Tíminn - 10.02.1965, Blaðsíða 5

MIÐVIKUDAGUR 10 .febrúar 1965
Útgefandl: FRAMSÖKNARFLOKKURINN
Framkværadastjóri: Kristján Bcnediktsson. Kitstjórar: t'órarinn
Þórarinsson (áb) Andrés Kristjánsson. Jón Helgason og IndriSi
G. Þorsteinsson Fulltrúi ritstjórnar: Tómas Karlsson Aug-
lýsingastj.: Steingrimur Gíslason. Ritstj.skrifstofur i Eddu-
búsinu. simar 18300—18305 Skrifstofur. Bankastræti i. Af-
greiðslusíml 12323. Auglýsingasími 19523 Aðrar sknístofur,
simi 18300. Askriftargjald kr 90,00 á mán innanlands - í
iausasölu kr. 5.00 eint. — Prentsmiðjan EDDA h.f
Ólíkar stjórnarstefnur
FíSastliSinn sunnudag birtist hér í blaðinu athyglis-
línurit, tekið úr dönsku blaði. Þetta línurit sýndi
e s vegar hækkun tímakaups hjá iðnverkamönnum
i Danmörku á tímabilinu 1957—64, að báðum árum með-
töldum. Hins vegar sýndi það hækkun vísitölu vöru og
þjónustu í Danmörku á sama tíma. Samkvæmt línurit-
inu hafði tímakaupið hækkað um 68% á þessum tíma,
en vísitala vöru og þjónustu um 26%. Kaupmáttur tíma-
kaupsins hafði því aukizt mikið á þessum tíma. Línu-
ritið sýndi, að hann hafði aðallega aukizt eftir 1960.
Tíminn hefur ekki fyrir hendi alveg hliðstæðar tölur,
sem sýna þróunina í þessum efnum hér á landi. Það gef-
ur þó allgóða hugmynd um þetta ,að síðan 1. marz 1959
er núv. vísitöluútreikningur tók gildi, hefur vísitala
vöru og þjónustu hækkað um 89%, en tímakaup Dags-
brúnarmanns í 1. fl. hefur hækkað á sama tíma um 63,4%
Hækkun á tímakaupi annarra stétta mun hafa orðið
nokkuð svippð.
Þessar tölur sýna ótvírætt, að á sama tíma og kaup-
máttur tímakaupsins hefur aukizt mikið í Danmörku,
hefur hann minnkað verulega hér á landi.
Þessi ólíka þróun gæti verið skiljanleg, ef fsland
hefði búið við óhagstætt verzlunarárferði, eins og á árun-
um eftir 1950. Þegar verðlag er óhagstætt á útflutnings-
vörum, síldarafli bregzt og þjóðartekjur aukast lítið, er
vitanlega erfiðara en ella að auka raunverulegan kaup-
mátt daglauna. Engu þessu hefur verið til að dreifa hjá
íslendingum seinustu árin, Þvert á móti hefur verið hér
metafli og metverð á útflutningsvörum ,og þjóðartekjur
vaxið meira en nokkru sinni fyrr.
Hvað er það þá, sem veldur hinni ólíku þróun launa-
málanna í Danmörku og á íslandi seinustu árin?
Orsökin er fyrst og fremst gerólíkar stjórnarstefnur.
í Danmörku hefur verið stefnt að því, að kaupgjaldið
hækkaði alltaf heldur meira en verðlagið, og þannig
ykist kaupgeta almennings. Hér á landi hefur verið
stefnt að því, að verðlag hækkaði alltaf meira en kaup-
gjaldið. Stjórnin og ráðunautar hennar hafa trúað því,
að allur ófarnaður í efnahagsmálum stafaði frá of mik-
illi kaupgetu, og því yrði umfram allt að skerða hana.
Því hefur gengisfelling fylgt gengisfellingu ,og skattar
verið hækkaðir á skatta ofan. Afleiðingin hefur orðið,
að verðlagið hefur hækkað verulega meira en kaupgjald.
Af stjórnarstefnunni í Danmörku hefur leitt, að þar
hefur haldizt góður vinnufriður. Hér hefur verið mikið
af verkföllum á sama tíma. Dýrtíðarstefna ríkisstjórn-
arinnar hefur neytt launþega til að grípa til verkfalls-
vopnsins. í Danmörku hafa launþegar ekki þurft þess
Samanburður á stjórnarfarinu í Danmörku og á íslandi
sýnir vel, að það er dýrt að búa við rangláta og skamm-
sýna stjórnarstefnu.
Nýr dýrtíðarskattur
Þegar verkalýðssamtökin sömdu við atvinnurekendur
og ríkisstjórnina í júní síðastl. um sérstakan launaskatt,
sem rynni í byggingasjóð húsnæðismálastofnunarinnar,
var yfirleitt álitið, að þessi skattur yrði greiddur af at-
vinnurekendum og yrði ekki látinn koma inn í verðlagið.
Nú hefur hins vegar verið upplýst, að ríkisstjórnin ætli
að framkvæma hann þannig, að hann komi að verulegu
leyti inn í verðlagið. Ríkisstjórnin fylgir þannig fast
þeirri stefnu að auka dýrtíðina og skerða kaupgetuna.
TÍMINN
ERLENT YFIRLÍT
Leiða árásirnar til samninga?
JafntBandaríkinogSovétríkineruandvíg yfírráðum Kínverja í Vietnam
DAGINN áður en Kosygin,
forsætisráðherra Sovétríkj-
anna, hóf för sína til Hanoi,
höfuðborgar Norður-Vietnam,
ritaði James Reston grein í
„New York Times“ um ástand
og horfur í Vietnam. Reston á-
leit, eins og vafalaust er rétt,
að för Kosygins til Norður-Vi-
etnam væri farin til að hamla
gegn vaxandi áhrifum Kínverja
þar. Rússar vildu reyna að
koma í veg fyrir, að kommún-
istaflokkurinn í Norður-Viet-
nam snerist alveg á sveif með
Kínverjum. Reston áleit ótrú-
legt, að Rússum tækist þetta,
nema þeir féllust á að veita
Norður-Vietnam meiri hernað-
arlega aðstoð. Afleiðingin af
þessu, gæti vel orðið sú, að
styrjöldin í Vietnam færðist í
aukana næstu vikurnar og fyrir
sagnir blaðanna stækkuðu í
sambandi við fréttirnar þaðan.
Menn skyldu samt ekki fyllast
of miklum geig, því að ef til
vill væri þetta eina leiðin til
að skapa grundvöll fyrir sam-
komulag síðar. Sá grundvöllur
væri fólgmn í því, að báðir að-
ilar sannfærðust um, að ekki
yrði unninn hernaðarlegur sig-
ur í Vietnam, og því væru
samningar viturlegasta úr-
ræðið.
Það er þegar komið fram, að
það var rétt til getið hjá Rest-
on, að för Kosygin til Norður-
Vietnam myndi leiða til auk-
inna hernaðarlega atburða.
Sennilega er það heldur ekki
rangt til getið, að báðir aðilar
•munu reyna á næstunni að
skapa sér bætta hernaðarlega
aðstöðu, — sennilega þó ekki
í von um endanlegan hernað-
arlegan sigur —, heldur til þess
að skapa sér betri samnings-
stöðu, þegar þar að kemur.
KOSYGIN var ekki fyrr kom-
inn til Hanoi en að skæruliðar
í Suður-Vietnam gerðu stór-
felldustu árásina á ameríska
herstöð, er þeir hafa gert til
þess dags. Átta bandarískir her
menn féllu, á annað hundrað
særðust og margar flugvélar
voru eyðilagðar. Pyrir Banda-
ríkjastjórn var ekki um annað
ið ræða en að endurgjalda
þetta með loftárásum á þær
stöðvar í Norður-Vietnam, þar
sem vitað er, að skæruliðarnir,
sem eru sendir til Suður-Viet-
nam, eru þjálfaðir. Annað
hefði verið veikleikamerki,
sem hefði mjög spillt aðstöðu
Bandaríkjanna.
Mikið er um það rætt, hvers
Vegna þessi árás skyldi gerð í
sambandi við komu Kosygins
til Hanoi. Ef til vill hefur
stjórnin í Hanoi trúað því, að
Bandaríkjamenn myndu síður
endurgjalda árásina á meðan
Kosygin var í Hanoi. Þetta er
þó frekar ólíklegt, þar sem
stjórnendurnir þar hafa oft
sýnt, að þeir eru engir aular.
Þeim hlaut að vera ljóst, að
pólitísk staða Bandaríkjanna er
þannig, að þau áttu ekki til
annan leik en að svara í sömu
mynt: Langsennilegast er, að
stjórnin í Hanoi hafi viljað
kalla fram gagnárásir Banda-
ríkjamanna til þess að knýja
Rússa til þess að veita henni
sem mesta aðstoð. Eftir þessa
atburði, er pólitísk staða Rússa
orðin sú, að þeir geta ekki ann-
að en veitt N.Vietnam meiri
hjálp. Annað yrði talin undan-
látssemi við Bandaríkin og yrði
vatn á myllu Kínverja.
FLJÓTT á litið, munu vafa-
lítið flestir álykta svo, að
stjórnin í Hanoi sé með þessu
að tryggja sér stuðning Rússa
í átökunum við Bandaríkin.
Margt bendir þó til, að þetta
sé ekki svo einfalt. Stjórnin í
Hanoi hefur oft sýnt, að hún
reynir að komast hjá því að
verða of háð Kínverjum.
Helzta ráð hennar til að kom-
ast hjá því, er að fá hæfilega
mikinn stuðning frá Rússum.
Tilgangur hennar með því að
fá aukna aðstoð frá Rússum,
er sennilega sá að styrkja hana
bæði gagnvart Bandaríkjunum
og Kína.
Þótt það sé fljótt á litið, ó-
hagstætt fyrir Bandaríkin, að
Rússar veiti Norður-Vietnam
aukna aðstoð, getur það vel
reynzt þeim til ávinnings, þeg-
ar til lengdar lætur. Það, gerir
stjórnina í Hanoi óháðari Kín-
verjum. Það eru lika raunveru-
lega sameiginlegir hagsmunir
Bandaríkjanna og Sovétrikj-
anna, að hægt sé að semja í
Vietaam á þeim grundvelli, að
sú stjórn, sem kemur til með
að ráða þar, sé ekki hrein lepp-
stjórn Kínverja. Þeir, sem nú
fara með völdin í Norður-Viet-
nam, virðast einnig vera á því
máli. Þess vegna hafa þeir
reynt að halda sæmilegum
tengslum við Sovétríkin og
sýnt þess mörg merki, að þeir
stefna að því, að Vietnam verði
sjálfstætt ríki, en ekki leppríki.
Þeir hafa mjög reynt að nota
sér deilur Kínverja og Rússa
til að treysta sjálfstæða að-
stöðu sína.
MARGT bendir til, að sá
spádómur Restons sé réttur, að
hernaðarátök munu harðna í
Vietnam næstu vikurnar. En
jafnframt má búast við vax-
andi, flóknum samningaumleit-
unum að tjaldabaki til undir-
búnings formlegum samninga-
viðræðum um frið í Víetnam
I þessum samningaumleitun-
um fara hagsmunir Sovétríkj-
anna og Bandaríkjanna miklu
meira saman en hagsmunir
Sovétríkjanna og Kína, þótt
annað komi fram opinberilega.
Kínverjar munu vafalítið gera
sitt ítrasta til þess að koma í
veg fyrir, að Bandaríkjamenn
og Rússar geti náð saman, án
þess þó að hliðra nokkuð til
fyrir Rússum, Kínverjar telja
sér áreiðanlega til hags, að
þófið í Vietnam haldist áfram,
en ekki dragi til úrslita í ná-
inni framtíð, Þeir gera sér vart
von um að sigra Bandaríkja-
menn, heldur að þreyta þá
smátt og smátt, unz þeir gefist
upp. Þetta þóf muni líka hægt
og hægt gera stjórnina í Norð-
ur-Vietnam þeim háðari. Banda
ríkjunum og Sovétríkjunum er
það hins vegar hagstæðast, að
sem fyrst dragi til úrslita í
Vietnam og þar rísi upp sæmi-
lega traust ríki, óháð Kína. Það
er hins vegar enginn leikur að
koma þessu fram, og ekki þarf
að efa, að Kínverjar munu
nota taflstöðu sína af miklum
klókindum. Þ.Þ.
Brésneff að kveðja Kosygin á Moskvuflugvellinum, þegar Kosygin er að hefja ferðina til Hanoi. Á
milli þeirra stendur Polyansky.