Alþýðublaðið - 21.08.1957, Blaðsíða 5

Mxðvikudagur 21. ágúst 1957.
AlþýSublaSiS
3
Oppeln-Bronikowska:
W
Fyrri hluti
ÖRLAGARÍKUR
SKYNDIFUNDUR.
HINN 19. OKTÓBER — |
fjórum dögum fyrr en hin ung- ;
verska þjóð gerði uppreisn gegn '
rússneska ofríkinu — bar;
það við í Póllandi, sem vera |
kann, að í framvindu sögunn-
ar verði talið enn afdrifarík-
ári en hin hetjulega, en árang-
urslausa uppreisn Ungverja.
Þann dag stikuðu sjö af æðstu
leiðtogum Rússa inn í byggingu
eina í Varsjá, einráðnir í að fá
viija sínum framgengt, en er
þeir komu út sex tímum síðar,
var auðsæilega kominn brestur
í hina voldugu valdablokk Sov-
étrikjanna.
Hin umrædda bygging var
Belvederhöll og umræðuefni
hins skyndilega kveldfagnaðar
rússnesku og pólsku kommún-
istaforingja var mjög mikilvæg:
eftirlit Rússa með stjórn Pól-1
lands og sér í lagi hvort Kon-
stantín Rokossovsky — hin hat-
aða tákn rússneskra yfirráða —
ætti að vera áfram æðsti mað-
ur pólska hersins.
Rússarnir —- með Khrush-
chev, Molotov, Kaganovich og
Mikoyan í broddi fylkingar —
höfðu flogið af skyndingu til
Póllands til þess með góð.u eða
illu að fá pólsku stjórnina til
að samþykkja setu Rokossov-
skys í embættinu áfram, en Pól
verjar sögðu þvert nei. Þeir
höfðu fengið meir en nóg af
Rokossovsky og fóru ekki dult
með. Talsmaður þeirra var lítill,
lágtalaður náungi, sem aldrei
hvikaði augum bak við gleraug
un, hvernig sem Rússarnir ofs-
uðust.
ALDREI AÐ VÍKJA.
Hér var kominn Wladyslaw
Gomulka, sem nývalinn hafði
verið í æðsta ráð Rússanna.
Stalín hafði látið varpa honum
i fangelsi, þegar hann hafði and
mælt lögþvingaðri þjóðnýtingu
’á pólskum landbúnaði og neit-
aði að fordæma Tító. En vika-
piltar Stalíns höfðu ekki getað
bugað hann og nú sat hann and
spænis Khrushchev og hélt því
afdráttarlaust fram, að Rokoss-
ovsky yrði að víkja.
,,Þá beitum við valdi“, þrum-
aði Krhushchev og sló bylmings
högg í borðið, „verðir þú ekki
sannfærður með öðru móti“.
Gomulka vissi, að rússneskir
stríðsvagnar voru að umkringja
flughöfn Varsjár, að rússneskur
floti var á sveimi úti fyrir höfn
um Póllands og mörg rússnesk
herfylki voru á leið til höfuð-
borgarinnar.
„Gott og vel“, svaraði hann,
,,ég skal þá strax tilkynna
pólsku þjóðinni, hvers þið kref j
íst af okkur“.
Tveim mánuðum fyrr — í
Poznanuppþotinu — höfðu
■ Rússarnir k.ennt keiminn af
þverúð Pólvcrjanna, og þeir
höfðu meir en hugboð um, að
þióðin stæði nú sem órofa múr
að baki Gomulka. Þeim skildist,
að henni var bláköld alvara, og
Pvhrushchev og félagar flugu
því af engu minni skyndingi til
baka en þeir komu.
VIÐBÚIN ÞJÓÐ.
Og víst var Pólverjum alvara.
Þá- oívænistíma, sem Rússarnir
héldu 'sig í Belvederhöll, brann
ijós að baki gluggu í húsi því,
,sem vikublaðið Po Prostu hafði
aðsetur í, gefið út af ungum
ættjarðarvinum. Fréttirnar
EFTIRFARANDI GREIN, er lauslega
þýdd úr ensku, en greinarhöíundur er pólsk
fædd lcona, nú búsett í Bandaríkjunum,
Oppeln-Bronikowska að nafni. Greinina
ritaði hún í vor eftir að hafa heimsótt ætt-
land sitt eftir 18 ára fjarvist. Samhugur
hennar með hinni djörfu pölsku þjcð leyn-
ir sér ekki. Eftir er að sjá, hvort Gomulka
er verður þess trausts, er Pólverjar bera nú
tii hans og greinarhöfundur virðist deila
með þeim.
Furðu lítið hefur heyrzt um hina þöglu
eða ,,köidu“ byltingu Pó'lverja hér í blöð-
urn. Má því vera, að einhverjum þyki nokk-
ur fróðleikur að grein frúarinnar.
Það er aðeins ein leið til að
bæta lífsskilyrðin: að framleiða
meiri, betri og ódýrari vörur.
Kröfur almennings um meira
lýðræði, um aukið skoðana-
frelsi, um afnám hins illa þokk-
aða efnahagskerfis, sem neytt
hefir verið upp á okkur utan
frá, fara nú sem logi yfir akur.
Þetta aukna frelsi skal nú hik-
laust fólkinu fært . . .“
Pólska þjóðin var sem ölvuð
af fyrsta frelsisdrykknum. Orð
Gomulka hljómuðu sem fagnað-
arboðskapur í eyrum henúar.
S'vo var að sjá, sem ekkert
mundi geta heft sigurgöngu
hennar til fullkomins sjálfstæð
si.
En á næstu tveimur vikum
hlustaði pólska þjóðin á það
með skelfingu, að rússneskir
bryndrekar og rússneskir her-
menn skutu þúsundir Ungverja
— börn og konur sem karlmenn
— niður, sem börðust fyrir sams
konar frelsi og réttindum og
hún. Það var óhugnanleg að-
vörun og hin ákafa frelsishrifn
nig veik fljótt fyrir kaldri veru
leikahyggju. Þjóðin sá, það sem
leiðtogar hennar höfðu vitað,
að rússneskum leiðtogum hafði
Framhald á 11. síðu.
Wladyslaw Gomulka.
streymdu til þess: um hervæð
ingu í verksmiðjum landsins,
um einhuga baráttuvilja pólska
hersins, um járnvilja og einhug
alþý.ðunnar hvarvetna að rísa
gegn ofríkinu.
„Segið Gomulka, að við fylgj
um honum sem einn maður“,
símaði formaður verkamanna-
ráðsins í Zeran, iðnaðarhjáborg
Varsjár.
„Við bíðum með vopn í hönd“
tilkynnti stjórn stúdentasam-
bandsins í Varsjá, en það telur
35 þúsund meðlimi.
„Lodz bíður reiðubúin, látið
okkur vita“, símaði borgar-
stjórnin í Lodz.
„Þeirri nótt gleymi ég aldrei“
hefir Eligiuszt Lasota sagt, er
þá var aðalritstjóri Po Prostu.
En loks gat ég sent hina miklu
frétt út:
SIGUR í FYRSTU LOTU.
„Við höfðum unnið. Rússarn-
ir fara!“
Khrushchev og félagar voru
ekki fyrr farnir en Gomulka á-
varpaði miðstjórn Kommúnista
flokksins. Hin spaklátu orð hans
voru send út yfir allt Pólland á
öldum ljósvakans, og þau urðu
upphafsmerkið að þeirri ó-
blóðugu byítingu, sem nú er að
umbreyta Póllandi.
„Pólv.erjar eru sjálfstæð
þjóð ,og krefjast þess, að sjálf-
sætði þeirra sé í heiðri haft.
Stefna sú, er gilt hefir í
landbúnaðinum (fyrirskipuð
frá Moskvu ath. höf.). hefir
mergsogið efnahag pólskra
bænda. Samvrkja, sem ekki
starfar á hagrænum grundvelli,
á ekki rétt á sér.
KVlKMYNDiR
HAFNARFJARÐARBIO
sýnir um þessar mundir eina
af þeim beztu myndum er
Exelsior í Kaupmannahöfn
hefir sent frá sér undanfarið
„Ingen tid til Kæretegn“.
Þarna er um að ræða mynd
er tekur til alvarlegrar íhug-
unar eitt af vandamálum nú-
tímans, hraðann og' ofþensl-
una í starfi manns þess er
hyggst komast áfram í þjóðlífi
nútímans. Það er ekki aðeins
að sá maður gleymi að rækja
þessari öldu hraðans og of-
þenslumiar til að kynnast aft-
ur okkar eigin sjálfri og
halda þeim sérkennum er
greina oss frá skynlausum
skepnum.
Leikur í myndinni er yfir-
leitt ákaflega góður og þá al-
veg sérstaklega hjá Evu Cohn
átta ára gamalli leikkonu, er
gefur bjartar framtíðarvonir
og Lily Weiding og Hans
Kurt.
Þeir sem eitthvað þekkja
Barnið er týnt.
skyldur sínar gagnvart maka
þeim er hann hefir bundið
sig, og oft er þá kannski jafn
störfum hlaðinn, heldur
•gleymist það er óft reynist
jafnvel mikilvægara, uppeldi
afkvæma þeirra er þessi fyrir
brigði aldar vélamenningar-
innar geta af sér .
Þá hlýtur óhjákvæmilega
að vakna sú spurning, hvern-
ig vcrður næsta kynslóð er
á að taka við af okkur.
Þetta hefir reynst erfitt við
fangsefni sálfræðingum og
öðrum er kynnt hafa sér hina
vélrænu sálfræði og við-
bragðafræði tuttugustu ald-
arinnar og ekki síður þeim
er reyna að kafa dýpra í
mannlega undirvitund, eins
og prestum og læ.knum.
Niðurstaðan verður, eins og
í mynd þessari, sú, að gleym-
ist það sem er nauðsynlegt
hinni ódauðlegu sál mannsins,
er allt það sem unnið er, unn
ið fyrir gýg.
Því er það.að okkur er
nauðsynlegt að hverfa að
meira eða minna leyli frá
Ritstjóri: Ingvar Ásmundsson.
til Preben Lerdorff Rye hefðu
kannski kosið að hann t. d.
hefði borið stærri hlut frá
borði í myndinni, en þó að
hlutverk hans sé lítið, þá verð
ur þ.lð engu að síð'ur ógleym-
anlegt, þar eð hann er orðinn
einskonar Oscar Wiide Dan-
merkur.
Því skai öllum ráðlagt að
sjá þessa mynd, að hún á
undantekningarlaust erindi
til okkar barna 20. aldarinn-
ar.
—o—
Á næstunni mun okkur
kynntar tvær ágætar myndir
eftir spænskan leikstjóra,
Ladislao Vaida, en þær eru
Marcelino, sem hefir hlotið
einróma og mjög gott lof hjá
öllum gagnrýnendum er séð
hafa myndina og auk liennar
„Tarde de Toros“ sem einn-
ig er álitin að vera mjög góð
rhynd, gerð af sama leik-
stjóra.
Það er vissulega tilhlökkun
arefni að eiga nú að fá a'ö
kynnast því bezta í spánskri
kvikmyndalist.
S'KÁKÞINGI Norðurlanda er
nýlokið með sigri Svíans Olof
Sterner. Flestum skákunnend-
um mun hafa komið á óvart að
honum skyldi takast að sigra
í svo sterku móti, en hann var
vel að sigrinum kominn og
vann alla hættulegustu keppi-
nauta sína, þá Stáhlberg, Böök
og, Skjöld. . -
Sterner hefur um.árabil ver-
ið í hópi sterkustu skákmanna
Svíþjóðar og ævinlega orgið of-
j arlega á skákmótum í heima-
llandi sínu. Hann var í þriðja
1 sæti á skákþingi Norðurlanda í
| Esbjerg 1953 er Friðrik Ólafs-
son varð Norðurlandameistari.
Sterner Varð skákmeistari
Stokkhólms 1954. Hann er nú
42 óra að aldri, hlédrægur og
hiýlegur í viðmóti. Sterner er
þeirrar skoðunar að það sé veik
Jeiki að hafa eiginn skákstíl,
maður eigi að leitast við að
finna bezta leikinn í 'hverri
stöðu. Hann er s.em sagt rök-
rænn skákmaður, og teflir!
hvorki á tvær hættur né legg-
ur á tæpasta vað. Hann reynir
heldur aldrei að vinna með
hjálp sálrænna meðala, en það
gera flestir miklir meistarar.
Honum mundi aldrei detta í
hug að berja í klukkuna og
kasta frá sér pennanum til þess
að' framkalla hávaða sem gæti
truílað andstæðinginn, hvað þá
að- púa reyk í augu hónum.
Hér ér ’svo 'ein af skákum
•Sterners frá Norðurlandamót-
inu. Hvítt: Olof Sterner. Svart:
Kristian Skjöld.
Spænskur leikur.
1. e4, e5. 2. Rf3, Rc6. 3. Bb5,
a6. 4. Ba4, Rf6. 5. De2, Be7. 6.
o-o, b5. 7. Bb3, d6. 8. c3, o-o. 9.
d3, Rb8? (Eðhlegra ,og betra
hefði verið að leika He8, Be6 og
Ra5 kom einnig til greina. Það
er harla vafasamt að riddarinn
hafi farið til c6 í því augna-
miði að komast sömu leið til
baka). 10. d4!, Bb7. 11. Rbd2,
exd4. (Ef 11. — Rbd7, 12. d5
o:g siðan Hdl og hvítur heiur
grætt á lystiferðum riddarans).
12. cxd4, d5? (Eðlilegra virðjst
c5), 13. eö, Re4. 14. Bc2, fö. 15-
exf6. Bxf6. (Ef 15. — Rxf6, 36.
Rg5! Dd6. 17. Dd3, g6. 18. Rxh7r
Kxh7. 19. Dxg6t og hvítur hoí-
ur vinnandi kóngssókn). 36.
Rxe4, dxe4. 17. Bxe4, He8. 3 8.
Re5, Bd5. 19. Df3, Bxs4. 2C.
Dxe4, c6. 21. Bf4, Ha7. 22. Hfdl,
Hd7. 23. Df.3. Hd5. 24. Hacl,
He6. 25. h3, a5. 26. Dg4, (Betra
var 26. a4, bxa4. 27. Hc4). 26.
— De8. 27. DÍ3, Ðd8. 28. Ðg4,
De8. 29. Rí3, Rd7. 30. He.l. RíE.
31. Beö, Bxe5. 32. Hxe5, He6x
e5. 33. dxe5, e5. 34. De4. (Bsira
var 34. a4, en báðir aðilar eru
í tírnahraki). 34. — De6. 35.
Hel, h6. 36. a4, b4. 37. Dc4,
Rd7. 38. Db5, (Betra var b3).
38. — Kh7. 39. De2, Rb6. 'M.
b3, ITd7.? 41. D.c21, Kg8. 42.
Dxc5, Hd5. 43. Rd4, Ilxc5. Á4.
Framhakl á 11. sí'ðu. ,