Alþýðublaðið - 12.01.1955, Qupperneq 4

4
ALÞYÐUBLAÐIÐ
Miðvikudagur 12. janúar 1955
Útgefandi: Alþýðuflo\\urinn.
Ritstjóri: Helgi Scemundsson.
Fréttastjóri: Sigvaldi Hjálmarsson.
Blaðamenn: Björgvin Guðmundsson og
Loftur Guðmundsson.
Auglýsingasljóri: Emma Möller.
Ritstjórnarsímar: 4901 og 4902.
Auglýsingastmi: 4906.
Afgreiðslusími: 4900.
Alþýðuprentsmiðjan, Hverfisgötu 8—10.
Ásþriftarverð 15,00 á mánuði. í lausasölu IflO.
Olaíur og Benjamín
ÓLAFUR THORS ógn-
aði þjóðinni í ræðu sinni á
gamlaárskvöld með nýrri
gengLslækkun. Eíiir áramót
in hefur svo Benjamín Ei-
ríksson kvatt sér hljóðs í
tveimur aðal.málgögnum
ríkisstjórnarinnar og flutt
sinn boðskap. Af þessu sést,
að hér er ærin hætta á ferð
um. Gengislækkunarpostul-
<inn og sénflræðingur hans
eru í vígamóð.
Engum dylst, hvað vakir
fyíir Ólafi og Benjamín.
Þeir eru að undirbúa það
að lækka þurfi gengið vegna
kjarabóta, sem verkalýðs-
hreyfingin hafi knúið fram
undanfarin ár. Þó liggur í
augum uppi, að þessi skýr-
ing fær ekki staðizt. Af-
koma verkalýðsins mun lak
ari nú en fyrir gengislækk-
unina, ef undan er skilin
tímabundin atvir.na á Kefla
víkurflugvelli, sem er vel
borguð, meðal annars vegna
mikillar eftirvinnu. Ólafur
og Benjamín vilja ekki við-
urkenna þann sannleika, að
gengislækkunarstefna þeirra
hefur leitt til öngþveitis.
Þeir reyna að kenna launa-
stéttunum um þá hrakn-
inga þjóðarskútunnar, sem
þeir bera sjálfir ábyrgð á.
Gengislækkunin átti að
verða atv'innuvegum og
fjárhag íslendinga til bjarg
ræðis, en hefur reynzt svika
mylla. En Ólafur og Benja
mín virðast ætla að feta
lengra út í ófæruna í stað
þees að snúa við — og
kenna svo öðrum um ferða-
lagið!
Ræð^f Ólafs Thors á
gamlaárskvöld hefur að von
um vakið ærna athygli og
sætt mikilli gagnrýni. Óá-
nægjan nær meira að segja
inn í raðir Sjálfstæðisflokks
ins. Vísir gaf henni ófagr-
an vitnisburð undir rós. Og
Mánudagsblaðið, sem jafn-
an veitir Sjálfstæðisflokkn-
um að málum, þegar mikið
liggur við, fer um hana hörð
um orðum í skynsamlegri
grein. Þar segir orðrétt á
þessa lund:
„ViS höfum oft og mörg
um sinnum heyrt forustu
menn þjóðarinnar og blöð
stjórnarflokkanna tala um
spamað, en sá sparaaður
hefur venjulcga verið sá
að áminna vinnandi lýð
þjóðalrinnar um sparnað
og litlar kröfur. Við höf-
um oft heyrt forráðamenn
þjóðarinnar ta!a um, að
menn eigi að sýna fórnar
lund og þegnskap, en þetta
er ætíð talað til vinnandi
stéttar, verkafólks. Það er
ráðizt á garðinn, þar sem
hann er laegstur og kraf-
izt þegnskapar og fórn-
fýsi“.
Ólafur og Benjsmín þola
engan veginn samanMrð
við greinarhöfund Mánu-
dagsblaðsins, þrátt fyrir
neynslu ,sína og menntun.
Hann ræðir skdmerkilega
þau atriði, sem þeir reyna
að flækja og dylja. Hann
bendir á þá augljósu stað-
reynd, að ííkisstjórnin
ræðst á garðinn þar stem
hann er lægstur með þvi að
ráðgera nýja gengislækkun
í stað þess að móta farsæla
stefnu, er leiði til lausnar
á vanda atvinnuveganna og
fjármálanna. En Ólafur og
Benjamín vilja ekki líta á
þessa staðreynd og tala þess
vegna eins og biindir menn
um mun Ijóss og myrkurs.
Greinarhöfundur Mánu-
dagsblaðsins kemst að þess
ari niðurstöðu að lokum:
„Þættl þeim, er þetta
ritar, fara betur á, að jöfn
uð væru metin. Hófsemin
og þegnskapurinn kæmi
frá lyfirstéttunum, mundi
þá hinn fátæki og sívinn-
andi lýður fúslega koma
til móts við hina hærri og
sýna sinu þegnskap“.
Hag landsins væri senni
lega ólíkt betur borgið í
höndum þessa greinarhöf-
undar Morgunblaðsins en
Ólafs Thors og sérfræðings
hans, Benjamíns Eiríksson-
ar. Hitt er annað mál, hvort
Ólafur og Beniamín myndu
bæta Mánudagsblaðið, ef
verkaskiptum yrði við kom-
ið.
enda eínn hjnna siður.tu okkar'
sjálfmenntuðu stórieikara. —'
Framsögn han.s er íamíslepzk. 1
bæði hvað rödd og áherzlur
snertir, öll hans tjáning sprolt
Þrjátiu ár
ÞRJÁTÍU ÁRA leikafmæli
Brynjólfs Jóhannessonar leik-
ara er hátíðlegt haldið um
þessar munir. „Þetta kemur oft
fyrir í útlöndum", er haft eft
ir karlinum. Satt mun það, að
enda þótt þrjátíu ára. leikaf
mæli mikilhæfra leikara þyki
merkur atburður með peim
menningarþjóðum, þar sem
leiklistin hefur lengi verið
mikils metin og vel að þjón
um hennar búið, er þar í sjálfu
sér aðeins um starfsafmæli að
ræða. Hjá okkur gegnir öðru
máli. Fram að þessu hafa
þeir einir með Iþjóð okkar gerzt
musterisþjónar Thalíu, sem
unnu henni hugástum, en gátu
þó ekki gengið í helgidóm
hennar fyrr en að erfiðu dags
verki loknu og fórnuðu henni -j
hverri hvíldarstund, án þess að
þiggja nokkur laun fýifr. Það
skal meira en meðalást og
mennska tryggð til, að færa
slíka fórn í þrjá áratugi. Þess
vegna er þrjátíu ára leikaf-
mæli merkisatburður hér á
landi, og það því fremur, þeg
ar sá á hlut að roáli, sem
sýnt hefur slíka trúmennsku
og hæfileika í þjónustunni, að
hann mundi fyrir löngu talinn
sjálfsagður í hópi æðstupresta
leiklistargyðjunnar hvarvetna
þar, sem þjónar hennar hafa
um langan aldur notið veg-
semdar og virðingar sem .
helztu menningarfrömuðir, og in úr jarðvegi íslenzkrar skap
við þá gert samkvæmt því. gerðar og skapbrigða. Það má
Þrjátíu ár eru sem sagt lið
in síðan Srynjólfur Jóhannes-
son kom fyrst fram á leiksviði I
hér í borg. Ekki er mér kunn
ugt um hvernig páverandi leik I
listargagnrýnendur hafa tekið
honum, eða hverju þeir hafa
spáð um framtíð hans á „því
sviði“. Vart geri ég þó ráð
fyrir, að þá, — og þaðan af síð
ur hann sjálfan, — hafi þá
rennt grun í hvílík afrek hann ’
ætti þar eftir að vinna. Og það
þori ég að fullyrða, ’að ekki'
mundi Brynjólfur hafa tekið
því líklega, ef einhver hefði
spáð honum pví, að þeirri sýn
ingu lokinni, að hann ætti íyr
ir höndum að eyða þar svo að
segja öllum sínum hvíldar
stundum, — og drjúgum hluta
af svefntímanum í þokkabót,
— næstu þrjátíu árin. Mér er
líka nær að halda, að þá
myndi Brynjólfur ekki hafa
talið það neina heillaspá. En
svona fór það nú samt..
Sem beíur fór, því að þá
hefðu íslenzkir, leiklistarunn-
endur mikils misst, ef Brynj.
ólfur hefði brugðið trúnaði sín
um við Thalíu. Það er máltæki,
að maður komi í manns stað,
og kann að vera sannmæli,
enda þótt Brynjólfur hljóti þá
að teljast undantekning, sem
sannar regluna. Enn hefur eng
inn komið hér fram á leiksviði,
er brugðið gæti sér í gerVi
hans, svo sérstæð er list hans
og persónuleg. Um leið er hann
pjóðlegastur allra okkar leik-
ara, þeirra sem nú eru á sviði,
Jón Hreggviðsson í „íslandsklukkunr.i“.
Brynjólfur Jóhannesson.
vel vera, að nám við erlenda
leikskóla hefði aukið honum
listþroska, en ekki er ég samt
viss um það. Hitt er víst að
ekki hefði hann orðið jafn
hreinræktaður fulltrúi íslenzkr
ar leiklistar eftir slíkt nám, og
hann er nú. Hann hefur stund
að nám í þeim listskóla, sem
öllum verður beztur, ef þeim er
gefin nauðsynleg athyglisgáfa
og sjálfsagi, og hvorttveggja á
Brynjólfur í ríkum mæli.
Um þrjátíu ára skelð hef-
ur hann gengiö í skóla
lífsins. numíð af samferða-
mönnum sínm, ]ggt sér
á minni viðbrögð þeirra í
hversdaglegu starfi, í gleði og
sorg, sigri og baráttu, vonum
og vonbrigðum. Og hann hef
ur ekki látið sér nægja ytri við
brögð þeirra, svip — og radd
brigði, heldur hefur hann
horft skyggnum sjónum inn
fj'rir skelina. Leiklistin er öll-
um öðrum listgreinum fremur
list lífsins'. List hins mannlega.
Þess vegna getur hún því að-
eins orðið sönn, að hún rofni
ekki úr tengslum við það: þar
geíur enginn náð verulegum ár
angri, nema hann pekki lífið
og mennina, list, hans ekki orð
ið þjóðleg, nema hann ger_
bekki þjóð sína, skapgerð
hennar, viðhorf og sérkenni.
Þetta hefur Biynjólfi skilizt,
og fyrir bragðið hefur honum
tekizt að skapa hina frægu
karla sína, — séra S'igvalda,
og þá nafnana, Jón bónda í
„Gullna hliðinu" og Jón Hregg
viðsson. í þeim Icörlum hefur
rammþjóðleg, listræn persónu
mótun risið hæst á íslenzku
leiksviði, að öllum öðrum ó-
löstuðum. Vakni hér einhvern
t:ma þjóðleg stefna í leiklist,
hlýtur hún að grundvallasL að
verulegu leyti á Brynjólfi, og
þessum þrem körlum hans.
Hér verða ekki talin öll þau
mörgu hlutverk, sem Brynjólf
ur hefur haft með höndum í
j pessi þrjálíu ár. Hann er enn
j í fullu f jöri, hefur aldrei stað
j ið hærra í list sinni og á von
andi eftir að vinna þar enn
eftirminnileg afrek. Ekki get
ég hugsað mér betri afmælis
gjöf honum til handa en þá,
að nú kæmi einhver sá íslenzk
ur leikritahöfundur fram á
sjonarsviðið, er legði Brynj-
ólfi upp í hendurnar tilþrifa.
! mikinn karl, rammþjóðlegan,
skapmikinn og snarboi'ulegan,
eða þá laungáfaðan, slunginn
og kíminn alþýðumann, þar
sem honum gæfist enn eitt
. ast um helgistaðinn, mun það
tækifærið til eftirminnilegrar
persónusköpunar á grundvelli
sinnar þrjátíu ára skólagöngu.
Framhald á 7. síðu.