Vísir - 31.05.1945, Blaðsíða 2

IR
,, IHmrotutÍagftm 2L maí 1J915
Volfakrossar.
-o---
„Kaupirðu góðan lilut,
þá nnindu hvar þú
fckkst hann“.
Bókaforlagið Helgafell
Iiefir nú á prjónunum mjög
umtalaða Njálu-útgáfu. Að
frádregnum skrumauglýsing-
um forlagsins hafa blöð furðu
litið getið þessarar bókar. Þó
liefir varfærnar gagnrýni
orðið vart, aðallega á mynda-
skrauti bókarinnar og liafa
gagnrýnendurnir talið sig
vera úr hópi leikra en ekki
lærðra.
Það hefir' oft borið við, að
eg hefi verið spurður um
jliitt ijersónulega álit á
„Njálumyndunum“ og er það
tilefni þess að eg tek mér nú
pennaí hönd.
Skreyting bóka er ein af
slrgreinum myndlistar. Þar
af leiðandi samskonar lög-
málum háð og allar aðrar
sérgreinar lista og fræða, að
þvi leyti, að sérkunnátta
verður að vera fyrir hendi.
Ilver sérgrein krefst sér-
stakrar þjálfunar, ,Eg. skal
hér taka eitt dæmi: Þao voru
prýðilegir norskir málarar
sem gerðu Ileimskringlu-
nivndirnar, sem nú eru hér
alþekktar. Enginn gat horið
þeim á hrýn, að þeir kynnu
ekki að teikna, enda bera
Heimskringlumyndirnar það
með sér. Þrátt fyrir ]iað eru
þær lítil hókarprýði og fengu
að vonum óvæga dóma heima
í Noregi á sínum tíma, sér-
staklega vegna þess, að til
samanburðar var tekin
danska myndum skrevtta út-
gáfan af Saxo, sem út kom
um líkt leyti og tókst mæta
vel.
Um þremenningana sem
að Njálumyndunum standa
er það fyrst að segja: Að
skreytingu bóka hefir enginn
þeirra tamið sér. í öðru lagi
er það bersýnilegt, að hvorki
Snorri né Þorvaldur hafa
fýrr snert á kínablekspenna.
I þriðja lagi kann enginn
þeirra þremenninga svo að
teikna, að mögulegt sé fyrir
þá að leysa þetta starf sóma-
samlega af hendi. Vitaskuld
eru þessar marg um ræddu
Njálumyndir, því miður, eins
og efni standa til. í flestum
tilfellum er meðferð mynd-
flatarins ldaufaleg, hlutföll
og hreyfing persónanna í
meii-a lagi brengluð, (s. h.
Skarphéðinn á Markarfljóli).
Þar af leiðandi er heildar-
svipur myndanna einn end-
emis afkáraháttur.
Þegar þess er gætt, að
Njáls saga er ein af fegurstu
perlum fornrita vorra, þá
verður ekki annað sagt, en að
liér hafi slysalega tekist til
og það i frekara lági.
Þremenningunum til máls-
hóta mætti benda á, að mann-
legur hrestur er það talið, að
Arera blindur á eigin sök.
Sömuleiðis er það talið mann-
legt og alþekkt, að yera ekki
ávallt vandur að vii-ðingu
sinni þegar hið gullna gjald
er í boði, en höfðinglegt þyk-
ir það aldrei.
-Tæplega verður forleggj-
aranum fundið neitt til máls-
LJOÐ OG LOG IV.
Söngvasafn ÞórSar Kristleifssonar.
Þegar Þórður Kristleifsson,
kennari við Laugarvatnsskól-
ann, hirti árið 1939 fyrsla
hefti „Ljóða og laga“, þá var
það gert til að bæta úr brýnni
þörf. ónógur bókakostur
liafði þá um langt skeið verið
til baga við söngkennslu i
fi’amhaldsskóluni. Það hafði
tekizt svo vel með efnisval og
allan frágang bókarinnar, að
hún rann út og mun nú vera
uppseld og svipaðar viðtökur
fengu lieftin, sem á eftir
komu. Þessar niiklu vinsæld-
ir, sein lieftin liafa öðlazt hjá
almenningi, sýna ekki aðeins
það, að slíkra söngvahóka
var þörf, lieldur og að „Ljðð
og lög“ liafa orðið safn söiig-
laga, sem hljómgrunn eiga i
hjörlum okkar íslendinga, og
er það vel farið.
í þessu hefti, sem er hið
fjórða í röðinni, hirtast 50
sönglög í-addsett fyrir sam- an
kóra, þar af eru sönglög eflir
24 íslenzka höfunda. Sum
lögin hlrtast liér á prenti í
fyrsta sinn, en önnur hafa
verið birt áður annarsstaðar í
öðrum búningi. Hér verða ísd
lenzku lögin ekki taliil upp,
en sérstaklega vil eg þó nefna
fi-umlegt og gotl lag eftir
Emil Thoroddsen við-,-,SÖ.lejr“
(Um hana hringast hafhlám-
ans svið) Einars Benedikts-
sonar. Það hefir verið áður á
það bent, að tónskáldin okk-
ar hafi sniðgengið kvæði
þessa skáldjöfui-s, og hygg eg
að ástæðan sé, að kvæði hans
eru of sterk fyrir bljúg og
draumlynd tónskáld, en tón-
skáldin okkar mörg eru fyrst
og fremst ljóði*aen. Þó hefir
tekizt vel með nokkur lög við
kvæði eftir hann, eins og
„Sjá, hin ungborna tíð“ og
„Rís þú unga íslands merki“,
því að lög Sigfúsar Einars-
sonar við kvæðin eru þrótt-
mikil og samhoðin textan-
um. Eg vil skjöta því hér inn,
að Guðjón heitinn Sigurðsson
úrsmiður, sem músíksjóður-
inn er kenndur við, ánafnaði
Sigfúsi í erfðaskrá sinni 500
kr. fyrir lagið „Sjá hin ung-
horna tíð“, því svo mikið hef-
ir honum þótf varið í að fá
gott lag við kvæðið. Lagið
hirtist í þessu liefti. — Jóhann
ó. Haraldsson frá Akureyri
mun ennþá verða talinn með
minni spámönnunum hjá
hóta„ Honum vii'ðist á sama
standa hverskyns gei-fivöru
liann braskar með og virð-
ingarleysi hans er jafnt fyrir
smjörlíki og helgum dómum
þjóðernisins. Slíkt ætti að
vera refsivert.
Smekklausar skrumaug-
lýsingar forleggjarans og
þjóna hans þyrlast líka fjöll-
unum hærra.
Ófyi’irleitið skrum í aug-
lýsingaskyni ér að vísu eng-
ann veginn nýlúnda. Það er
alþelckt allt frá Bramalífs-
elexir og Voltakrossa-aug-
lýsingunum fram til Ála og
Handíðaskóla-skrumsins.
„Það er önnur músik i
margaríninu en smérinu“,
sagði Jón lieitinn Pálsson frá
Hlið.
Ásgeir Bjarnþórsson.
okkur, en hann á samt þrjú
snotur lög i bókinni, sem öll
eru um sumar og sólskin.
Eil.t þeirra er þegar orðið
kunnugt mörgum: „Sumar
er í sveitum“. Hann hefir
Ijóði-æna æð og eftir þessum
þrem lögum að dæma, virð-
ist hún svipaðrar ættar og
ljóðsöngsgáfa Inga T. Lárus-
sonar. Margir munu vilja
eignast hið vinsæla lag eftir
Þórarinn Guðmundsson.:
„Kom þú ljúfa að k,veldi“. í
bókinni er og „íslands Iag“
(Heyrið vella á lieiðum
liveri) eftir Bjöi’gvin Guð-
mundsson og möig góð lög
eftir aðra kunna islenzka
höfunda, svo og eftir höf-
unda, sem nú hafa kvatt sér
hljóðs í fyrsta sinni.
Erlendu lögin i bókinni eru
sum frægar söngpei’lur, sein
nú eru gróðui’settar í islenzk-
jarðveg með íslenzkum
textum.
Úlgefandinn tekur það
fram í formálanum að hók-
inni, að hann hafi ekki tekið
neitt í bókina af tilviljun, að-
mis valiö etmö, sem aö lian;
lómi er vel þess vert, að því
sé gaumur gefinn. ilonuni er
lika manna bezt treystandi
til þessað velja lög, sem aanj-
eina þajð tvennt,að vei’a falleg
og við alþýðu luefj, sákir
reynslu siniiar og smekks a
þessu sviði. Honum er það
vel ljóst, að það er ekki ein-
Iilítt að sönglag sé fallegt, til
þess að það nái að festa rætur
í íslenzkum jarðvegi, Kvæðið
skiptir engu síður miklu
máli í þvi sambandi. Eg tel
það fráleitt, að hið alkunna
lag „Um sumardag er sólin
skín“ hefði nokkurn tíma
orðið almennt sungið hér á
landi við frumtextann þýdd-
an, en liann er um skógar-
sælu og ekkei’t íslenzkt við
liann, eins og gefur að skilja.
En öðru máli er að gegna
méð íslenzka kvæðið, sem
Benedikt Þ. Gröndal frum-
orti fyrir söngfélagið „17.
júní“ á sínum tíma. Hvert ís-
lenzkt mannsbarn skilur
kvæðið 'og vill syngja það.
Lagið á vinsældir sínar hér á
landi textanum að þakka.
Eg drep á þetta hér, af því að
útgefandinn liefir þetta
sjónarmið, er. liann vclur
Minningar og Skoð-
anir Einars Jónssonar
myndhöggvara.
Undanfarið liefir atlivgli
mín og andi ferðast um liinn
fagi-a skoðanaheim og yndis-
legu minningalönd eftirlælis-
listamanns þjóðarinnar —
Einars Jónssonar, mvnd-
höggvara. Það liefir verið
liugljúft athúgunarefni. En
eins og oftast eru þyrnar þar,
sem fegurstar rósir vaxa, svo
verður lieldur ekki ferðast
sársaukalaust um þessi æf-
intýraríku minningálönd
listamannsins.
Það er æfinlega einhver
ki’oss i lífsreynslu þciri'a
manna, sem lífiö krýnir ó-
fölnandi sigursveigum —
þeirra fáu á meðal þjóðanna,
sem ekki sætía sig við það eitt
að rölta troðnar brautir tízku-
,lifs og eftii’liermuvenja fjöld-
ans. En yfir lífi og ævistarfi
slíkra manna er þó jafnan
einhver sá Ijórni, er lætur allt
glóa og glitra, jafnt grýttar
leiðir, þyrna og þystla, sein
blómsturváng og blíðheim
rauðra rósa.
Það er ekki ætlun mín að
ritdæma bækur Einars Jóns-
sonar. Slíkt er ekki vanda-
laust, og oft mun rithöfund-
um, jafnt og allri alþýðu
manna lítill greiði ger með
ýmsum skrifum þeim, er
ritdómar kallast. En eg get
ekki stilll mig um að játa fj’r-
ir hver.jum sem er, að mér
var það sönn náutn að lesa
þessar hækur. í þeim ér svo
mikið fallegt, sem segir frá
J Stúlknabók í 10
bindunio
Beverly Gray nýliði hét
skemmtiteg- ög spennandi
unglingabók, sem Bókaút-
gáfan Noi’ðri h.f. gaf út i
fyrra. Þessi bók jiótti svo
skemmtileg og var svo eftir-
sótt, að gefa vai’ð bókina út
í annari'i útgáfu og vii’ðist
salan ætla að verða jafn ör
sem fyrr.
Nú er komið út framhald
þessarar skemmtilegu ung-
lingabókar, sem heitir Be-
verly Grey i 2. bekk. Yerður
sagan alls í 10 bindum og er
hvert öðru skemmtilegra. Er
gert rað fyrir að hindin komi
smám sainan út, eftir að-
stæðum þar til verkinu er
lokið.
Höfundur þessa rits er
Clai'ie Blank, en Kristmund-
ur Bjarnason hefir snúið
á íslenzku. Bókin er fyrst og
fremst skrifuð fyrir ungar
stúlkur, cn er þó jafn
skemmtileg aflestrar fyrir
karla sem konur og án tillits
til aldurs þeirra.
>ri sál. .scm ferðast 11111
i tmdai'legiini úiaiinhéhni, ér
sér flla, skilúr ilía -og virðist
lifa og hi’ærast í einhverjuin
undarlegum vanþroskaálög-
um, en er þó oft yndislega
hlýr og hjartagóður, þegar
sinnuleysið og ói’æktarsemin
situr ekki við stýrið. En
lijartahreinir sjá guð, jafnvel
á hinum ólíklegustu stöðum,
eins og hinn þreytti sveinn
foi'ðum, er sofnaði upp við
steininn og sá í dráumi stiga,
er náði upp lil himins. Slíkar
sýnir sjá víst listamennirnii’,
og þeim mun skýrdr, sem
þeir eru stærri sjáendur, og
þess vegna vanmegnást þeir
ekki á éyðimerkurferðalag-
inu þótt brautin sé grýtt, ó-
vissa framundan og öryggis-
léys.i að baki.
Margt er i þessum bókum,
sem gaman væri að minnast
á og vitna i, en það bíður síns
tima. Einar Jónsson er eins
‘og hinir þroskuðustu og hezt
menntuðu menn þægilega
gamánsamur og getur bros-
að góðlátlega jafnt að hinu
textara. Hann vandar val mótdrægasla sem hinu elsku
Ijóðanna engu síður en lag-
anna og eru þess dæmi, að
ljóðelskir menn liafi keypt
bókina eingöngu vegna ljóð-
anna.
Menn hafa fundið þessum
söngvaheftuin það til for-
áttu ,að þau séu í svo litlu
broti, að fletta verði við hlað-
siðu i miðju lagi. Mun það
liafa í’áðið lii'otinu hjá útgef-
anda, að ætlazt er til að bók-
in sé tekin méð á söngæfing-
ar og er hún frá þvi sjón-
armiði hándhæg, því að hægt
er að liafa hana í vasa. Ann-
ai’s tel eg þessa aðfinnslu
fráleita, því engum manni
dettur í hug að finna að því,
að fletta verður við blaðsið-
um í stórum tónvei’kum, enda
ekki hægt að komast lijá því,
og flestir þeir, sem teljast
mega bænabókarfæi’ir i
nótnalesti’i, lesa nóturnar
legasta, Slíkir menu kunna að
umbera og afsaka, en líka að
sjá og gleðjast við lífsins
mestu dáscmdir.
Skapandi listamenn eru
samvei’kamenn guðanna öðr-
um mönnum fremur. Og
komandi timar munu skipa
Einari Jónssyni framarlega í
þeirra röð, og þjóð lians mun
líta upp til lians.
Pétur Sigurðsson.
,fram fyrir sig, svo að tími
vinnist til að fletta við bíáð-
síðu, án þess að töf verði að.
Þetta hefti „Ljóða og laga“
kostar ékki nema 20 króiiur
og þekki eg enga bók svo ó-
dýi’á, því að i henni eru 50
sönglög með islenzkum text-
um.
B. A.
Nemendahl j émleikar
Tónlistarskólans.
Ilinir árlegu nemenda-
hljómleikar skólans voru
haldnir í Listamannaskálan-
uin á föstudaginn og laugar-
daginn er var. Voru þeir
fjölbreyttir að vanda, enda
inargir kraftar að verki. Eins
og áður voru píanóeinleikar-
arnir flestir, og þeir eru
ráunar í meiri liluta við alla
tóulistai-skóla um allan heim,
því að þetta hljóðfæri liefir
meira aðdráttarafl en
strengjahljóðfæri, er sjálfu
sér nóg og þarf ekki stuðn-
ings annara liljóðfæra við.
Neinendur . skólans eru
verðandi listamenn margir
hverjir, en aðrir læra að leika
á hljóðfæri sér til gamans og
hafa námið í hjaverkum. Eru
þeir á ólíku aldursskeiði,
sumir hálfvaxnir en aðrir
fulívaxnir, og lislþroslíinn
og kunnáttan stendur oftast í
réttu hlutfalli við aldurinn
og stærðina, en þó eru til
undantekningar frá þessu,
þegar um gáfaða nemendur
er að ræða. Hér verður eng-
inn dómur lagður á frammi-
stöðuna á þessum hljómleik-
uni, en allir áttu það sam-
eiginlegt, að gaman var á þá
að hlusta, og gætti meira að
segja góðra tilþrifa lijá þeim,
sem beztir voru. Þessir léku
á píanó: Kristín ólafsdóttir,
Jón Óskar Ásmundsson, Ingi-
Jjjörg Steingrímsdóttir, Sif
1 Johnsen, Guðmundur Jóns-
son og Guðrún Kristinsdótt-
ir. Pétur Urhantschitsch lék
á cclló með undirleik Gísla
Magnússonar, en þeir Snorri
Þorvaldsson og Jónas Dag-
hjartsson léku Bachkonsert
fyrir tvær fiðlur með undir-
lcik strokhljómsveitar skól-
ans. Að lokum lék strok-
hljómsveitin undir stjórn
kennara sins, Björns ólafs-
sonar fiðluleikara, tvö verk
og var leikur liennar góður.
Síðari daginn voru þrir
nemendur skólans, er lengst
eru komnir, látnir koma
fram, en þeir eru Einar Vig-
fússon (celló), Þórgunnúr
Ingimundardóltir (píanó) og
Jón Sen (fiðla). Er þeim öll-
um músíkin í blóð borin og
liafa náð miklu valdi yfir
hljóðfærunum. Af vérkuu-
um, sem þau léku, má ráða,
að þau eru órðin fær i flest-
Framh. á 3. síðu.