Vísir - 06.06.1945, Blaðsíða 4

4
VISIR
Miðvikudaginn 6. júní 1945
VlSIR
DAGBLAÐ
ntgefandi:
BLAÐAUTGÁFAN VlSIR H/F
Ritstjórar: Kristján Guðlaugsson,
Hersteinn Pálsson.
Skrifstofa: Félagsprentsmiðjunni.
Afgreiðsla: Hverfisgötu 12.
Símar 16 6 0 (fimm línur).
Verð kr. 5,00 á mánuði.
Lausasala 40 aurar.
Félagsprentsmiðjan h/f.
Siglingahætta.
JJokkuru eí'tir ófriðarlokin í Evröpu bárust
þær fréttir hingað til lands, að Þjóðverj-
au liefðu lagt tundurduflum við vesturströnd
landsíns, þannig að ótijákvæmilega væri þar
um alvarlega siglingahættu að ræða. Má jafn-
vel gera ráð fyrir að þau skip, sem vilað er
að farizt hafa á þess'ttm slóðum, án þess að
nokkuð spyrðist frá þeim, liafi farizt á íund-
urduflum, sem þarna hefir verið lagt. Má í
rauninni telja furðulegt live mörg skip i’.afa
sloppiö við tundurduflin sem liggja á siglinga-
leiðinni og veiðisvæðinu, hæði hér við Faxa-
flóa og framundan Vestfjörðmn.
Nú nýlega hefir eitt skip stórlaskazt af þcim
sökum að það fékk tundurdufl i vörpuna, scm
sprakk eklci fyrr, en hún liafði verið dregin
að skipshlið, og má telja einstaka mildi, að
manntjón varð ekki af sprengingunni. Þetta
sýnr hínsvegar að nauðsyn her til að gerðar
verði fullnægjandi ráðslafanir til að tircinsa
sigtingaleiðina og veiðisvæðið af tundurdufl-
um, og þ.að mál þolir enga bið. Síldarverlið
fer nú í hönd, en um það er ekkert unnt að
fullyrða hvar aðalveiðistöðvar verða, en þeim
veiðiskap getur verið stórháski samfara, hafi
alger hreinsun á tuiidurduflum ekki fram
umhverfis landið.
Síldveiðarnar.
Síldin hefir verið okkur notadrjúg á undan-
förnum árum, og bcinlínis bjárgfið við hag
þjóðarinnar, er hann var sem erfiðastur. Þótt
einstaka raddir hafi eklci beinlínis lofsungið
síldarútveginn, aðaltega sökum þess hve hann
dregur vinnuaflið til sín frá öðrum atvinnu-
greinum, sem standast ekki samkeppnina,
inun enginn heilvita maður draga það lengur
í efa, að þénnan veiðiskap beri að stunda og
gcra meira fyrir en gert hefir verið til þessa.
Má húast við að nægur og góður markaður
vcrði fyrir síldina og síldarafurðir, þött ann-
ar fiskmarkaður kunni að hregðast eða breyt-
ast okkur i óhag. Nú standa sakirnar þannig,
að sildarafuroirnar liafa verið seldar fyrir-
fram og líklegt cr talið, að unnt vcrði að selja
saltsildarframlciðslu alla, en hins vegar verði
höfnðvandinn að fá tunnur til landsins, með
því að Svíar þykjast ekki gela selt okkur neira
takmarkaðar birgðir af þcim. Er þó auðsætt,
að nú sem endr.anær verðum við að' stunda
sildvciðarnar af kappi, og ekkert má vei-ða
])ess valdandi að þær truflist eða tefjist á
nokkurn hátt. Vitað er .nð sjómenn munu gera
verulegar kau])hækkunai'kröfur, sem munu
Tvrst og fremst miðast við'almennl kaupgjald
í landi. Þetla er á engan hátl óeðlilegt, en mcð
þvi að verð síldarinnar mun vera ákveðið fyrir-
fram, eru takmörk fyrir því hversu hátt kaup-
gjald útvegurinn getur greitl, þannig að hagn-
aðárvonin sé ekki með öllu úr sögunni. Er þá
liætt við að ýms skipin verði ekki send til
sildveiða og j)á einkum þau, sem erfiðasta
bafa aðstöðuna og minnsta hagnaðarvon.
Þella mál þarf a'ð lcysa þannig, að hvorkj hlut-
tir sjómanna né útvegsmanna verði fyrir borð
borinn, og vonandi finnst hcppileg lausn fyrr
pn varir.
Togaiar og veiðitæki hei hin sömn
og í Boston 1931
Móðurskip, „doríu-
veiðar" og mann-
skaðar,
ynr nokkru fór héðan
nefnd á vegum ríkis-
stjórnarmnar áleiðis til
Bandaríkjanna til að kynna
sér þar fiskiskip og veiði-
aðferðir ásamt ýmsu fleira
viðvíkjandi sjósókn þar
vestra.
Hér fer á eftir viðtal, er
Visir liefir átt við aldraðan
sjómann, er lengi var i Bost-
on, en hefir dvalið hér að
undanförnu viö ýmis slörf
í landi. Skýrir hann meðal
annars frá togurum þeim,
sem almennast voru notað-
ir lil fiskveiða á þeim ár-
um, sem hann stundaði sjó.
frá Boston.
Togararnir hinir
söniu og hér.
— Eg kom hingað heim
1933 og hafði þá verið all-
mörg ár togarasjómaður i
Boston. Togararnir, sem j)á
voru algengastir í borginni,
voru að heita mátti nákvæm-
lega af sömu gerð og j)eir,
sem þá tiðkuðust hér við
land og íslendingar starf-
ræktu sjájfir. Það eina, sem
var frábrugðið var, að öll
nýrri skipin voru dieseltog-
arar með rafmagnsyindum.
Voru þessi nýju skip yfiríeitt
af svipaðri stáerð og gufu-
skipin, en mu.ii betri vegna
þessarar nýbreytni um véla-
kost skipanna. Áð úlliti voru
jiessi ski]) frábrugðin hin-
um gömlu að j)vi Jejdi, að
þau höl'ðu ekki hiná venju-
legu gerð, af „hekki“, lieldur
var afturendi þeirra af jieirri
gerð, sem eg hefi almennast
lieyrt nefnda liér „drottning-
arenda“. Eg hcvrði sjómenn
yfirleitt Iirósa hinum nýju
rafmagnsvindum og virtust
allir sammála um, að jiær
væru miklu heppilegri fyrir
togara en gufuspilin. Meðal
annars höfðu þau þann kost
lram yfir gufuvindurnar, að
þau urðu aldrei óstarfhæf
þótt frost væri, en stundum
kom fyrir að fraus á gufu-
spilunum. Togararnir voru
yfirleitt smiðaðir í Boston.
Veiðarfæri voru hinsveg-
ar mest öll keypt frá Eng-
landi á þessum árum, og vf-
irleiít hin sömu, sem hér
voru noluð í aðalatriðum.
Veiðiaðferðir voru yfirleitt
hinar sömu ng hér líka, að
því er cg vissi til.
t
islendingar i fíoston.
—- Um það leyti, sem eg
fór frá Boston, voru þar
fleiri landar en í nokkurri
annari borg á austurströnd
Bandárikjanna. Munu hafa
verið þar nálega 200 íslend-
ingar um þessar mundir.
Flestir stunduðu jiessir menn
sjó, ýmist á bátum cða log-
uritm, þó langflestir á tog1-
urum.
Eftir 1930 kom mikil við-
skipíakreppa í Bandaríkjun-
um, eins og viðar um heim,
og við j)að varð lalsvert at-
vinnuleysi. Varð það til þess',
að ísléndinagr, sem voru bú-
settir sunnar á austurströnd-
inni og i New York fluttust
búferlum norður til Boston,
en j)ar var lcngst af hægt að
fá skiprúm eða einhverja
aðra atvinnu við útgerð. Um
þessar mundir mun Magnús
Magnússon liafa verið eini
íslendingurinn sem átti silt
cigið skip í Boston. Var það
togari, er liann átti. Jafnan
voru íslendingar skipsmenn
hjá Magnúsij og er mér tjáð,
að svo hafi löngum verið síð-
an eg fór.
Á þessum árunx var blóm-
legt félagslíf ineðal landa í
Boston, og liefir verið svo
lengst af síðan landar komu
þangað. Þó var ekki neitt
skipulagt félag meðal íslend.
inga í horginni á þessum ár-
um, en niörg íslenzk Iieim-
ili voru í borginni og komu
landar þar oft saman, og
einnig á öðrum stöðum. Yfir-
leitt reyndu menn að komast
saman á” skip eftir því sem
unnt var, og var altítt, að lil
voru skipshafnir sem nálega
eingöngu voru íslendingar.
Móðursjfip og „doríur“.
— Áður en stóru vélskip-
in og togararnir fóru að tíðk-
ast í Boston, var fiskveiði á
svokölluðum Móðurskipum
mjög algeng þar frá borg-
inni, og mun sú útgerð tíðk-
ast jafnvel enn ]>ann dag i
dag.
Venjulega voru þessi móð-
urskip um 200 smálestir að
tsærð, og höfðu í kring um
24 „doríur“ innanborðs. Var
þeím staflað liverri niður i
aðra á þilfari skipsins á leið-
inni á miðin og í land. Dorí-
urnar sjálfar voru flatbotn-
uð tveggja manna för.
Þegar kornið var á miðin,
voru doríurnar settar fyrir
horð' með tveimur mönnum
hver, og mikið af lóðum.
Lögðu jiær lóðirnar í lcring
lun skipið eftir því sem
kringumstæður levfðu. Fisk-
aðist oft vel á lóðirnar og
kom fyrir að móðurskipin
voru lilaðin með þessari
veiðiaðferð á tveim sólar-
Iiringum. Venjulegasti úti-
legutími sldpanna var þö um
viku tími. Var sótt á bank-
ana út af Bö ston venjulega
út á George Bank.
Doríurnar voru yfirleitt
seglskip. Hlutust oft stórslys
af jjeim á mönnum. Mjög er
misviðrasamt á miðunum út
af Boston. Kemur stundum
fyrir, að veður rýkur upp í
foráttu á augnabliki með
hafróti, svo allt ætlar um
lcoll að keyra. Kom eigi
sjaldan fyrir, að doriurnar
voru nýlagðar frá móður-
skipinu, er slikt veður brast
á, og undir slíkum kringum-
stæðum áttu seglskipin mjög
erfitt með að koma, doriun-
um til hjargar. Eru allmörg
dæmi j)css, að móðurskipin
konui inn til Boston með að-
eins skipstjórann og mat-
sveininn innanborðs, — én
þeir yoru j)eir einu, sem voru
um borð meðan hásetarnir
fiskuðu á doríunum. Höfðu
móðurskipinj slíkuin tilfell-
um ekki verið fær til j)ess
að koma mönnunum á dor-
iunum til bjargar og drukkn-
uðu þar stundum heilar
skipshafnir. Voru það stund.
um um 50 manns. Voru slík
slys hin liörmuíegustu og sló
jafnan miklum óliug á borg-
arhúa, er um þau frétlist/
En sjómennirnir létu samt
ekki llugfallast við sjósókn-
ina á jjessum skipum. Þeir
kærðu sig kollótta um hætt-
Framh. á 6. síðu
Skátarnir. Bandalag íslenzkra skáta á tuttugu
ára afmæli í dag, ’pótt skátahreyf-
ingin sjálf sé taisvert eldri hér á landi. Skát-
arnir halda upp á þetla afmæli, en það eru í
rauninni ínargir fleiri, seni gela tekið þátt í
fagnaSinuni með þeini, þvi að þeir hafa unnið
góð störf, sem koma miklu fleiri i hag en þeim
einum. Þeir hafa alltaf verið og eru jafnan
viðbúnir til að hjálpa. þeim, sem í nauðir rek-
ur, teita að mönnum, sem týnzt hafa, hjálpa
til við safnanir handá bágstöddum og svona
mætti lengi telja. Þeir hafa oft lagt á sig mik-
ið erfiði til að hjálpa öðrum, og þeir telja það
aldrei eftir sér, heldur gera það með glöðu, geði
og eru alltaf reiðubúnir til að gera meira.
*
Uppeldi. Skátahreyfingin er í rauninni uppeld-
ishreyfing, sem miðar að því að efla
það, sem gott er í fari hvers, sem gerist skáti
og rýma því burt, sem miðúr fer. En það er
ekki ufinið að því einu. Skátarnir eru látnir
venja sig á heilsusamlega lifnaðarhætli, elska
landið og útivist uppi um fjöll og fyrnindi og
að bjarga sér á slíkuni ferðum. Það er allt mik-
ils virði, ekki aðeins þær stundir og daga, sem
maðurinn •— eða stúlkan — er skáli og. í öll-
um herldæðum, heldur og í daglegu lifi.
*
ICveldvakan. Eg gæti nú haldið áfram að be.rg-
mála um skátana dálkinn niður,
úr því að cg. er á annað borð byrjaður, og hefi
eg þó aldrei verið skáti. Én eg hefi þekkt marga
skáta — þvi'miður engar skátastúllair — og aílt
eru þetta beztu þilar. En eg ætla að hnýta hér
aftan í nokkurum þakkarorðum fyrir skátakveld-
vökuna í fyrrakveld. Hún var yfirleitt ágæt og
gaf .ljósa hugmynd umi stefnu og störf skátanna.
Og hinar ungu og frisklegu stúlknaraddir, sem
sungu milli erinda, mætti gjarnan láta til sín
heyra aftur.
•
Fram. Eg hlýddi um daginn á tal fveggja gam-
alla Fram-ara. Þeir voru að tala um blá-
stakkana og fagna því, að þeir voru nú aftur
byrjaðir að sigra. Þeir eru þegar búnir að „laka“
I tvö mót, Tuliniusarmótið og þriðja l'lokks
i niótiö.'og hver veit nema þeir eigi.eftir að sigra
| í fieiri niötum í sumar. Fram hefir verið í öldu-
dalnum að undanförnu, þvi að gæfan er fall-
völt, en nú virðast piltarnir i félaginu vera að
hefja það aftur til fyrri frægðar. Sú var tíðin,
að Fram-arar voru mestu knattspyrnumenn
þessa bæjar og hver veit nema anuað frægðar-
limabil þeirra sé að hefjast.
*
Dansleikir Um hverja helgi að hcita má, eru
utanbæjar. nú haldnir dansleikir einhvers stað-
ar i nágrcnni Reykjavíkur. Flykkj-
ast þangað, auk þeirra sem næslir búa, oft
allskonar lýður héðan úr bænum, og er hann
til lítils sóma fyrir höfuðstaðinn. Þvi að ætl-
unin virðist ekki lielzt vera að skemmta sér,
heldur að geta látið öllum ilium látum, „þar sem
enginn þekkir mann..Þarf ekki að taka
það fram, að lýður þessi er öllum mönnum livim-
leiður og sjálfum sér og Reykjavík til skannn-
ar. Er réil að segja hér nýjustu söguna af þvi,
hverju menn finna upp á, þegar þeir eru komn-
ir út fyrir bæinn og hafa striðsöl meðferðis.
*
Lagðist Síðasta laugardag var haldinn daris-
til sunds. leikur austur á Selfossi, en Reykvik-
ingar af vissu 'tagi virðast sækja
þangað, ])egar svo stendur á. Meðal komumanna
úr höfuðstaðnum var maður einn, sem liugðist
synda yfir Ölfusá, þegar liða lók á nóttina.
Gekk hann niður að ánni, fór úr fötunum og
lagðist til sunds. En hann var ekki búinn að
synda harla langt, þegar honum þótti vatnið
öþægilega kalt og sneri aftur til sama lands.
Sagan er talsvert Icngri, en skal þó ekki sögð
hér öll, cnda fyrst og frenist lil þess ætlazt að
sundgarpurinn og þeir sem með honum vorii,
fái að vita að það vitnast fljótlega, þegar menn
hegða sér svona.
*
Falleg Það er dáfalleg auglýsing fyrir bæ-
auglýsing. inn og menningu hans, annað cins
framferði og þetta. Það er svo sem
ekki hægt. að ætlast til þess, að þeir sem sjá
slíkl framfcrði og þekkja ekki annað til Reyk-
víkinga, hafi á þeim háar hugmyndir. En s.vóna
er aldarandinn og þaitnig er fslendingurinn, þeg-
ar hin marglofaða menning hans er dottin af
honum. Hún er rétt á borð við eggjaskurn. Það
er ekki dýpra á ömenningunni í íslcndingnum
cn Tartaranum í Rússanum.