugi meðal lærðra manna fyr — þetta er ekki nema sjálfsagt
ir íslenzkum formnbókmennt- og eðlilegt.
um. einkum vegna bæði raun- Þannig mun það líka verða mannahöfn, verðum við að fá
verulegs og ímyndaðs gildis í nútíð og framtíð. hvorki skáld þau hingað að láni, eins og til
þeirra um sögu þessara ríkja. in né allur almenningur mun dæmis Jón Helgason, og þá
Danmörk hafði sinn Saxo, og leggja vinnu í það að lesa aðrir víúndamenn í Kaup-
er þar að finna skýringu þess, handritin, bera þau, saman og mannahöfn, geta fengið hand-
að ekki tr þýtt né gefið út svo frv.; til hvers erúm við, rit þangað að láni. Þetta er
mikið af fornibókmenntum í málfræðingarnir þá, ef við okkur mikilsverð hjálp. En
Danmörku fyrr en Árna Magn vinnum ekki það verk? Alþýða það er fyrirhafnarsamt að
ússonar sjóðurinn hefst handa manna. skáldin. ies fornritin f'iytja handrit, sem ef til vill
um það. í Noregi er Heims- í prentuðum útgáfum, flestir fylla stóran kassa. Maður kyn-
kringlu tekið tveim höndum, óska að lé'a þau á sinni tungu, okar sér við að biðja um önn-
og verður þýðing af henni þar og vilja eiga kost á skýr-
ahnenningseign. Mest líf er þó ingum og túlkun á þeim
í þessari útgáfustarfsemi í Sví annaðhvort í ræðu eða riti.
þjóð á þessu tímabili. Og svo Þess vegna skuluð þið gefa
víkur sögunni til íslands; þrátt þessa bókmenntafjársjóði út
fyrir alla eymdina er þar um í löndum ykkar, — og þar
nokkra útgáfustarfsemi að sem íáir. þar geta notið þeirra e-kki eru fyrir hendi, og ekki
ræða. Þar kemur þá út fslend- á frummálinu, ■— þá skuluð (verður gengið úr skugga um
ingabók Ara fróða, Landnáma, þið þýða fornritin, skýra þau nauðsyn þeirra án athugunar
Ólafs Saga Tryggvasonar. og túlka, og geti þau orðið til ■ Auðvitað er þetta dragbítur á
söguútgáfur Björns Markús- (vakningar hvað bókmenntir ( vísindalega hagnýtingu hand-
sonar og síðar. Hrappseyjar-, ykkar snertir, mun það gleðja ritanna. Þannig er því farið,
útgáfan af Egils sögu. Um okkur mjög. Með þeim hætti hvað fornbókmenntirnar snert
þetta leyti taka skáldin að verða bókmenntir einnar þjóð-1 ir, og ekki hvað sízt hvað
sækja yrkisefni í fornsögur, {ar sameign margra, andleg, snertir íslenzkar bókmenntir
fyrst í stað einkum í Saxo. síð sameign. Þannig urðu æfintýri
ar einnig í fslenzkar fornbók- | danska skáldsins H. C. Ander-
menntir, og með rómantíkinni j sens 'sameign allra þjóða jarð-
hefst gullöld Danmerkur, og, arinnar að kalla má.
ur en þau, sem naður getur-
ekki án verið. Og hvernig er
hægt að segja um það fyrir-
fram, hvaða handrit maður
kann að þurfa að nota? ekki
er unnt að leita í bókum, sem
íslenzku fornhókmenntirnar
verða að sjálfsögðu ein af upp-
Nú víkur aftur að því, er
varð sá grundvöllur, sem skáld
frá 16. og 18. öld, sem svo að
segja engir aðrir en Islending-
ar sjálfir hafa áhuga á. Þarf
þetta ekki nánari skýringar
við.
Þegar sýning Kaupmantia-
sprettum hennar. Því hefur in á Norðurlöndum og víðar j hafn jjrháskóla, . Edda og
meira að segja verið haldið byggðu á, en það voru þær út,- j Saga“, var opnuð með viðhöín
í fyrra, var minnst á mína lítr-
ilmótlegu persónu í því sam-
bandi. Mér fyrirgefst það ef
til vill, þótt ég leyfi mér að
ræða eitt atriði, sem snertir
starf mitt. Veturinn 1950—51
fram, að til safnsins í Fjólu- gáfur. sem málfræðingarnir
stræti (þ. e. Árnasafns), — að. önnuðust og gerðu eftir hand-
ógleymdum hinum litla hóp ritunum, ásamt öðrum útgáf-
þrúnna, fornncfrrænnaf hápd- j um og þýðingum. sem bvggð-
rita á Slotshólmi —- oigi rætur . ust á .þessum grundvallarútgáf-
að rekia hin danska þjóðernis-1 um. Hverjum eigum við svo
lega islálfstæðlskennd, en án(bær útgáfur að þakka? Fiarri ifór ég í fyrirlestrum yfir Forn-
hennar værum við ekki til sem , fer því, að ég hafi nokkra ! aldarsögur Norðurlanda, enn-
yjóð. Fyrstu brautryðjandi út-jhneigð til að vanmeta hið
gáfurnar og ritgerðjrnar komu . mikilsverða starfi, sem erlendir
út fyrir tíð Árna Magnússon- ! fræðimenn af ýmsum þióðum,
ar, á hinni lærðu seytjándu . þar á meðal danskir, hafa unn-
öld, og í byrjun Jipplýsinga-j ið á því sviði. Neíni ég með
tímabilsins hófust hinar miklu einlægri virðingu í því sam-
fornnorrænu rannsóknir. Og bandi menn eins og Rasmus
síðan segir: „Áhrifa þessara , Rask og Kristian Kaalund, sem
rannsókna gætti mjög í skáld-jber þar hæst. En það er ekki
skap, bæoi í bundnu máli og ómaks'ns vert, að fara mörg-
óbundnu, iþegar á upplýsinga- J um orðum um það. sem er á
tímabilinu. En þó voru það þeir allra vitorði. að íslendingar
Oehlúnscþlæger og N. F. S. hafa unnið þar miklu meira
Grundtvig, 'sem urðu fyrstir i starf en nokkrir aðrir. Læt ég
aS verja hana án þýzkrar þátt-
toku, sem nú hefur verið hafn-
að,
Litlar líkur eru samt til, að
Bandaríkin kalli her
in í þýzkum stjúmmálum
næstu framtíð.
ENGUM blandast þó hugur
um, að bezta tryggingin fyrir
friði í Evrónu væri alfrjálst
sameinað Þýzkaland að undan
gengnum frjálsum kosningum.
Ef Mendes-France, Eden og
sinn i
Þýzkalandi heim að sinni. Aðr- I ChurchiII og aðrir góðir menn
ar Ieiðir verða sjálfsagt reynd- j gætu komið því til leiðar, þá
ar til þrautar á næstu vikum væri íkveikjuhættan milli aust
og mánúðum, áður en þau urs og vesturs á samri stund
verði endanlcga gefin upp á orðin margfalt minni en hún
bátinn. i hr fur nokkru sinni verið síðan
EF TIL VILL verður sú raun striði Iauk.
«n á þessum málum, að Vest- I Það er von margra, einkurn
ur-Þýzkaland verði viðurkennt ( eftir Gcnfarráðstcfnuna, að ó-
sem sjálfstætt ríki og tekið inn -------^—*-•- i----= ---
í samtök Norður- Atíantshafs-
bandalagsins.
Sá möguleiki er a. m. k. lík-
legur til að verða nú tekinn
til náinnar yfirvegunnar, þeg-
ar útséð er um stofnun Evrópu
hersins sennilega fyrir fullt og
allt.
Ýmsir bafa líka verið þeirr-
ar skoðunar frá fyrstu byrjun,
til þess1 að gef a
þá fomnorrænu goða- og
hetjufræði, sem þörf okk-
ar stóð til og gerði forn-
öldina að eigu okkar. Það var
hið „amamagnæanska fræ“,
okkur , nægja, að benda á bókfræðileg
rit því til sönnunar. þar geta
fremur norskar þýðingar af
frönskum riddarasögum og síð
an hinar íslenzku riddara- og
æfintýrasögur frá 14. og 15.
öld, sem mynda framhald þess-
ara bókmenn'tagreina. Þessar
æfintýrasögur eru ekki taldar
sérlega merkilegar bókmennt-
ir, þær standast tkki að neínu
leyti samanburð við hinar
klassisku sögur. Þó hygg ég
að Mágus saga og Dámusta
saga, svo að tvö dæmi séu
nefnd, mundu vera taldar hin-
ar sæmilegustu bókmenntir,
ef þær heyrðu til enskum og
svo er. En ég vil bæla því við,
að betta er ekki neitt til að
grobba af, þetta eru, svo að ég
sem lífs- og þekkingarmeiður, komi að því aftur, ..siálfsagð-
allir komizt að raun um, aðiþýzkum, já, jafnvel frönskum'
okkar 'óx af. ..Nordiske Digte“.
eftir Oehienscblægsr og „Op-
trin af Nordens Kæmpeliv
eftir G,rundt\lig hafa jendur-
nýjað danskar bókmenntir og
gert Dani að Dönum1. Andlega
menningu okkar mundi skorta
'bæði þrótt og merg, hefði hún
ekki notið bessarar endurnvi-
unar“, segir prófessor Paul
Hubow.
ir hlutir“, að íslendinsrar arm-
izt útgáfu sinna eigin bók-
mennta, ritaðar eru á tungu
þeirra sjálfra.
Ég las fyrir skömmu í dönsk-
ipn blöðum, að nú munduvera
uppi þrír menn danskir, sem
gætu iesið, — þ. e. a. s. lesið
skilið og notfært scr ísienzku
handritin. og var sagt frá þessu
væníir atburðir kun.ni að ger-
ast í stiórnmálum Evrónu
næsíunni. Friðarviljinn hefur
fengið aukinn brótt með aukn-
um skilningi á þeirri gerevð-
inaarhæítu. sem vofir yfir
brezkri, franskri og þýzkri
hióð, ef til vctnissnrengjustyrj
aMar Icæmi milli risanna í
austri oy vestri, Rússlands og
' Bandaríkjanna.
Utbreiðið Alþýðublaðið -
eins og alkunnri staðreyndL Ég
í þessum lofsamlegu ummæl hygg, að þetta sé ekki rétt, ég
um, öam jiÐendingum er þó held að þeir séu fleiri. En jafn-
ekkj ætlað að taka til sín, þar vel jþótt þeir væru ekki nema
sem forðast er að nefna þá á þrír, þá megum við sannarlega
nafn, er aðeins eitt atriði, sem ekki vanmeía þá. Sérfrer góð-
ég ætla að ræða, aðeins ein ur, traustur starfsmaður hefur
spurning, sem ég ætla að bera þar verk að vinna. Það, sem
fram: Notfærðu þessi og önn- Danir hafa lagt af mörkum til
ur ágætisskáld sér íslenzku orðabókarinnar yfir fornmál-
handritin? Ekki hef ég heyrt
þesö getið. Að iþvi er ég bezt
veit, gerðu þeir það ekki. Jafn-
vel ekki Grundtvig, sem hefði
þó verið trúandi til þess. Nei,
þeir notuðu útgáfur af forrihand
ritunum að nokkru leyti, og að
ið, ber þeim þökk fyrir, en ekki
óþökk. En hvort heldur þeir
eru þrír eða fleiri, þá verður
taia þeirra ærið lág, samanbor
ið við tölu þeirra íslenzku mál-
fræðinga, með Jón Hélgason
og Sigurð Nordal í fylkingar-
miðaldabókmenntum. Hvað um
það. fáar aí þessum æfintýra-
sögum hafa verið gefnar sómá-
samlega út. Af öðrum eru að-
eins til lélegar útgáfur, enflest
ar þeirra hafa ekki verið gefn-
ar út enn sem komið er, óg
þeirra er mjög ófullnægjandi
getið í prentuðum heimildum.
Þeir eru því næsta fáir í heirii-
inum, sem þekkia þær, svo að
nokkru nemi. Á Norðuriönd-
um er lítill áhugi íyrir þeim,
nokkru meiri meðal Breta, en
einna mestur í Bandaríkjun-
um, — vil ég því í því sam-
bandi geta manna eins og H.
G. Leach og Margaret Slauch,
—mönnum þar er ljóst, að rit
þessi eru ekki þýðingarlaus
fyrir samanburðarrannsóknir
á miðaldabókmenntum. Flest
elztu og beztu handritin af
þeim er að finna í Árna safni,
en hvaða handrit eru það?
Slíkt er ekki hægt að ákveða
án rannsóknar. Það er eagns-
laust að biðja um handrít að
láni frá Kaupmannahöfn af
handahófi. Hefðu handriíin
Framhíúd á 7. síOdh
i