Vísir - 08.05.1945, Blaðsíða 2

2
VlSIR Þriðjudaginn 8, maí 1945.
Sanfa Barbara og Island
Sania Baibaia er fallegas j bær í Ameríkn—en samt
er gaman að ve:a komin heim.
Viðtal við frú Rainveigu Schmidt.
jJrú Rannveig Schmidt er
nýkomin hingað til
lands, eftir 22ja ára dvöl
ytra. Hún kom loftleiðis
hingað frá Bandaríkjunum
og er hér í boði Mennta-
málaráðs.
Ftú Rannveig er lesendum
Vísis að góðu kunn. Hún íief-
ir skrifað fjölmargar greinar
fy-rir Sunnudagsblaðið og
stíll hennar er sérkennilegur
og fjörmikill. í haust kom út
bók eftir hana, greina- og rit-
gerðasafn, sem liún nefndi
„Hugsað heim“.
„Hugsað heim“ er tákn-
rænt fyrir frú Rannvcigu.
Hún hefir verið að hugsa
heim ÖII árin, sem hún dvaldi
ytra. Hún er íslendingur i
húð og hár, og þótt lmn hafi i
Iieilan áratug ekki heyrt is-
lenzkt orð talað, er málhreim-
ur hennar enn íslenzkur, eins
og hún hefði alltaf dvalið
hér heima. „Eg vil ekki að
fólk geti sagt, að eg tali ís-
lenzku með útlendum hreim,
eg vil tala móðurmál mitt
eins og aðrir íslendingar,“
sagði frúin i viðtali við blaða-
mann frá Vísi.
Og svo berst talið að heim-
kynnum frú Rannveigar í
Bandaríkjunum. Santa Bar-
bara, heitir bærinn og ]>ar
liefir hún dvalið siðustu árin.
„Hún ber af öðruin smá-
bæjum á Kyrrahafsströnd-
inni,“ eins og ljón af liundi
hún Santa Barbara. Hér er
gott að ala aldur sinn, segjum
við hvort við annað, og við
hrósum happi yfir því að geta
ilengst hér. ....
Það er alltaf sumar i
Sanla Barbara. Hæðirnar í
baksýn eru svo fagrar og
grænar, blómgarðarnir i
kringum húsin svo fullir af
yndislegum blómum .... já,
i febrúarmánuði .... appel-
sinurnar hanga gular og
glitrandi á trjánum og pálm-
arnir standa tígulegir með-
fram breiðum strætunum.
Hafið tekur okkur opnum
örmum ef olckur langar til
að synda og sólin skín og
vermir á hverjum einasta
degi.....
Bærinn Santa Barbara ber
nafn af dóttur Dioskorusar
hins rómverska; hann hjó
hana banahögg þegar hún
tók kristna trú, en i hclgi-
sögunni segir, að þegar sverð
föðurins snerti höfuð dótt-
urinnar, þá kom élding af
himnuny ofan og drap morð-
ingjanu/ Santn Barl>ara er
sérstaklega dýrlingur skipa
og verndar þau- fyrir eiding-
um, að því er katólskir trúa.“
„Ilvernig eru íbúarnir?“
„1 bænum heyrum við
spönsku talaða álíka mikið
og ensku, því þetta má kalla
hálf-spánskan bæ. Oft sjáum
við fallegar stúlkur, með kol-
svart hár og dökkan hör-
undslit, og það er hægðar-
leikur að flytja þær i hugan-
um til Sevilla eða Madrid og
sjá ]>ær í anda með háa
kamba í hárinu og blaktandi
„mantillur“.. . .eða við mæt-
um gömlum, tígulegum
manni með fyrirmannlega
andlitsdrætti og tindrandi
augu .... hann lítur ná-
kvæmlega eins út og við hö.f-
um alltaf hugsað okkur
spánska „granda“.
Eniu sinni á ári, í ágúst-
mánuði, halda Santa Bar-
barabúar.. hátíð (fiesta), sem
stendur yfir í viku. Þá klæð-
ast allir spönskum búningum
og drembilegir riddarar í
marglitum klæðum ríða i
fylkingum á hestum sínum
gegnum bæinn, en „spánsk-
ar“ meyjar mcð „mantillur"
yfir svörtum lokkunum kasta
rósum til riddaranna af svöl-
um húsanna. Þá dansar ung-
viðið á götunum og í bænum
klyngir við af söng og kæti.
Fjöldi aðkomufólks tekur
]>átt í skemmtuninni og
margur maðurinn hefir þá
crðið svo lirifinn af Santa
Barbara, að hann hefir
ílcngst þar eftir að „fiesta“
var um garð gengin. ... Já, í
Santa Barbara er gott að
vera....
Til Santa Barbara keníur
ávallt fjöldi frægra karla og
kvenna og dvelur þar um
nokkurra mánaða skeið, til
að hvíla sig frá áhyggjum og
störfum, þar á meðal eru
ýmsir frapgustu kvikmynda-
leikarar, listamenn og auð-
kýfingar. Þetta er ferða-
mannabæ'r í orðsins fyllstu
merkingu, en hinsvegar er
betra að eiga nokkura skild-
inga í buddunni.“
„Er ekki mikið um nátt-
liruhamfarir í Santa Barbara
sem annarsstaðar i Banda-
ríkjunum?“
„Fyrir 17 árum síðan var
jarðskjálfti mikill í Sarita
Barbara, en mörg húshrundu
Einu sinni á ári, í ágúst-
Barbara og hrundu mörg hús
til grunna .... og skamnit
er síðan hér var snarpur
kippur, sem gerði að verk-
um að ýrnsir fluttu úr bæn-
um í ofboði. I þessu stóra
landi virðist hvert ríki hafa
við sitt að striða af hálfu
náttúrunnar. I miðríkjunum
flóðin miklu, í Floridu hvirf-
ilbyljirnir, en í Californíu
jarðskjálftarnir. Hvar sem
þú ferð ,geturðu búist við
einhverjum ósköpum . ... og
mér dettur í lmg hjónin, scm
í ofsahræðslu við síðustu
jarðskjálftana í Santa Bar-
bara tóku sig upp, lokuðu
húsinu sínu, söfnuðu pjönk-
unum saman í vagninn sinn
og lögðu af stað til Kansas
City .... en á leiðinni lcntu
þau i bifreiðaslysi og dóu
bæði af afleiðingum þess.“
„Koma Islendingar oft til
Santa Barbara ?“
Eini Islendingurinn, sem
ég varð vör við, var prófess-
or Niels Dungal. Hann stóð
við hjá mér í hálfa klukku-
slund — svo fór hann aftur.
En þar úir og grúir af Han-
sen-um, Jensen-um og Sören-
sen-um. Það er með öðrum
orðum mikið þar af Dönum,
og í næsta nágrenni er dansk-
ur bær með dönskum sköja
og danskri kirkju.“
„Höfðuð þér nokkur af-
skipti af dönskum málcfn-
um þar vestra?“
„Já, mikil. Eg hefi dvalið
mörg ár í Danmörku, mað-
urinn minn var danskur, og
mér ]>5Tkir og heíur ævinlóga
]>ótt vænt um Dani. Það gót-
ur verið, aðí sumir landar
kalli það sleikjuhátt, en {mð
skiptir mig engu. Eg hefi
gert eins mikið og ég liefi get-
I að fyrir Dani og Danmörku,
’og ég hefi skrifað fjölda
greina um dönsk málefni í
amerísk blöð. Á heimleiðinni
hitti ég danska sendiherrann,
Kaufmann, í Washington, og
þakkaði hann mér störf mín
í þágu Dana og Danmerkur-.“
„Hcimsóttuð þér einnig
sendiherrann okkar?“
„Jú, ég held það nú. Við
Thor Thors erum gömul leik-
systkini lrá Austurvelli, og
I frú Ágústu Thors kynntist ég
í Danmörku. Þau eru því
gamlir kunningjar mínir.
Annars vil eg segja yður það,
að Islcndingar geta verið
stoltir af þeim lijónum sem
fulltriium sínum erlendis.
Þau hafa getið sér hinn bezta
orðstír fyrir glæsimennsku,
og gagnvart löndum sínum
eru þau alveg sérstaklega
hjálpleg. Enn fremur vil ég
geta Helga Briems aðalræðis-
manns lslands í New York,
með sérstöku þakklæti. Það
er mikið lipurmenni og at-
orkumaður i hvívctna."
„Og ferðalagið heim, gekk
það að óskum?“
„Já, meir en ]>að. Þar fékk
eg gamlan æskudraum upp-
fylltan, að fara til Grænlands.
En i þá daga datt mér ekki í
lmg það, sem skeði i þessari
ferð.“
„Hvað var það?“
„Að cg skyldi borða morg-
unverð í Bandaríkjunum, há-
dcgisverð í Labrador og
kvöldverð í Grænlandi — allt
á einum og sama dcgi.“
„Var gaman að koriia til
Grænlands ?“
„Ógleymanlegt. Það var
svo undur gaman að svífa yf-
ir grænlenzku fjörðunum, sjá
fjöílin smá hækka á bak við
unz maður sá í endalausa
Þetla mikla óratóríuverk
Björgvins Guðmundssonar
hefir verið flutt þessa dagana
í Fríkirkjunni á vegum Tón-
listarfélagsins. Það er samið
við hinn alkunna ljóðabálk
Guðmundar Guðmundssonar
og er að vöxtum mesta tón-
verk, sem íslénzkur riiaður
hefir hirigað til samið, og
ennfremur fyrsta verk sinnar
tegundar, sem prcntað hefir
sem eg bezt veit. Hér er því
um tónlistarsögulegan við-
burð að ræ'ða í þrennum
skilningi.
Höfundurinn hefir sér-
stöðu meðal íslenzkra tón-
skálda að því leyti, að harin
hefir tekið ástíoslri við óra-
tóriuformið. Hann er hið eig-
inlega óratóríutónskáld þjóð-
arinnar. Eðlisgáfa hans vís-
aði honum sneirima ]>essa
leið og liggja eftir hann
nokkur verk á ]>cssu sviði og
ennfremur kantötur, en þær
eiu að formi til náskyldar
þeim. Hér er um að ræða
stórform tónlistarinnar. Stíll
Ji^ins, eins og hann kemur
fram í „Friður á jörðu“, er
byggður á arfleifð hinna
gömíu meistara, þar sem
])ungamiðjan liggur í hinum
stóru kórköflum, bæði hvað
ytra form ög anda vcrksins
snertir. Þessir kórar eru ým-
ist byggðir í lúgustíl eða eru
í ljóðrænum sálmalagastíl.
líefir hann kórstílinn alger-
Jöga á valdi sínu og nær mikl-
tthi > áhrifum,' þegar honum
tekst upp. Verkið saman-
stendur af kórum og ljóð-
snjóbreiðuna. Bláu fjöllin og
snjórinn mimitu mig á Is-
land — og svo sólarglóðin um
kvöldið, ]>egar hún stafaði
síðustu geislum sínum á þetta
hrikalega land — það minnti
mig líka .á fallegu. sólarlögin
, liér lieima.“
„Og viðtökurnar?“
„Þær voru líka góðar. En
það voru Amcrikumenn, en
ekki Grænlendingarj sem
tóku á móti okkur. I sam-
bandi við ]>etta vil cg geta
þcss, að einn farþeginn í
flugvélinni var ekki nema sex
mánaða gamall, yndislegur
lítill drengur, sem aldrei
hcyrðist i alla leiðina til Is-
lands. Og eg mun sjaldan
gleyma þeirri hrifningu, scm
lýsti sér mcðal amerísku her-
mannanna í Grænlandi, þeg-
ar ]>eir sáu þennan unga far-
þega. Þeir liafa dvalið ljarri
lieimkynnum sínum mánuð-
um, jalnvel árum saman,
hafa ef til vill átt álíka gamla
snáða þegar ]>eir voru kalÞ
aðir í herþjónustu og síðan
ekki séð ungbarn fyrr en nú.“
„Er gaman að koma
hcim ?“
„Það er yndislegt. Hér eru
allir svo góðir við mig. Eg á
ennþá svo marga kunningja
og vini hér heima, og þeir
bera mig blátt áfram á hönd-
iivj ivj«> iiv u ii,
„Eg þekki hana ekki fyrir
sama bæinn og þegar eg fór.
Allt hefir breytzt, —: ncma
Esjan, sem ris á bak Við. Én
það er citt, sem mér er‘ illa
við — eg er alltaf að detta —
dctt um þröskuldaná í þús-
unum ]>á þekkjum'j við
ekki i Ameríku.“
söngvum og virðist mér höf-
undurinn vera sterkastur á
svellinu í kórunum.
Hér verður efni verksins
ekki rakið, því að það er al-
kunnugt, en hvað músikhlið-
ina snertir, þá skal drepið á
þáð í stórum dráttum.
Grunntónn verksins er
hugmyndin lím Paradís (1.
þáltur), missta Paradís (2.
og 3. þáttur) og endurheimta
Paradís (4; þáttur). Þetta
ræður blænum cða litnuni á
þáttunum. I lörleiknum birt-
ist friðarhugsjónin með fögr-
um hljónmm. Er friður og
birta yfir þættinum, þar til
millispilið boðar að eitthvað
uggvænlegt sé í aðsigi, en þar
er friðarstefið með moll-
hljómum. 1 öðrum og þriðja
þæti hefir syrt að, og er þar
m. a. lýst yargöld og hönn-
ungum hennar. Fjórði þátt-
ur hefst svo með friðarkórn-
um, en forspilið að honum
hefst á friðarhljómunum í
unphafi verksins, og hefir
þátturinn sama lit og fyrsti
þátturinn. Þessi kór cr citt-
hvað það bezta, sem frá hendi
höfundar hcfir komið og rís
verkið hæst i honum og loka-
kórnum.
Með þessari stuttu lýsingu
hefi ég reynt að sýria fram
á, að það er heild í byggingu
verksins, livað iriúsíkhliðina
snertir.
Annars er það um höfund-
inri að scgja, að gáfu hans er
þannig varið, að hann horl'-
ir aftur fyrir sig, en ekki
Framh. á 6. síðu
Tónlistarfélagið:
„FRIÐUR A JÖRÐU".
Örafóríó eftir Björgvin Guðmundsson.