Alþýðublaðið - 12.06.1957, Blaðsíða 4

Alþýgublaftlff
MiSvikudagur 12. júní 1957
Helgi Sœmundsson:
PRáG - 1000 ARA BORG
FRIÐRIKSSUND? Hvort ég franskri list. Það olli tímamót-
kannast við nafnið! Þaðan um í ævi hans í tvennum skiln-
komu, ef ég man rétt, vélbát-
arnin sem Stokkseyringar
keyptu á kreppuárunum í æsku
minni til að reyna að sjá sér far
borða. Og nú fór ég þangað í
annað sinn á sunnudaginn var
til að skoða Willumsensafnið.
Fvrri heimsóknin nægði mér
ekki, þrátt fyrir tveggja klukku
stunda viðstöðu. Eg varð að
fara aftur og sjá mig betur um
í ríki þessa sérstæða og stór-
brotna danska málara. Hér skal
ég svo leitast við að lýsa því,
sem bar fyrir augu mín og mér
flaug í hug. Því miður verður
tilraunin af vanefnum gerð, en
lesendurnir virða kannski vilj-
ann fyrir verkið? Það vonar
maður að mínnsta kosti.
Willumsensafnið var opnað
við hátíðlega athöfn fyrir nokkr
um vikum. Þar með höfðu Dan-
ir loksins borið gæfa til að sýna
þessum umdeilda snillingi dá-
litla viðurkenningu. Baráttu-
saga hennar verður ekki rakin
í greinarkorninu, sem hér fer á
eftir. Hitt er furðulegt, að enn
skuli deilt miskunnarlaust um
Willumsen og list hans. Og
meistarinn gleðst víst aldrei af
hinni síðbúnu viðurkenningu,
þegar góðir menn og frjálslynd
ir hafa loksins komið henni í
verk. Hann dvelst fjörgamall í
eins konar sjálfvalinni út.legð
suður á Frakklandi og gat ekki
snúið heim af þessu langþráða
tilefni. Ellin hefur komið hon-
um á kné, Willumsen er miður
sín til sálar og líkama — raun-
verulega horfinn úr tölu lif-
enda, þó að eftir sé að stimpla
farseðilinn á leiðarenda.
Fyrst örfá orð um listamann-
inn: J. F. Willumsen fæddist í
Kaupmannahöfn árið 1863 og
verður því innan skamms 94
ára gamall. Strax í æsku
dreymdi hann um að verða mál-
ari. En hann varð að heyja
stranga baráttu áður en draum-
urinn rættist. Fyrst átti Will-
umsen að verða húsgagnasmið-
ur — síðar húsameistari. En
langt kominn á námsbrautinni
fékk hann leyfi föður síns að
hlýðnast kölluninni, sem aldrei
lét hann í friði, og innritaðist
ingi. Hann dró af náminu og
áhrifunum sjálfstæðar ályktan-
ir og gerðist norrænn listamað-
ur í nýju og framandi umhverfi.
Síðan hefur hann löngum verið
S’uðurlandabúi, hvað heimilis-
fang varðar, dvalizt í Frakk-
landi, á Ítalíu og Spáni og í
Margir halda því fram, að
ið aðkenningu að heimspeki-
legri dellu eins og fleiri lista-
menn. Penninn nemur vonandi
staðar áður en hann dregur til
stafs skoðana minna á Einari
heitnum Jónssyni og höggmynd
um hans, en þessir tveir nor-
rænu höggmyndarar eru and-
lega skyldir, þó að listaverk
Sviss. Deilurnar heima fyrir | þeirra séu ólík á yfirborðinu.
urðu honum þvílík skapraun, að Nei, Willumsen er mestur sem
hann kaus sér hlutskipti útlegð
J. F. Willumsen: Sjálfsmynd.
J. F. Willumsen: Náttúru-
hæðsla.
arinnar. Aðdáendur hans eru
margir, en hinir, sem fordæma
list þessa persónulega og hug-
kvæma meistara, sízt færri og
kannski ennþá fyrirferðar-
meiri. Þeim er vorkunn, þegar
sagan og framtíðin hafa kveðið
upp sinn dóm.
Willumsensafnið í Friðriks-
sundi er sérkennilegt hús, mál-
að brúnum lit, stendur á fögr-
um stað og fellur vel að um-
hverfinu, gömlum húsum og
grænum skógi. Þegar inn er
komið, reynast húsakynnin þrír
hliðarsalir, langur gangur, mik-
ill salur móti suðri og stórar
svalir. Máiverkunum er fyrir
komið í hliðarsölunum og á
veggjum svalanna, höggmynd-
unum flestum búinn staður í
suðursalnum, en teikningum,
raderingum og litógrafíum í
ganginum. Og þá er að reyna
að skýra frá því, hvers ég varð
áskynja.
J. F. Willumsen: Mont Blanc.
í listaháskólann. Þar með var
teningunum kastað. Hann vakti
athygli þegar á skólaárunum.
Gangan var hafin upp fjallshlíð
listarinnar.
Árið 1888 fór Willumsen
fyrstu ferð sína til Frakklands
— . til Parísar, og kynntist
Willumsen sé merkilegur mynd
höggvari, en ég læt þann þátt
listar hann liggja í láginni.
Raunar eru þarna smámvndir,
sem hægt væri að segja um
sitthvað fallegt, en í stærri
höggmyndunum gætir þess
mjög, að Willumsen hefur feng-
málari. Þar nýtur hann hug-
kvæmni sinnar, náttúrudýrk-
unar, litagleði og frábærrar
tækni. Þróunarferill málverk-
anna er saga, sem ég dirfist ekki
að ætla mér að rekja. Það verð-
ur að bíða Björns Th. Björns-
sonar eða Selmu Jónsdóttur.
Hér skal aðeins rninnzt á þau
listaverk, sem mér, fákunnandi
aðkomumanni, urðu minnisstæð
ust.
Tvennt einkennir málverk
Willumsens í ríkum mæli og
kemur manni skemmtilega á
óvart. Annað er aðdáun og túlk-
un hans, danska flatlendings-
ins, á svissnesku Ölpunum, sem
rís hæst í myndunum Fjalls og
Mont Blanc. Hitt er, hversu ó-
gleymanlega hann lýsir Fen-
eyjum. Þær myndir hans eru
margar og hver annarri betri,
en tvær bera af: Annars vegar
Palazzo Balbi við Canale
Grande, Feneyjar, Þrumuveður
í að sigi. Nótt. Hinsvegar Óveð-
ur yfir Feneyjum. Nótt. Palaz-
zo Balbi við Canale Grande.
Fyrri myndin er kannski fall-
egri, en hin síðari samt áhrifa-
ríkari og minnisstæðari. Snilld-
arlegast tekst Willumsen að
túlka óveðrið yfir þessari forn-
frægu, suðrænu borg. Því lýsir
hann þannig með pensli sín-
um, að íslendingi finnst það
taka á sig yfirbragð og ásvnd
norrænnar ófreskju — og að-
draganda sterkviðrisins eins og
andar á móti áhorfandanum,
hér virðist annað og meira í
nánd en orðið er, listamaður-
inn hefur ógn og töfra stórviðr-
isins á valdi sínu. Og sá, sem
þessu lýsir, er fæddur og upp-
alinn djúpt inni í Kaupmanna-
höfn! Sá hefur lagt leið sína
upp til fjallanna, látið storm og
regn leika um sig, heyrt þytinn
í skóginum og séð hafið æsast.
Við þetta bæti ég aðeins fá-
tæklegri upptalningu. Mér
munu lengi í minni önnur eins
málverk og myndin af konu
listamannsins, myndhöggvaran-
um Edith Willumsen; Kvöld-
verðurinn; Sjálfsmyndin, sem
Willumsen gerði á sjötugsaf-
mæli sínu; Græna stúlkan;
Díana, veiðikonan í skóginum,
og Náttúruhræðsla. Myndirnar
Tizian gefur upp andann
eru sömuleiðis persónulegar og
táknrænar, en þær kann ég þó
ekki eins að meta. Þar gætir
þeirrar aðkenningar heimspeki
legrar dellu, sem fram kemur
í höggmyndunum og ég glæpt-
ist áðan til að gera að umræðu-
efni. Ef ég mætti hafa á brott
með mér úr safninu þrjú mál-
verk til eignar, þá yrðu Græna
stúlkan, Mont Blanc og Óveður
yfir Feneyjum fyrir valinu.
Á heimleiðinni til Kaup-
mannahafnar varð mér um það
hugsað, hvort íslendingar, sem
gista höfuðborg Danmerkur
skemmri eða lengri tíma, láti
ekki allt of margir tækifæri eins
Framhald á 9. síðu.
RÉTT í hjarta Bæheims
stendur Prag, höfuðborg Tékk-
óslóvakíu. Borgin er á alla vegu
umkringd skógi vöxnum ásum.
Hún teygir sig eftir báðum
bökkum Moldár eða Vltava,
sem rennur fram lygn og minn-
ir á tónverk Smetana, sem dreg
ur nafn af ánni.
Aragrúi turna er það fyrsta
sem komumaður rekur augun í,
þegar hann lítur yfir dældina,
þar sem borgin stendur, af ein-
hverjum útsýnisstað. Mest fer
fyrir Pragkastala, hinu æðsta
stjórnarsetri landsins um alda-
raðir.
í tíu aldir samfleytt hefur
Prag verið miðstöð tékknesks
þjóðlífs, tékkneskra mennta og
tékknesks atvinnulífs. Borgin
geymir frábærar menjar um öll
tímabil í byggingarlist Evrópu
síðan á miðöldum. Elztu stór-
hýsin eru í rómönskum stíl, síð
an koma hallir og kirþjur
ber á barokkstílnum, að ný-
klassiskum stíl og nútímaleg-
um byggingum auð vitað frá-
töldum. Almenningsgarðar og
grundir víða um borgina veita
ákjósanlegt útsýni til fagurra
bygginga og bæta hugþekkum
drætti í svip borgarinnar.
Hæðirnar umhverfis lægðina
hafa ekki megnað að sníða
hinni vaxandi stórborg stakk,
hverfi íbúðarhúsa og verk-
smiðja teygja sig í allar áttir
upp á sléttuna. Iðnaðarhverfin
vaxa stöðugt b;orgin er tengd
öðrum landshlutum með þétt-
riðnu neti járnbrauta, þjóðvega
og vatnaleiða.
Hér hafa menntir og listir
Tékkóslóvakíu átt sér sitt aðal-
heimskynni u mlangan aldur.
Karlsháskólinn er stofnaður
1348 og bókasafn hans er jafn
gamalt. í Prag hafa starfað hugs
uðir, fræðimenn og listamenn,
sem allur heimurinn kannast
— ------- ----- . við, svo sem Jan Huss, Jan Am
snemmgotneskum og síðgotnesk | os Komenský, P. J. Safarík,
um stíl, endurreisnarstíllinn á j Bedrich Smetana, Antonín
sér sína fulltrúa en einna mest Dvorák og margir, margir flgjri.

Erla syngur: „Litla stúlkan við hliðið.“
SÖNGUR ERLU OG HAUKS
ERLA Þorsteinsdóttir og
Haukur Horhent hélu miðnæt-
urhljómleika í Austurbæjar-
bíói fyrra sunnudag, og verða
hljómleikarnir endurteknir í
kvöld. Húsfyllir var að kalla,
sem telja má mjög gott, þegar
tekið er tillit til þess hve sjó-
mannadagshátíðahöldin hljóta
að hafa dregið úr aðsókninni.
Söngvurunum var afbragðs vel
tekið.
Ekki voru nein uppfyllingar-
Framhald á 8. síðu.