Vísir - 08.05.1945, Blaðsíða 4

4
VISIR
Þriðjudaginn 8. maí 1945,
VÍSIR
DAGBLAÐ
Utgefandi:
BLAÐAÚTGÁFAN VlSIR H/F
Ritstjórar: Kristján Guðlaugsson,
Hersteinn Pálsson.
Skrifstofa: Félagsprentsmiðjunni.
Afgreiðsla: Hverfisgötu 12.
Símar 16 6 0-(fimm línur).
Verð kr. 5,00 á mánuði.
Lausasala 40 aurar.
Félagsprentsmiðjan h/f.
-
Friður. — Óíriður.
/flleðisöngvar ómuðu um allan l)æinn í gær-
" kveldi, — og ékki sízt er leið á kveldið.
Að þessu stóðu innlendir og erlendir menn.
Fögnuðurinn var einn og óskiptur, liver sem
ótti í hlut. Eftir fimm ára styrjöld var friður
boðáður í Evrópu, en það var mun fyrr en
vonir* stóðu til. Hrunið kom og skriðan féll
fyrr en menn áttu von á.
Samtímis því, er menn glöddust yfir. frið-
inum, l)árust óvænt og ill tíðindi þingað til
lands. Einn af mestu andans mönnum þess-
arar þjóðar hafði orðið fórn friðarins — ]>css
friðar, sem boðar ömurlcgasta ófrið, sem hág-
ur verður, — uppgjör milli þegna striðandi
þjóðfélaga, en slík átök verða yfirleitt blóð-
ugri en ófriður þjóða milli. Um slíka aðburði,
scm að ofan greinir, verður ekki dæmt, fyrr
cn málsatvik verða fyllilega skýrð, en fyrir-
fram verður það citt sagt, að engin trygging
cr fyrir því, að fyllsta réttlæti njóti sín, er
menn eru teknir af lífi án dóms og laga. Hvcrt
mcnningarþjóðfélag rannsakar og lætur dóm
ganga í móli hvers sakbornings, en þá fýrst
verður réttlætinu fullnægt, er slík rannsókn
lciðir til dómsáfellis. Almenningur hefir
hneykslast á gerðum öfgaflokkanna, sem ni'i
liafa verið kveðnir í kútínn, en sami dómur
almennings hlýtur að verða' uppkveðinn yfir
skrílræði í hverri mynd, sem það birtist. —
Negraaftökur vestan heims, sem framkvæmd-
ar eru án dóms og laga, mælast illa fyrir, —
nazistaofsóknir engu síður, — en þegar öfga-
menn, hvcrju nafni scm þeir nefnast, feta í
fótspor þeirra og drýgja glæpi sína gegn ])cgn-
tim annarra þjóða, þá ætti öílum gó'ðum mönn-
um að vera nóg boðið.
Vofeiflegar fregnir berast utan úr heimi og
frá vinveittum þjóðum. Ekki er tímabært að
taka upp þykkjuna fyrr cn öll kurl eru til
grafar komin. Meðan málsatvik eru ókunn,
verður ekki afstaða tekin til einstakra at-
burða. Þess verður þó að krefjast, að þær þjóð-
ir, sem menningarþjóðir vilja kaliast og for-
<læma athæfi öfgafulls glæpalýðs, haldi uppi
lögum og reglum í eigin landi, þannig að þær
Aerði ekki dæmdar á saiha mælikvarða og
-öfgaseggirnir, sem þær fordæma. Þjóðirnar
bljóta að vernda eigin þegna eftir beztu getu,
cn ])ó öllu frekar þegna annarra vinveitlra
ríkja.
Þar til full skipan cr komin á friðarmálin
má búast við margskyns atburðum, sem frckar
bera vitni um ófrið en frið. Enn logar 1 glæð-
unum og neistar fjúka víða, sem gcta orsakað
bál, cr crfitt kann reynast að slökkva. Um
frið verður ekki að ræða fyrr en þjóðirnar
<eru þess umkomnar að balda uppi lögum og
3’cglu bver í sínu landi, án ihlutunar annarra
þjóða. öllum er ckki sú list gefin, að rétta
fram hægri vangann, ])cgar slegið cr ó þann
vinstri, en þrátt fyrir það kann það að reynast
nííærasælast til langframa, einkum er um at-
burði ræðir, sem ábyrg stjórnarvöld ráða ekki
Við. Hins verður að krcfjast, að þau láti dóm
'ganga yfir ofbeldisseggi og morðingja, til
hvers flokks, sem ])eir hcyra, þannig að full-
um rétti verði við haldið. Á ])essu stigi hins
væntanlega friðar verður ckki meira krafist,
en linkind við glæpamcnn getur orðið brcnn-
öndi ófriður inn á við, scni út á við.
Sigurður Sveinsson
garðyrk juráðunautur:
Tijáiæfatin
í Reykjavífa.
Trjáræktin þarf að marg-
faldast á næstu árum, vanda
þarf meira undirbúning fyrir
gróðursetningu trjánna al-
mennt en nú er og umhirðu
alia, því fátt er eins fallegt
og vel hirtur og þróttmikill
trjágróður, auk þess sem
hann veitir öllum lágvaxnari
gróðri mikið skjól. Ættum
yið að hafa aðrar þjóðir til
í'yrirmyndar livað viðkemur'
gróðursetningu trjáa, til
skjóls og gróðursetja fleiri
samliggjandi raðir af trjám,
þar sem það á við, t. d. þar
sem um stóra garða er að
ræða, og mun það auka til
miMlla muna l'egurðarútlit
garðanna.
Þýðingarmikið atriði við
trjáræktina er að velja réttar
trjátegundir, eítir því sem
hezt hentar á hVérjum stað,
því kröfur trjátegundanna til
ræktunarskilyrða eru mis-
jafnar. Engum efa er það
bundið, að birkið er sú'trjá-
legund, sem við eigum að
rækta langsamlega mest af.
Þessi trjátegund er fyrir
mörgum mannsöhlrum búin
að sanna hversu mikla yfir-
burði lnin hel'ir fram yfir
annan trjágróður hér á landi
])cgar um misnmnandi og
jafnvel léleg ræktunarskil-
yrði er að ræða.
Sumar tegundir af víði eru
álíka harðgerðar, en fleiri
rnunu þó kjósa að hafa birki-
tré í garði sínum. Að telja
upp allar hclztu trjá- og
runnategundir, sem hér hafa
verið ræktaðar og jafnframt
lýsa kostum þeirra og löst-
um, ef svo mætti að orði
komast, t. d. næmleika fyrir
sjúkdómum, ennfr. jarðvegs-
og loftslagskröfum þeirra o.
s. frv., væri alltof langt mál
í sluttri blaðagrein; cg vil þó
geta nokkurra atriða. Eins og
bæjarbúar vita, herja hér
sveppasjúkdómar í reyni-
trjám á stórum svæðum í
bænum og eru útbreiddir um
allan bæinn að níeira eða
minna leyti. Ctbreiddasti
sjúkdómurinn er reyniátan
(Nectría galligena). Sjúk-
dómurinn lýsir sér þannig, að
\ ið sár, scm koma á börkinn,
kcmur rauður hringur, við-
urinn dregst saman á þessum
bletti og fellur inn. Nái
skemmdin umhverfis grein-
ina, visnar hún og deyr. I
slíkum tilfellum er elcki ann-
að ráð en skcra greinina
burtu og brenna henni, eða
koma þvi svo fyrir, að hún
smiti ekki frá sér. Sé veikin
á byrjunarstigi, má ol t upp-
ræta sjúkdóminn í trénu með
þyí að skera skcmmdina burt
mcð beittum hníf. Nauðsyn-
lcgt er að skera barkarrend-
urnar kringum sárið inn í ó-
sýkt tré, svo vissa sé fyrir
því, að maður hafi komizt
fyrir sjiikdóminn. Bezt er að
bera koltjöm í sárið á eftir;
rriálningu má einnig nota, en
hún cr tæplega eins góð til
])cssara hluta.
T r j ás j úkdómarnir verða
aldrei upprættir Ijér í Reykja-
vík nema með róttækum að-
gerðum og fullum skilningi
allra, cr hlut ciga að máli.
Fleira er ])ó, er stendur reyn-
inum fyrir þrifum hér cn
sjúkdómarnir einir. Víða er
jarðvegurinn alltof grunnur
fyrir reynitré og grunnt nið-
ur á seltu, því sjór síast upp
i jarðveginnn víða í miðbæn-
um. Einnig liefir loftslagið
hér við sjóinn nokluir áhrif
til hins verra og ýmsir munu
telja það eina aðal ástæðuna.
En sem sagt, merkin sýna
verkin, og aðalorsakirnar eru
þær, sem eg hefi áður lýst.
Vileg því eindregið ráðleggja
reykvíkingum að rækta fyrst
og fremst birki í görðunum,
en miklum mun minna af
reyni og ekki nema þar sem
þeir gcta skapað trjánum góð
vaxtarskilyrði. Sparið ekki
um of áburðinn og notið
l'yrst og fremst búpeningsá-
burð, sé hann fáanlegur. -—-
Álmur og’ hlynur. Þessar
tvær trjátegundir hafa sum-
staðar hér í bæ náð miklum
Jiroska, og eru til nokkur stór
tré af þessum tegundum. Er
sjálfsagt að rækta meira af
þeim cn gert hcfir verið hing-
að til.
Haldið trjánum heilbrigðf
um og leitið ráðlegginga el'
sjiikdóma verður vart í görð-
unum. Munið að illa hirtur
gróður er ekki aðeins til leið-
inda fyrir eigandann sjálfan,
heldur líka fyrir vegfarendur
og til lýta fýrir fegurðarúflit
bæjarins í heild.
S. Sv.
Ný bók:
w
Þeir áttu skilið
að vera frjálsir“.
Það var sagt hér í blaðinu í
haust, að Bókaútgáfan
Norðri hefði unnið gott starf
með því að gefa út ýmsar á-
gætar Norðurlandabækur nú
á stríðsárunum.
Nú hel'ir ])cssi bókaútgáfa
bætt enn einni bókinni við og
er ekki ósennilegt, að sú
muni þykja merkilegust
þeirra allra. Það er bókin
„Þeir áttu skilið að vera
frjálsir“, eftir Kelvin Linde-
mann.
Lindemann hefir lengi vcr-
ið meðal hinna þekktustu rit-
höfunda Dana, en að þessu
sinni hefir hann þó farið
fram úr því, sem hann hefir
áour látið frá sér fara. Bók-
in gerist á Borgundarhólmi
fyrir tæpum þrem öldutn og
fjallar um frelsisbaráttu eyj-
arskeggja gegn Svíum.
Þjóðverjar kunnu ekki bet-
ur cn svo við bók þessa þegar
hún kom lit, að þcir gerðu
hana upptæka, en þá var þó
búið að selja um 35,000 ein-
iök af henni á einiun degi.
Það eru meðmæli, scm varla
er haigt áð bæta við.
Þýðingin er cftir Brynjólf
Magnússon og Kristmund
Guömundsson.
Hinn mikli Þar rann hann loks upp, hinn mikli
dagur. dagur, sem allir hafa þráð árum
saman. Hann er bjartur og fagur,
eins og við á, þegar hann er vettvangur svo
mikiis viðburðar, hann er tákn vorsins, hlýinda
og gróanda, sem nú eiga að taka við i lieimin-
um eftir langa nótit og dinnna. Ilinn mikli við-
burður, eða öllu lieldu hinir miklu viðburðir,
sem gerzt hafa upp á síðkastið og góða veðrið
í dag, þegar öllum er gefið frí frá störfum til
að fagna friðinum, hefir sín áhif á fólkið. Það
innur, að þrátt fyrir allt er lífið skemm+ilegt
og yndislegt, þótt það sýnist stundum árang-
urslaust strit og vonlaus barátta. En þannig er
lífið. Þar skiptast á skin og skúrir.
*
Því hafði En því hafði verið spáð, að strið-
verið spáð. inu myndi Ijúka í maí. Það koin
frásögn um það í „Viðsjá“ hér i
Vísi þann 23. janúar siðastliðinn. Þar var sagt
frá manni einum enskum, sem handtekinn hefði
verið fyrir að spá fyrir samborgurum sínum.
Ilann skýrði frá því, að hann heyrði oft rödd
einá, sem segði honum fyrir óorðna hluti. Rödd-
in hefði sagt honunx, að bandamenn mundu
vinna algeran sigur árið 1945 í mánuði, seni
byrjaði á M, en þá gat aðeins verið um tvo
mánuði að ræða, marz eða maí. Sá síðar nefndi
varð hlutskarpari.
*
Þakkarguðs- Eg hefi fengið tvö bréf vegna
þjónustur. greinar þeirrai- eftir Jónas Guð-
mundssön, sem birt var hér i
blaðinu á laugardag um að halda ætti minn-
ingarguðsþjónustur í Jíirkjum landsins þann 10.
maí til að minnast hernáms Breta, sem hefði
forðað landinu frá ægilogum hörmungum, sem
fylgt hefir í kjölfarið hjá þeim, sem voru her-
numdir af hinum aðilanum, Þjóðverjum. Mér
finnst sjálfsagt að hirta bréf þessi, því að eg
hefi heyrt marga taka undir með orðum Jón-
asar Guðmundssonar.
Vegna stríðs-
lokonna.
Fyrra hréfið er frá „M. S.“ og
Góð gjöf til Mús-
Hjónin Maren Jónsdóltir
og Sigurgeir Gíslason, Hafn-
arfirði, færðu Húsmæðra-
skólafélagi Hafnarfjarðar, í
lil efni af 80 ára al'mæli frú
Marénar þ. 1. maí, gjöf ;ið
upphæð kr. 3000,00 —- þrjú
þúsund krónur —, til viðbót-
ar minningargjöf um Mar-
gréti dóttur þeirra.
segir hún meðal annars; „Mér
liefir lengi dottið í hug að skrifa
,Bergmáli“, en eg kom þvi ekki i framkvæmd,
I því að cg er ekki því vön að skrifa í blöðin, en
þegar eg las grein Jónasar Guðmundssonar í
Vísi á laugardag, fannst mér eg verða að taka
undir með honum að nokluiru leyti. Eg er þvi
meðmælC, að þess sé minnzt hæði í kirkjum og
annars staðar, að við urðum þess láns aðnjót-
andi, að við féllum ekki þeim i headur, sem
geta ekki litið frjálsar þjóðir réttu auga. En
mér finnst þó enn meiri ástæða til þess, að
haldnar verði guðsþjónustur fyrsta sunnudag
eftir að Þjóðverjar liafi verið neyddir til að
gcfast upp. Þá er vissulega ástæða til að fagna
og þakka forsjóninni.“
Minningar- Hitt bréfið er frá „bandamanna-
tafla. sinna“. Hann segir í pistli sínum:
„Mér hefir alltaf fundizt, að menn
hér gerðu sér ekki ljóst, hvað mikils vert það
var fyrir bandamenn, að Bretar tóku ísland 1940.
Engum dylsl að þei k'omu hingað fyrst og fremst
til að hjarga sjálfum sór og sinum níálstað. Sá
málstaður var líka okkar málstaður, jafnt og
unnarra þjóða, sem vilja geta lifað lífinu eins og
þær óska sjálfar. Mér finnst, að Jónas xGuð-
mundsson hefði áít að stinga upp á þvi, að selt
yrði upp minningartafla á einhverjum viðeig-
andi stað, til þess að landsmenn geti minnzt
þessa merka atburðar, hertökunnar og her-
verndarinnar, oftar en þenna eina dag á ári,
10. mai.“
*
Dýrmætt Sunnudag einn fyrir nokkuru fór eg
herfang. i sviitt ferðalag út fyrir bæinn. ók
fyrst upp að Útvarpsstöð, síðan veg-
inn, sem liggur suður með henni vestan til i
hæðinni, en hann sveigir síðan í áttina til
Elliðavatns, liggur norður með því að vestan
og síðan yfir Elliðaárnar réLt fyrir neðan uppi-
stöðuna. Þegar eg kom að brúnni, stóð þar
mikið til. Þetta var sunnudagur, eins' og eg
tók fram áðan, en samt voru þarna menn
að störfum og mér virtist þeita mundi verða
ábatasamur dngur fyrir ])á, þótt vcrkið væri
kuldalegt og iiokkur vosbúð fylgdi því. Þeir
voru nefnilega að veiða upp /íir ánni bílakeðj-
ur, hamra, skrúfjárn og alls konar önnur verk-
færi, vafalaust hátt upp í smálesl að þyngd.
Þetta held eg að hljóti að liafa verið bezta
veiði, sem nokluiru sinni hefir fengizt í án-
um og hafa þó sumir veitt vel þar, en þó ekki
af þessu 'tagi.