Tíminn - 10.02.1965, Blaðsíða 11

MIÐVIKUDAGUR 10 .febrúar 19G5
TÍMINN
Charles Nordhoff og James N. Hall |
kynnti að aftur væri heimill aðgangur. Ég heyrði nafn mitt
hrópað. Qrðin hljómuðu ókunnuglega í eyrum mér, það var
eins og ég hefði aldrei heyrt þetta nafn fyrr.
Liðsforingi með brugðið sverð í hendi og fjórir varð-
menn fylgdu mér inn. Ég áttaði mig við langa borðið fyrir
framan réttarforsetann. Dátahnífurinn lá á borðinu fyrir
framan hann. Oddurinn sneri að mér.
Dómararnir stóðu á fætur. Hood lávarður horfði þögull
á mig andartak.
— Roger Byam. Við höfum heyrt vitnisburði þá, sem
fram hafa komið til stuðnings ákærunni á hendur yður um
þátttöku í uppreisn ogsjóráni. Og við höfum enn fremur
hlustað á vörn yðar. Við höfum rannsakað og yfirvegað
framburð vitnanna og rétturinn er þeirrar skoðunar, að
ásakanirnar á hendur yður séu sannaðar. Því dæmist rétt
vera, að þér verðið líflátinn, hengdur um borð í einu af
skipum Hans Hátignar á þeim tírha, sem aðmírállinn ákveð-
ur.
Ég beið eftir því að heyra meira, enda þótt ég vissi,
að ekki yrði fleira sagt. Svo heyrði ég rödd segja: — Fang-
inn má fara. Ég sneri mér við og gekk út úr salnum til
hinna fanganna, sem biðu.
Ég var allur dofinn. En þó þótti mér vænt um, að
þessari píslargöngu var nú bráðum lokið. Þegar dómurinn
var lesinn varð ég hálflamaður. En svipur minn hefur
víst ekki gefið neitt til kynna, því að Morrison spurði:
— Hvernig fór, Byam? — Það á að hengja mig, sagði ég.
Ég mun sennilega aldrei gleyma skelfingarsvipnum, sem
kom á Morrison. Hann hafði engan tíma til að svara, því
að hann var næsti maður, sem átti að fara inn. Við stóð-
um og horfðum á eftir honum, þegar dyrunum var lokað.
95
Coleman, Norman, Mclntosh og Byrne stóðu saman og
biðu. Ég man, að þeir þyrptust kringum mig, eins og þeir
væntu sér einhverrar huggunar hjá mér. Ellison greip í
handlegg mér, brosti en sagði ekkert. Burkitt stóð og
kreppti hnefana.
Dyrnar voru opnaðar, og Morris kom út. Hann var ná-
fölur í framan, en hafði fullkomið vald á sér. Hann sneri
sér að mér, brosti biturt og sagði: — Látum oss njóta
lífsins, Byam, meðan við getum. Rétt á eftir bætti hann
'úð: — Ég vildi, að móðir mín væri dáin.
Ég fylltist bræði. Morrison var bersýnilega dæmdur sek-
ur vegna vitnisburðar tveggja manna, nefnilega Haywards
og Hallets. Þeir voru hinir einu vitnanna, sem sögðust
hafa séð hann vopnaðan. Eftir að ég hafði hlustað á hin
vitnin, efaðist ég ekki um, að Morrison yrði sýknaður. Ég
efast ekki heldur um, að hann hefur álitið það sjálfur. Ég
gat ekkert sagt, sem gæti huggað hann.
Næst kom röðin að Coleman. Þegar hann kom út úr
réttarsalnum. gengu verðirnir til hliðar og Coleman gekk
sem frjáls maður upp á þilfar. Norman, Mclntosh og
Byrne fóru inn í röð. Þegar þeir komu út, gengu verðirnir
til hliðar og þeir gengu til Colemans og staðnæmdust þar.
Byrne grét af gleði. Veslings maðurinn var nærri því
blindur, og hann þreifaði fyrir sér, svo að hann kæmist
til hinna, sem sýknaðir höfðu verið, og tárin streymdu nið-
ur kinnar hans. Sýknun þeirra hafði verið viss fyrir fram,
en samt létti þeim stórlega, þegar öllu var lokið, og nú
vissu þeir ekki lengur, hvað þeir áttu að gera af sér.
Burkitt, Ellison, Milllward og Muspratt voru nú kallaðir
inn. Allir voru dæmdir til dauða. Þegar Muspratt hafði
hlýtt á dóm sinn, kom fólkið út í sólskinið á þilfarinu. Við
áttum von á því, að dómararnir kæmu á eftir, en hurð-
inni var lokað. Það leit svo út, sem eitthvað fleira ætti að
gerast. Við biðum í hálftíma ennþá.
Áhorfendur gengu inn aftur, og liðþjálfinn sást í dyr-
unum: — James Morrison!
Morrison gekk inn aftur. Þegar hann kom aftur var hann
mjög hrærður. Hann hafði fengið meðmæli til þess að
sækja um náðun. Og það var nærri því víst, að hann yrði
náðaður. Skömmu seinna kom Hood lávar^ur út úr saln-
um og skipstjórarnir ásamt honum. Réttarhöldunum var
lokið.
13
Nokkrum árum áður hafði hann
haft undirmann, sem kom frá há-
skólanum og hafði ekki verið nema
nokkra mánuði í Quais des Orfevr-
es. Hann hafði lesið Freud, Adler
og ýmsa aðra sálfræðinga og þótt-
ist geta upplýst öll mál með sál-
greiningu.
Þann stutta tíma sem hann
hafði starfað hjá liigreglunni, hafði
hann gert hvert axarskaftið á fæt-
ur öðru og félagar hans kölluðu
hann aldrei annað en „Herra Kom-
plex“.
Xavier Marton var ekki sízt for-
vitnilegur fyrir þá sök að honum
virtist lýst nákvæmlega í bókinni,
sem Maigret hafði lesið kvöldið
áður, og sem hann hafði að síðustu
hent frá sér.
Heilar síður í bókinni fjölluðu
um vonbrigði og afleiðingar þeirra,
og áhrif á hátterni manna. Dæmi
voru gefin, sem virtust 'jóslifandi
lýsing á Marton.
Sem harn á opinberu framfæri
hafði hann dvalið í æsku sinni á
bóndabæ í Sologne meðal hrjúfra
og frumstæðra bænda, sem hrifs-
uðu af honum bækurnar, þegar
hann var staðinn að því að lesa.
Samt sem áður hafði hann gleypt
í sig allt prentað mál, sem hann
komst yfir allt frá vinsælum skáld-
sögum til vísmdarita frá vélfræði
til ljóða, og svelg.t þetta í sig hrátt
Hann hafði byrjað sem lágt sett-
ur starfsmaður í stórvöruhúsi þar
sem hann var hafður í mestu skít-
verkin.
Eitt var einkennandi. Jafnótt og
Marton óx fiskur um hrygg hafði
einbeitt sér að því að gera heimili
sitt vistlegt en venjulegum París-
arbúum létu sér í léttu rúmi liggja,
hvernig heimili þeirra leit út með-
an þeir vocu að brjóta sér braut.
Það voru að vísu aðeins tvö her-
bergi í bakhúsi og enginn íburður
en þarna var þó Marton í eigin
íbúð.
Hann ruddi sér braut. Hann
gerði sér vonir um reglulega borg-
aralega lífshætti og hið fyrsta, sem
honum í hug var að endur-
bæta heimili sitt af litlum efnum.
Hann þjáðist af vanmetakennd.
Hann reri að þvi öllum árum
að tryggja öryggi sitt. Hann þráði
einnig að sýna öðrum, að hann
var ekki lítilmótlegt núll og nix,
hann ætlaði sér að ná langt í íf-
inu.
Var hann ekki í eigin augum:
Konungur rafmagnslestanna?
Hann var að því kominn að verða
þýðingarmikil persóna. Já, hann
var orðinn það. Og hann giftist
stúlku af borgarastétt, ^óttur
menntaskólakennara, stúlku með
stúdentspróf, sem hafði á sér ann-
an blæ en afgreiðslustúlkurnar
hinar.
Maigret hikaði áður en hann
skrifaði þriðja orðið: auðmýking.
Kona hans hafði skotið honum
ref fyrir rass. Hún var næstum
orðin sjálfstæður atvinnurekandi,
verzlaði með munaðarvöru og hitti
daglega konur, sem nafntogaðast-
ar voru í samkvæmislífi borgar-
innar. Hún hafði hærri tekjur en
hann.
Maigret minntist vissra setninga
úr bókinni.
Til dæmis minntist hann einn-
ar, sem var á þá leið að „sálsjúkl-
ingar lokuðu sig inn í eigin heimi,
draumaheimi, sem í þeirra augum
var mikilvægari en raunheimur-
inn.“ Hann mundi þetta ekki orð-
rétt, en vildi ekki gera sig að at-
hlægi með því að fara inn til yfir-
mannsins og fletta því upp.
Annars lagði hann. lítinn trúnað
á þessar kenningar. Allt var þetta
fálm út 1 loftið.
Voru ekki rafmagnslestirnar,
sem Marton fékkst við í Louvre
og þá ekki sízt á heimili sínu í
Avenue de Chatillon, einmitt þessi
draumaheimur.lokaði heimur.
Önnur málsgrein minnti hann
á rósemi Xaviers Martons, á sam-
talið á Quai des Orfevres o" hina
bersýnilegu rökvísi, sem hann
hafði gætt sögu sína.
Maigret gerði sér ekki lengur
grein fyrir því, hvort þetta átti
við sefasýki eða ofsóknarkennd,
mörkin þar á milli voru engan
vegin ljós.
— ... þar sem hann gengur
út frá fölskum forsendum.
Nei. Textinn var öðruvísi.
— . . . á fölskum eða ímynd-
uðum forsendum byggir sjúkling-
urinn rök sín, sem á ytra borði
hljóma trúlega og oft geta verið
skörp og pottþétt við fyrstu sýn . . .
Eitthvað var það svipað í kafl-
anum um ofsóknarkenndina, en
„hér gengur sjúklingurinn út frá
raunverulegum forsendum og ilreg
ur af þeim ályktanir, sem líta út
sem rök . . .“
Sinkfosfatið var raunverulegt.
Og var ekki einhver tvískinnung-
ur í sambandi þeirra Gisele og
Maurice Scwob, sem verkaði illa
á eiginmanninn?
Furðulegast við málið, var það,
að þessar sömu setningar gátu
fullt eins vel átt við konuna og
manninn.
Hún var líka vel greind. Hún
setti vandamál þeirra fram einnig
af mikilli rökvisi á yira borði.
Hún líka . . .
Þey
Maigret tók fram strokleður og
tróð svo í pípu og gekk út að
glng anum og virti fvrir sér ljós-
kringlur. götuljósanna.
Hálftíma síðar barði Lapointe
Lapointe kom utan að, úr hinu
iðandi lífi og það fylgdi honum
ferskur andblær, nefið rautt af
kulda og hann neri hendur sínar
til að hlýja sér.
— Ég gerði eins og fyrir mig
var lagt, foringi.. .
— Hann grunaði ekki neitt?
— Ég held, að hann hafi ekki
tekið eftir mér.
— Leystu þá frá skjóðunni.
Fyrst fór ég í leikfangadeildina
n
og keypti það ódýrasta, sem ég
fann, lítinn bíl, sem ekki er einu
sinni hægt að trekkja upp . . .
Hann tók hann upp úr vasanum
og stillti honum á borðið. Hann
var gulur á lit.
— Hundrað frankar. Ég þekkti
strax Marton af lýsingunnij en það
var afgreiðslustúlka, sem afgreiddi
mig. Seinna, meðan ég beið þess
að liði fram að hádegi, fór ég að
skoða mig um í Rue Saint-Honoré,
en án þess að fara inn. Þar er
risastór gluggi og í honum næst-
um ekki neitt: kimono, undirkjóll
úr svörtu silki og eitt par af silki-
töfflum með gullbryddingu. Á rúð-
unni eru aðeins tvö orð: Harris
undirföt. Þetta er íburðarmikil og
rándýr verzlun.
— Sástu hana?
— Já. Ég kem brátt að því. Nú
var kominn tími til að snúa aftur
til Louvre, þar sem ég stillti mér
upp við starfsmannaútganginn.
Klukkan tólf þusti út urmull af
fólki, þetta var eins og í skóla-
porti og mikill troðningur, allir
flýttu sér á ýmis veitingahús í
grenndinni. Marton kom út, hann
flýtti sér ennþá meira en aðrir og
gekk hratt eftir Rue de Louvre.
Hann skimaði í kringum sig og
sneri sér við tvisvar eða þrisvar
sinnum án þess að koma auga á
mig. Það var mikil umferð á þess-
um tíma og örtröð af fólki á gang-
stéttunum.
Hann sneri til vinstri i Rue
de Coquilliere og var ekki kominn
nema hundrað metra eftir götunni
þegar hann fór inn á lítinn veit-
ingastað, sem heitir Le Trou Nor-
mand. Forhliðin er máluð brún
og nafnið gulum bókstöfum.
Ég dokaði við og ákvað að ganga
inn á eftir honum. Þar var fullt.
Bersýnilega voru flestir fastagest-
ir, ég stanzaði við barinn og fékk
mér drykk. — Get ég fengið að
borða?
Veitingamaðurinn, sem bar bláa
svuntu, litaðist um í salnum, þar
sem voru á að gizka tíu borð.
— Eftir nokkrar mínútur getið
þér fengið pláss.
Marton sat aftast í salnum, rétt
við eldhúsdyrnar, einn síns liðs,
borðið var dúkað með pappír.
Gegnt honum var autt sæti. Hann
sagði eitthvað við aðra frammj-
stöðustúlkuna, sem virtist þekkja
hann og hún lagði á borð fyrir
tvo. Nokkrar mínútur liðu. Mar-
ton, sem las í blaði, leit oft upp
og leit út að dyrum.
Brátt kom kona þar inn, hún sá
strax borðið aftast i salnum og
fór rakleitt þangað og settist eins
og af vana. Þau kysstu ekki hvort
annað og tókust ekki í hendur.
Þau létu sér nægja að brosa og
mér virtist bros þeirra eilítið þung
lyndislegt, allt að því þrungið
hryggð.
— Var það ekki konan hans?
greip Maigret inn í.
— Nei. Ég hafði einmitt séð
konuna hans rétt áður og nú kem
ég brátt að því. Eftir öllum sólar-
merkjum að dæma var þetta mág-
kona hans. Aldur og útlit stend-
ur heima. Ég veit ekki, hvemig
ég á að lýsa henni. . .
Þetta var furðulegt. Janvier
hafði notað sömu orð um þessa
sömu konu.
— Manni finnst, að hér sé á
ferð sönn kona, ég veit ekki, hvort
þér skiljið, kona, sem er sköpuð
til að elska. Ekki til að elska
mann á venjulegan hátt, heldur á
þann hátt, sem alla menn dreymir
um að vera elskaðir . . .
Maigret gat ekki að sér gert að
brosa, þegar hann sá Lapointe
roðna.
— Ég hélt að þú værir allt að
því trúlofaður?
— Eg er að reyna að útskýra
þau áhrif, sem hún hefur á flesta.
Maður fyrirhittir stundum konu,
sem fær mann strax til að hugsa
um . . .
Nú vafðist honum tunga um
tönn.