Vísir - 16.09.1938, Qupperneq 3

Fftstudaginn 16. sept. 1938.
VlSIR
3
Einar Ásmundsson cand. juris:
Nokkur ord uxxt Salxaxa
nýja vixaxaudóxxastól, - -
rclagsdóminn
Þáð er eðlilegt að það sé tal-
inn all þýðingarmikill viðburð-
ur þegar stofnaður er nýr dóm-
stóll sem dæma á í málum sem
oft og tíðum velta á miklu, eins
og er um liinn nýja vinnudóm-
stól, Félagsdóm. Almenningi
mun hinsvegar ekki vera alls-
kostar Ijós skipun og verkefni
liins nýja dómstóls, enda er ekki
hægt að segja að nafnið, Félags-
dómur, gefi verulega glögga
hugmynd um þessi atriði, en
nafnið Vinnudómstóll íslands,
sem notað var í frumvarpi
þeirra Tlior Thors og Garðars
Þorsteinssonar um vinnudeilur
er hinsvegar miklu fremur rétt-
nefni. Það má að vísu segja, að
nafnið skifti ekki miklu, en á-
greiningurinn um það varpar
þó nokkuru Ijósi yfir einn þátt-
fmn í forsögu vinnulöggjafar
þeirrar sem nú er lögfest.
1 frumvarpi því um vinnu-
deilur, sem áður er nefnt og
isjálfstæðismenn báru í fyrsta
sinni fram á þingi 1936 og á
hverju þingi siðan, var gert ráð
fyrir, að stofnaður yrði Vinnu-
dómstóll íslands, sem skyldi
hafa álika markmið og vera
skipaður á svipaðan hátt og Fé-
lagsdómurinn sem nú er lög-
festur samkvæmt tillögum
nefndar, sem fulltrúar frá
stjórnarflokkunum áttu einir
rsæli í. En þegar að þvi kom í
nefnd stjórnarflokkanna að
gefa þessum nýja dómstóli nafn
mátti eldd nota orðið „vinnu-
dómur“ eða „vinnudómstóll“,
að því er segir í áliti nefndar-
innar veg'na þess, að „í meðvit-
und margra manna mun það
liafa fengið nokkura aðra merk-
ingu þ. e. dómstóll, sem ákveð-
ur kaup og kjör verkamanna“
og gæti þvi „valdið misskiln-
ingi“. Hér kannast nefndin við
þá röngu hugmynd, sem margir
gera sér um slíkan dómstól, en
við það er að athuga að i blöð-
um Alþýðuflokksins og komm-
únista hafði því verið lialdið
fram í blekkingaskyni, að
vinnudómstóll sá, sem gert var
ráð fyrir í frumvarpi sjálfstæð-
ismanna ætti að dæma um
kaup og kjör verkamanna. Hér
neyddist því nefnd stjórnarinn-
ar til að ganga fram hjá eðli-
legasta nafninu vegna þess að
flokkar hennar höfðu útbreitt
þannig lagaðar blekkingar að
hugmyndir almennings voru
gersamlega ruglaðar.
Það fór því svo, að hjá þvi
Yarð ekki komist að hinar
oheiðarlegu blekkingar sem
viðhafðar liöfðu verið í sam-
handi við vinnulöggj afarm álið
eins og það lá fyrir i frumvarpi
Sjálfstæðisflokksins, kæmu
jafnvel fram i nefndaráliti
hinnar stjórnskipuðu nefndar
og væru þar jiátaðar.
Hinn nýstofnaði Félagsdóm-
ur er fyrsti árangurinn af ára-
langri baráttu Sjálfstæðis-
flokksins fyrir vinnulöggjöf og
þeim undirbúningi sem Vinnu-
veitendafélag íslands liafði
framkvæmt í sambandi við
þetta mál. Allan þann tíma sem
■sjálfstæðismenn stóðu einir að
þvi, að halda uppi kröfunni um
lagasetningu um vinnumálefni,
var haldið uppi af andstæðing-
um þeirra látlausum blekking-
um um múlið og það afflutt
svo herfilega að jafnvel nöfn j
sem notuð höfðu verið í frum-
varpi sjálfstæðismanna og eru
liliðstæð þeim, sem notuð eru í
nágrannalöndunum voru ekki
lengur notliæf af þvi búið var
að gefa þeim alranga merkingu.
En knýjandi þjóðfélagsástæður
og álit alls almennings kröfðust
þess að sett væru lög um vinnu-
niálin og þess vegna urðu and-
stæðingar slikrar löggjafar að
beygja sig. Og þeir voru neydd-
ir til að setjast á rökstóla og
semja slík lög en jafnframt
urðu þessir menn að yfirstíga
þá örðugleika, sem margra ára
áróður og blekkingar höfðu lagt
í veginn fyrir að skjmsamlegri
vinnulöggjöf yrði komið á í
landinu.
Skipun Félags-
dómsins.
Samkvæmt lögunum um
stéttarfélög og vinnudeilur
skipa Félagsdóm 5 menn skip-
aðir til þriggja ára, þannig:
einn af Vinnuveitendafélagi Is-
lands, annar af Alþýðusam-
bandi Islands, þriðji af atvinnu-
málaráðherra úr hópi þriggja
manna sem liæstiréttur tilnefn-
ir og tveir af hæstarétti og skal
annar þeirra tilnefndur forseti
dómsins.
I frumvarpi sjálfstæðismanna
um vinnudeilur var gert ráð
fyrir að hæstiréttur tilnefndi
alla þá dómara, sem aðiljar ekki
tilnefna og var það haft svo til
þess að komast lijá því að dóm-
stóllinn hefði nokkurn pólitísk-
an lit, að því er snertir val
þeirra manna sem aðiljar ekki
nefna sjálfir. Það verður reynd-
ar ekki séð að ríkisstjórnin á
hverjum tíma geti talið sér
mikinn feng í tilnefning eins
manns af þremur, sem liæsti-
réttur tiltekur og hefði því
ekki átt að vera sárt um þó
skipun dómstólsins væri alger-
lega óháð ríkisvaldinu.
I reglunum um skipun Fé-
lagsdómsins er gert upp á milli
félaga atvinnurekenda og
verkamanna á þann hátt, sem
algerlega er óviðeigandi. Þar
segir svo: „Ef atvinnurekandi,
sem er málsaðili er ekki með-
limur í Vinnuveitendafélagi Is-
lands skal dómari sá, sem til-
nefndur er af því, víkja sæti en
í staðinn tilnefnir atvinnurek-
andinn dómara í málinu“. Ekk-
ert tilsvarandi lákvæði er um
það ef málsaðili sé ekki áhang-
andi Alþýðusambandinu þá
skuli dómari þess víkja. Vinnu-
veitendafélagið óskaði eftir að
þetta atriði væri orðað svo:
„Ef málsaðili er ekki með-
limur i Vinnuveitendafélagi Is-
lands eða Alþýðusambandi Is-
lands getur hann krafist þess
að fá að útnefna sjálfur dóm-
ara í stað dómara þess, sem
annaðlivort téðra aðalfélaga
hefir skipað í dóminn, þarinig,
að ef um vinnuveitanda er að
ræða víki sá dómari sem Vinnu-
veitendafélag Islands hefir til-
nefnt, en annars víki sá dóm-
ari sem Alþýðusamband íslands
liefir tilnefnt.---“
Það virðist alveg sjálfsagt að
þannig hefði átt að skipa þessö
atriði en í þess stað er Alþýðu-
sambandi Islands fengin sér-
staða, sem það á enga sanngirn-
iskröfu til. Málsaðili, sem ekki
er vinnuveitandi, en ekki er
heldur áhangandi Alþýðusam-
bandi Islands, á að sjálfsögðu
að fá að tilnefna sérdómara eins
og málsaðili sem er vinnuveit-
andi en eklci í Vinnuveitendafé-
lagi íslands.
Verkefni og
starfshættir.
Verkefni félagsdómsins er að
dæma í málum út af brotum á
lögunum um stéttai-félög og
vinnudeilur svo og að dæma i
málum út af kærum um brot á
vinnusamningi eða skilningi á
vinnusamningi eða gildi lians.
Auk þess geta verkamenn og
vinnuveitendur samið um að
leggja hverskyns ágreining fyr-
ir dóminn, en 3 dómarar þurfa
að vera því meðmæltir að slík
mál séu dæmd.
I liöfuðatriðum er verkefni
Félagsdómsins það sama, sem
Vinnudómstóli Islands var ætl-
að eftir frumvarpi sjálfstæðis-
manna um vinnudeilur. Báðum
þessum dómstólum hefir ekki
verið ætlað að skera úr öðru en
réttarágreiningi — þ. e. deilum
sem rísa út af því hvort vinnu-
veitendur eða verkamenn hafi
gengið á gerða samninga eða
sett lög. — Hinsvegar lief-
ir ekld verið ætlast til, að
slíkur dómstóll skæri úr hags-
muna-ágreiningi, það er á-
kvæði kaup og kjör verka-
manna þegar deila er um liver
þau skuli vera. Félagsdómur
getur því ekki tekið sér sama
hlutverk og gerðardómar þeir,
sem settir voru á síðasta Al-
þingi höfðu. Eins og áður er
sagt, var þvi mjög lialdið fram
af andstæðingum sjálfstæðis-
manna, einkum í blaðagreinum
og á fundum fyrir síðustu al-
þingiskosningar að vinnudeilu-
frumvarp sjiálfstæðismanna
gerði ráð fyrir að setja dómstól
sem ákvæði kaup og kjör verka-
manna. Þessi blekkingarmynd
varð fyrst veruleiki þegar gerð-
ardómarnir voru settir á síðasta
Alþingi, en að því stóð fyrst og
fremst aðalflokkur ríkisstjórn-
arinnar. Félagsdómur hefir
hinsvegar, eins og áður er sagt,
mjög svipað verkefni og vinnu-
dómstóll sá, sem sjálfstæðis-
menn vildu stofna.
Það má segja að það sé
ágalli að það skuli ekki tekið
beint fram í ákvæðunum um
Félagsdóm, að hægt sé að leggja
fyrir hann til úrlausnar ágrein-
ing um hvort tiltekið verkfall
eða verksvifting (lockout) sé
lögmæt. Hefði mátt taka það
skýrt fram í lögunum, að slik-
an ágreining væri heimilt að
leggja fyrir dóminn.
Reglurnar um starfsliætti Fé-
lagsdóms styðjast allmjög við
lögin um meðferð einkamála og
liefðu þó mátt vera á ýmsan
liátt ítarlegri. Kafli sá í frv.
sjálfstæðismanna um vinnu-
deilur sem fjallaði um þessi
atriði var að ýmsu betur úr
garði gerður, en reynslan verð-
ur auðvitað bestur dómari um
þessi atriði.
Það er tekið fram að Fclags-
dómur geti dæmt sektæ og
skaðabætur og eigi sektirnar að
renna i ríkissjóð. Ekki er annað
tekið fram en að öllu fari um
sektir þær, sem Félagsdómur
dæmir, eftir almennum reglum
og sé þvi hinu opinbera heimilt
að náða frá greiðslu sekta.
Samkvæmt gamalli reynslu er
slíkt varhugavert. Reynslan
sýnir að ríkisstjórn hefir gripið
til þess að náða fylgismenn
sina frá greiðslu dæmdra sekta,
sem sjálfsagt var eftir landslög-
um að þeir greiddu. I vinnulög-
gjöf Dana er svo ákveðið að
sektir renni til stefnanda og er
ekkert sem mælir sérstaklega á
móti því að svo væri einnig liér.
Að minsta kosti ætti alls ekki
að vera liægt að náða af greiðslu
slíkra sekta.
Aðalreglan á að vera sú
samkvæmt lögunum um stétt-
arfélög og vinnudeilur að úr-
skurður og dómar Félagsdóms
eigi að vera endanlegir og verði
þvi eklci áfrýjað. Nokkurar
undantekningar eru gerðar og
meðal þeirra sú, að áfrýja megi
úrskurðum um sektir.
En fyrst svo er, er hér raun-
verulega brótið mjög stórt
skarð í regluna um endanleika
þeirra dóma, sem Félagsdómur
kveður upp, þvi vafalaust á Fé-
lagsdómur eftir að dæma marga
sektardóma, ef mörg mál verða
á annað borð til hans lögð.
Löggjöfin um stéttarfélög og
vinnudeilur eiga eftir að koma
fyrir dóm reynslunnar og er
elcki vafi á, að þeim þarf að
ýmsu að breyta. Ýmislegt mætti
fleira nefna í sambandi við á-
kvæðin um Félagsdóm en hér
er talið, en verður ekki gert að
sinni.
Það muri vera ósk allra, sem
það er áhugamál að vinnufriður
ríki í landinu, að lögin um stétt-
arfélög megi sem best gefast.
I nefndapálltl sínu segir lrin
stjórnskipaða nefnd m. a. að
„liófleg og skynsamleg vinnu-
löggjöf liefir yfirleitt *með
reynslunni unnið sér fylgi og
traust jafnvel þeirra aðila sem
henni voru andstæðir í fyrstu“.
Þetta er vafalaust sannmæli. En
það er jafnvíst, að vinnulöggjöf-
in muni eiga eftir að eiga í
höggi við ýmsa örðugleika, sem
stafa frá bardagaaðferðum
þeirra, sem „henni voru and-
stæðir í fyrslu“. En vonandi eru
sinnaskiftin af fullri einlægrii
orðin til og að setning vinnu-
Alþjódaflmleikamót
verður
hólmi næsta sumar.
Sænsku fimleikamennirnir, sem hingað komu í sumar
eru þess mjög hvetjandi, að íslendingar taki þátt í
mótinu.------
í erlendum blöðum er þegar farið að ræða um „Lingiaden
í Stokkhólmi 1939“, en það er alþjóðafimleikamót, sem verð-
ur haldið þar í borg’ dagana 2. júlí til 4. ágúst, í tilefni af því,
að á næsta sumri eru 100 ár liðin frá því er Per Hinrik Ling
lést, en hann var höfundur sænsku leikfiminnar.
Það er sænska fimleikasam-
bandið, sem stendur að þessu
móti og liefir um það samvinnu
við Alþjóðasamband Ling-fim-
leikafélaganna (Federation Int-
ernationale de Gymnastique
Ling). Verndarar þessa alþjóða-
móts verða Gústaf V. Svíakon-
ungur og Gustav Adolf ríkiserf-
ingi.
Á þessu móti fer engin kepni
fram, heldur að eins sýningar.
Eftir erlendum blöðum að
dæma fer fram mikill undir-
búningur undir þátttöku í þvi.
Og flokkar eru farnir að æfa sig
nú þegar i ýmsum löndum, und-
ir sýningar á mótinu. Sýnir það
glögt, af hve mildlli festu og
skilningi er telcið á þessum mál-
um erlendis. Þar er fylgt regl-
unni, „ekki er ráð, nema í tíma
sé tekið“.
Kunnugt er þegar, að Tékkar,
Bretar, Þjóðverjar, Frakkar,
Hollendingar og Belgíumenn
senda flokka á mótið — áuk
nágrannaþjóða Svía, Finna og
Dana og Norðmanna. Danir á-
forma að senda tvo 500 manna
flokka á mótið, pilta og stúlk-
ur, og Norðmenn munu einnig
senda tvo 500 manna flokka.
Á mótinu yerða sýningar
stórra flokka (hópsýningar) og
sýningar smáflokka, frá 16 og
upp í 30 manna.
Feikna mikill viðbúnaður er
í Svíþjóð undir mótið. Mörg
þúsund Svíar, piltar og stúlkur,
taka þátt í mótinu.
Þegar sænsku fimleikamenn-
irnir voru hér á ferð í sumar
og sýndu leikfimi (K.F.U.M.
flokkurinn), voru þeir þess
lögggjafarinnar verði upphaf
nýs friðar í íslenskum vinnu-
málum.
mjög hvetjandi, að Islendingar
kæmi til Stokkhólms á þetta
mót —- sendi þangað að minsta
fcosti tvo flokka.
Væntanlega getur af því orð-
ið, að liéðan fari flokkar á mót-
ið. —
Knattspyrnan 1
Englanfli.
1 síðustu viku fóru þessir kapp-
leikir fram: Aston Villa—Everton
0:3, Birmingham—Leicester 2:1,
Bolton—Chelsea 0:2, Brentford—
Arsenal 1: o, Grimsby—Portsmouth
2:1, Huddersfiekl—Derby County
3: o, Liverpool—Manch. United
1: o, Preston—Charlton 2 : o, Stoke
City—Leeds 1:1, Sunderland—
Wolverhampton 1:1. Blackpool og
Middlesbrough sátu yfir. —
S.l. laugardag fór svo fram heil
umferð og fóru þá leikar sem hér
segir: Arsenal—Everton 1: 2, Bir-
mingham—Stoke City 1: 2, Black-
pool—Aston Villa 2 : 4, Brentford
—Wolverhampton 0:1, Derby
County—Sunderland 1: o, Grims-
by—Manch. United 1: o, Leeds—
Bolton 1: 2, Leicester—Preston
2:1, Liverpool—Charlton 1: 0,
Middlesbrough—Chelsea 1:1,
Portsmouth—Huddersfield 4: o.
Everton hefir ennþá forystuna
! og hefir fengifi 10 stig, umuS alla
J leikina (5), sem þeir hafa keppt í.
, Næst eru Chelsea og DerbyCounty
j nieð 7 stiy. og hafa hæði einníg
1 leikið 5 leiki. Nokkur félaganna
hafa enn ékki leikið nema 4 leiki,
og hefir því allur samanburður enn-
þ álítið gildi. Blackpool hefir nú
tekið við af Brimingham, að reka
lestina, hefir aðeins 1 stig, en Bir-
míngham og Chelsea hafa tvö stig.
1 2. deild hefir Sheffield Wed-
nesday nú tekið forystuna frá Ful-
ham. Hefir Sh. Wednesday keppt
í 5 leikjum óg tekið 9 stig, en Ful-
ham og Blackburn hafa 8 stig, einn-
ig eftir 5 leiki. Næst er Burnley
með 7. — Southampton rekur lest-
ina, hefir tapað öllum leikjum sín-
um og ekkert stig hlotið, eti Chest-
erfield hefir 1 stig.
— LOFTVARNIR BRETA.
1 ófriði þeim, sem allur heimurinn talar um þessa dagana, mun loftfloti þjóðanna hafa hina
stórfeldustu hernaðarþýðingu. Með tilliti til þess liafa Bretar ákveðið að haga loftvörnum
sínum þannig, að gasbelgjum eins og þeim, sem sýndir eru hér á myndinni, verður hleypt
hátt i loft upp yfir borgununum, en á milli belgjanna verða tengd net, sem flugvélar geta
ekki sneitt fram hjá, ef þær eru lægra i lofti en netin. Séu flugvélarnar ofan við þau, geta
þær ekki miðað skeytum sínum nákvæmt, og gera menn sér vonir um að þetta verði hinar
öruggustu loftvamir.