Vísir - 09.06.1945, Blaðsíða 4

4
VISIR
Laugardaginn 9. júní 1945
VlSIR
DAGBLAÐ
Útgefandi:
blaðautgafan vism h/f
Ritstjórar: Kristján Guðlaugsson,
Hersteinn Pálsson.
Skrifstofa: Félagsprentsmiðjunni.
Afgreiðsla: Hverfisgötu 12.
Símar 16 6 0 (fimm línur).
Verð kr. 5,00 á mánuði.
Lausasala 40 aurar.
Félagsprentsmiðjan h/f.
Stjóinaiskráin.
■l*vær néfndir vinna nu að stjórnarskrármál-
■■ inu og munu þegár hafa le)rst af hendi
nokkurt unchrbúningsstarf. Hins vegar hefur
nú orðið að ráði hjá nefndum þessum, að
fresta fundúm fram í ágústmánuð, en lieí'ja
jjá starfið af nýju. Er ekki að efa, að nefnd-
irnar munu leggja sig mjög fram í starfi sín'u
lil þess að ná sem beztúm árangri til lang-
frama, enda eru þ;cr skipaðar mönnurn, sem
sumir hverjir hafa fjallað um málið um langt
skcið — þar á meðal formaður þingnefndar-
innar, Gísli forseti Sveinsson, og cru því öll-
um hnut'um kúnnugir. Framkvæmdastjóri
nefndanna er Gunnar prófessor Thoroddsen,
og verður ekki umdeilt, að þar cr réttur mað-
ur á réttum stað.
Ýmsir hafa viljað hraða endanlegri af-
greiðslu stjórnskipunarlaganna, en aðrir talið
heppilegra að rasa þar í engu um ráð fram.
Einkum gætti þessara viðhorfa hcggja, mcð-
an vcrið var að gánga frá breytingum á stjórn-
arskránni vcgna lýðveídisstofnunarinnar, mcð
því að þar vildu ýmsir ganga lengra en gert
v?ar að lokuni, einkum að því er varðaði stöðu
forsetans og skipun hans. Þær stundardeilur
cru úr sögunni í bili, en nú mun það sam-
eiginlegur vilji þjóðarinnar allrar, að vándað
verði sem mest til stjórnskipunarlaganna, og
að þau verði ekki afgreidd fyrr en séð verð-
nr um skipun alþjóðamála að friðarsamning-
nm gerðum, og þá um leið hversu einstakar
þjóðir skipa æðstu löggjöf sinni, scm ætla má
að taki verulegum hreytingum frá því, sem
nú cr og hcfur tíðkazt allt til þessa.
Ætlunin hefur verið að afgreiða stjórnskip-
nnárlögin á næsta þingi, bera þáu því næst
nndir dóm þjóðarinnar við næstu kosningar
og ganga endanlcga frá löggjöfinni á þingi
því, cr þá kcmur saman. Á þessu eru vcru-
Icgir annmarkar og stjórnskipunaríögin ættu
að þessu sinni að sæta sérstakri mcðferð,
þannig, að um þau yrði kosið sérstaklega.
'Reynslan sannar, að við allar stjórnarskrár-
hreytingar, scm gerðar hafa verið til þessa,
Jiefur ckki fyrst og fremst verið kosið um
þær, heldur hafa þær liorfið að mestu eða öllu
i þras dægurmálanna og togstreitu stjórnmála-
flokkanna. Þegar nú á að skipa þessum mál-
iim til frambúðar og setja þjóðinni heildar-
Jöggjöf í þessum efnum, .væri á engan liátt
óeðlílégt að kjör færi fram uni stjórnskip-
unarlögin sérstaklcga, en því næst yrði þing
æofið, er málið væri afgreitt og þá gengið til
vcnjulegra almennra kosninga. Vel kann að
•vera, að mcnn telji þctta of umsvifamikið og
’kostnaðarsamt, en þá her hins að gæta, að
-dýrára getur i-cynzt, cf oft þarf að breyta
stjórnskipunarlögum, og slíkt ber að forðast
cftir fremsta mcgni. Þrátt fýrir allar almenn-
sir breytingar á löggjöf þjóðarinnar, ætti að
varast að hrófla að óþörfu við stjórnarskránni,
cða ganga of nærri ákvæðum h'ennar við túlk^
un, en hvorutveggja hefur verið gert á var-
hugaverðan hátt og gcfið illt fordæmi.
Um mál þetta skal ekki l'rckar rætt að sinni,
en aðeins lögð á J)að áherzla, að ekki beri áð
llýta afgreiðslu stjé>rnskipunarlaganna um of,
enda hæri lielzt að haga afgreiðslunni að þcssu
sinni mcð óvenjulegum hætti, þannig að dæg-
urmál og flokkaþras bcri ekki annað ofurliði.
Hljómleikai á listamannaþinginu
1945.
Alveg sérstaka atliygli
numu hljo'mléikarnir í
Tjarnarhíó sunnudagskvöldið
27. mai síðastl. hafa vakið
fyrir það, að þar var færð
upp íslenzk llútímatónlist í
fyllstu néerkingu orðsins, því
að öll voru verkin ný af nál-
inni og á sviði liljóðfæralist-
arinnár, sem er ungúr gróður
i islenzkri tónlist. Þarná
voru eng'in vérlc eftir eldri
kynslóðina, en eingöngu eftir
höfunda vngri kynslóðarinn-
ar, sem lagt líáfa lönd undir
fót á slóðum, þangað sem
gömlu tónskáldin okkar
liættu sér örsjaldan eða alls
ekki. Hér hirtist velgerður
stengjakvartett, fyrsta ís-
lerizka fiðlusónatan, svíta og
önnur hljóðfæraverk. Það
mætti sjálfsagt með réttu
henda á ýms bernskubrek i
sumuin þessara témsmíða, en
meiru máh skipti það, áð
allir þessir höfundar áttu það
sameiginlegt, að þeir vilja
ekki lérigur lijakka í sama
fari.nu, þeir sækja fram og
birta hræringar samtíðarinn-
ar Iiver með sínum liætti, því
að „19. aldar inenn“ vilja þeir
ekki vera. Það er grózka í is-
lenzkri tóiilist eftir þéssúm
verkum að dæma.
Strengjasveit Tónlistar-
skólans lék fyrst „Sex is-
lenzk þjóðlög fyrir slrok-
hljómsveit“ eftir Hallgrim
Helgason. Tónskáldin okkar
liafa lagt rækt við þjóðlaga-
raddsetningar, allt frá Svein-
hirni Sveinbjörnssyni og Sig-
fúsi Einarssyni, sem radd-
settu þau vel að gömluin
Iiætti, og komst sá síðar-
nef'ndi ólíkt nær anda þeirra
en liinn. En eftir að Jón
Leifs hirti þjóðlagaradd-
setningar sína, þá liefir liann
varpað nýrri birtu yfir þjóð-
lögin okkar og beint og ó-
beint haft áhrif á önnúr ís-
lenzk tónskáld, sem við þau
hafa fengizt. Þjóðlagáradd-
setningar Ivarls Runólfsson-
ar eru athvglisverðar og
gengur hann þar síriár eig-
in götur, og eins eru þjóð-
lagaraddsetningar Hállgríms
Helgasonar með íians eigin
stíl. Þessi sex þjöðlög voru
frá hans hendi vel gerð og
nutu sín vel í þéim búriingi,
sem liann hafði gefið þeim.
Þeir Árni Iíristjánsson og
Rjörn ólafsson léku fyrstu
isíenzku fiðíusónötuna, og
er Iiún eftir Ivarl O. Runúlfs-
son. Fer Kar'l þar sem endra-
nær sina eigin hraut, en són-
atan ber samt merki þess,
livað bygginguna snertir, að
um frumtilraun er að ræða
í þessum stíl. Br með af-
brigðum erí'ið í meðferðinni,
en að efni til er margt gáfu-
legt í lienni og kennir viða
kárlmennsku og liörku, en
það er l.jóst af öðrum verk-
uni Karls, að gáfa hans er
drámáfisk. Jón Nordal er
ungur niaður innan tvilugs-
aldurs. Átti lianii þarna verk
fyrir fiðlu og píanó, er liárin
nefnir „Systur i Garðshorni.“,
en ]>ær heita Ása, Signý og
Helga, og ennfremur lék
strengjasveitin eftir hann
tvo dansa. Er hann kunn-
átlumaður góður, þótt ung-
ur sé að árum. Bera þessi
verk vitni um fágaðan
smekk, eru þau með ljóð-
rænu ívafi, sem gerir þau
einkar heillandi. Minnist eg
jicss ekki, að jafnungur
maður. hafi farið eins
myndarlega af slað sem tón-
skáld hjá okkur, og má mik-
ils af liqnuin vænta. Loks
kem eg að því verkinu, seip
eg liygg vera þroskaðast að
efni og byggingu, en það er
strengjakvártett eftir Helga
Pálsson. Méhn mun reka
mirini til þess, að á síðasta
listamannaþingi var leikið
eftir liann „Stef með tii-
brigðum“, séin hann af hæ-
versku nefridi svona látlausu
iiafni, því að liér var m. a.
um tvöfalda fúgu að ræða,
og var verkið bæði skennnti-
legt og vel gert. Þessi
strengjakvartett ér einnig'
stef með tilbrigðum og fúgu.
Stefið er í trvgiskri tónteg-
und. Hann tekur fyrir i
hverju tilbrigði brot úr stef-
iriu og vinnur úr því, með
stöðugt vaxandi átökum, sem
ná hámarki í 8. tilbrigðinu,
en þar birtist dramatiskur
kraftur, en svo tekur við
hugljúfur „BarearpIestíU“ í
næsta tilbrigði, þar sem fiðl-
ari og bratsinn fléttasl livort
um annað, en eelló er með
„pizzicato“-undir(Íeik. Loks
rekur fúgan lestina og er hún
hnitmiðuð og vel hugsuð.
Helgi hefir tæknina í lagi og'
skrifar engar linur í verlc
sin án tilefnis eða út í loftið.
Hann er eftirtéktarvérður
meðal íslenzkra tónskálda
og niun sjálfsggt verða meira
metin af alþjóð, er húri fær
fleiri tækifæri til að kynn-
ast verkum hans, en þay eru
satt að segja ekki miðuð við
það, að þau gangi í fólkið
eins og hlávatn.
Strengjasveit Tónlistar-
skólans uppfærði hljóni-
sveitarverkin undir stjórn
Dr. Urbantschitseh, strengjá-
kvartett skólans lék áður-
nefnt verk Helga Pálssonar,
en þeir Árni Ivristjánsson og
Björn ólafsson léku fiðlu-
sónötuna og „Systurnar í
Garðsliorni“, og var upp-
færzlan vönduð. B. A.
ftýjum skriðdiek-
nm beitt gegn
Jápönum.
Ástralíumenn halda áfram
sókn sinni gegn Japönum á
Bougainville.
Þeir liafa nú ferigið þangaö
skriðdreka af „Covenántér-
gerð og hafa þeir verið útbúri-
ir með brúm, þrjátíu feta
löngum, sem skriðdrekinn
getur lagt yfir torfærur, sem
hann kemur að. Er afli vélar-
innar beilt lil þess, en þeg'ar
torfæran er að baki, er brúin
lögð á þak skriðdrekans eins
og áður.
Þjóðveijaí láfnk
slæða timdinddl
við Mereg.
Þýzkir hermenn, undir
stjórn brezkra liðsforingja,
eru fárnir að slæða tundur-
dufl meðfram ströndum Nor-
egs hjá Bergen.
Almennt er álitið, að það
murii taka a. m. k. 4—5 mán-
uði að slæða upp tundurdufl-
in aðeins á ])essu svæði. —
Tundurduflum var lagt mcð-
fram allri vesturströnd Nor-
egs, og það mun taka mjög
langan tíma að slæða þau öll
upp, svo að siglingar geti tal-
izt öruggar á þessum slóðum.
Bréf um Theódór Árnason hefir senl mér pist-
skátana. il í tilefni af túttugu ára afmæli
Bandalags íslenzkra skáta. Hann segir:
„Mér datt í hug að eg gæti glalt skátana ofur-
litið í sambandi við Bergmálið á dögunum: Eg
var staddur á Palreksfirði um jólin. Aldrei hefi
eg verið skáti .—> þvi miður — en einhver góð
ölf.réðu því, að mér var, óverðugum, boðið á
samkomu, sem nefnd vap „foreldrafundur
skáta“ eða eittlivað því um líkt, en til þessarar
sámk'omu var stofnað tit að kynna foreldrúm
únglinganna, sem í skátafélagið liöfðu gengið,
ýmsa stárfsb'ætti skátanna, svo sem tök voru á.
*
Ánægjuleg Og sagt get eg það, að þessi sam-
samkoma. koma var mér ánægjulegri, en flest
annað, sem eg sá og heyrði vestur
l>ar um jólin. Fullorðinn maður —- eg vil ekki
segja roskinn —- tekúr sig upp til þéss að kynn-
asl skátahreyfingunni og til að gera unglingun-
um heima gagn og gleði. Það er Jónas Magnús-
son, skólastjórinn á Pareksfirði, sem lét sér
detta þetta í hug. Og sýnilegt var á þessari sam-
komu, að hann var natinn við þ.etta. Eg býst
við, að fyrir honum vaki m. a. það, að missá
ekki sjónar af börnúnum sínum fyrr en í síðustu
lög. Og aðdáanlegt var að sjá og finna, hversu
traust og innilegt vftr sambandið lians i milli og
unglinganna.
*
Hlédrægur Hann var að vísu foringinn, én þó
foringi. svo hlédrægur, að flokksforingjarn-
ir réðu öllu — því að þélta var
sameiginlegt mót pilta og stúlkna og allt fór
fram nákvæmléga „samkvæmt áætlun“ og tókst
með ágætum. — Eg átti ni'i ekki von á því að
sjá þenna hóp aftur. En eg brá mér vcstur um
páskana og á annan dag páska frétti eg, að
Jónas væri að halda skennntifund nieð' skátun-
um. Hildur og Sigga, sem eru tvíburar og hafa
verið vinstúlkur miriar frá því að þær sáu dags-
ins Ijós, voru mcð hjartslátt allan daginn út
af því, að þær áttu að leysa einhver hlutverk
af hendi á þessari samkomu.
*
Fiðlan Eg bað þær að bjóða mér þang-
1 tekin fram. að óg var það fúslega veitt gegn
því, að eg raulaði fyrir þau fáein
lcg á fiðlúna mína. Þetta voru engir afarkostir
og eg sagði eins og karlingifi: „Það ýar, eg
hafði hárið!" fór á samkomuna og raulaði fá-
ein lög á „gárminn“. Og eg býst við, að eg hafi
aldrei haft athúgúlli áheyrendur. — En hvað
sem um það er, Jónas Magnússon skólastjóri
er að vinna þarft verk. Og hann vinnur það
eihmitt á þa'nn hátt, sem líklegastur er til á-
rangurs.
*
Við þurfum Ánægjulegt væri það, ef liklegir
fleiri slíka. menn fyndi hjá sér hvöt til þess
að fá’ra að dæmi þessa skólastjóra
þarna vestur á Patreksfirði. Það er ómaksins
vert, cinkum nú, að laða æskulýðinn að liollum
viðfangsefnum. Eg býst við'að skátum í Reykja-
vík þyki vænt um að heyra það, að á útkjálk-
um sé verið að vinna að hugsjóninni, sem þeim
er kærust. Þess vegna li'ripa eg þessar línur.
Og skátahreyfingunni óska eg allra heilla.“ Eg
er þegar búinn að óska þeim til hamingju fyrir
mina hönd, svo að eg tel óþarfa að bæla neinu
við hér.
*
Erilsöm inn- Eg lútli um daginn kunningja
heimtustörf. minn, sem starfar hjá rafveitunni,
innheimtir reikningana hjá bæjJ
arbúum. Hann sagði mér, að sér gremdist oft,
þegar hann fengi ekki reikninga greidda i húsi
því, sem þeir eru stílaðir á, en væri þess í stáð
beðinn að innheimta þá einhversstaðar úti í
bæ, ef til vill langl frá heimilinu, sem í hlut á.
Það er til dæmis ekkert gaman að þurfa að
ganga alla leið úr austústu liverfum bæjarins
og eg sagði eins og kerlingin: „Það var, eg
inn í Höfðahverfi, eins og komið hafði fyrir
þenna kunningja minn.
*
Greiðist á Eg fæ i rauninni ekki séð, hvaða
staðnum. liagnað það kann að hafa í fðr með
sér fyrir þann, sem greiða á, að
láta innheimtumanhinn fara endanna á milli i
bænum. Ekki minnkar reikningurinn við það
og alltaf verður að borga fyrir rafmagnið, ef
fólk vill hafa það áfram. Fólk veit lika, að það
er von á rafmagnsrcikningnum einhvern tíma
í mánuðinum og þeir, sem eru ekki algerir
nýgrætjingar í búskap geta vilað nokkurn veg-
iriri, hvað þeir eiga að leggja til hliðar í hverj-
um mánúði fyrir rafníágni.