Vísir - 18.07.1945, Qupperneq 2

STRÍÐIÐ XIII:
Rússneski bjöminn snýst gegn Hitjer
og snýr sokn hans í líndantiaSd.
Um Kaustið 1942 hafði
stríðsgæfan, sem snén baki
við Adolf Hitler hjá E1 Ala-
mein, einmg snúið við hon-
um bakinu á vígstöðvunum
:í Rússlandi.
Það mátti ekki seinna
-vej’ða, Rússlaiul var í yfirvof-
íindi hættu. í annarri sumar-
sókn Hitlers sóttu nokkurar
Jiarðvítugustu liersveilir hans
.alla leið að bölckum Volgu og
nærri því einangruðu Stalin-
igrad. Aðrar hersveitir sóttu
langt suður í Kákasus og tóku
iþar þýðngarmiklar oliu-
stöðvar og voru ennfremur
vel á veg komrar með að
Jbrjótast yfir torfærur fjall-
anna að auðlindum hinsveg-
íir þeirra.
Það sem nú gerðist kom
■öllum að óvörum og jafnvel
hin glæsilega vetrargagnsókn
Sovjetherjanna árið áður,
jafnaðist ekkert á við það.
Nýr, geysiöflugur rauður
lrer, sem enginn átt von á að
Aræri til, réði til atlögú við
innrásarherinn og gerði síð-
an stórkostlega tilraun til
þess að einangra hann með
tangarsókn. Meginkjarni
þessa liers voru varaliðssveit-
ir, æfðar austur í Siberíu og
’vopnaðar vopnum frá lier-
^gagnaverksmiðjum sem reist-
ar höfðu verið austur í Úral-
fjöllum. Allt í einu var und-
anhaldsliðið búið að hefja
stórkostlega sókn.
Hersveitir Rauða Hersins
sótlu að Stalingrad bæði úr
siiðri og norðri til þess að
umkringja 6. herinn þýzka,
sem hélt til í borginni og
fyrir utan hana. Síðan sveigðu
þær aftur í austur og mynd-
uðu órjúfanlegan hring um
22 herfylki þess Iiers, sem
hafði ætlað sér sigurinn.
Þýzk víglína
hrynur.
í Kákasus snerust endur-
skipulagðar rússneskar lier-
sveitir gegn innrásarherjun-
um, sem sóttu yfir snævi
þakin gnæfandi fjöll Kákasus
og hrakti þá til baka norður
á bóginn. í janúar liöfðu þær
sundrað allri víglínu Þjóð-
verja. Riddaraliðssveitir
Kósakka tóku aftur olíulind-
irnar hjá Maikop þann 20.
jan. og héldu síðan lengra
áfram til þess að ná líinni
mikilvægu járnbraut norður
til Rostov, einustu undan-
komuleiðinni. Markmið
Rússa var að lirekja Þjóð-
verja niður að ströndum
Svartahafs og gersigra þá
þar, en fjandmönnunum
tókst að koma sér í tima upp
varnarlínu í boga yfir Tam-
nnskagann. Síðan tóku aðrar
liersveitir Rússa nokkuru
norðar Rostov og tókst þar
með að loka seinustu undan-
lialdsleið nazista.
Við Stalingrad var um
sama leyti aðstaða hins um-
lukta 6. þýzka liers orðin
sýnilega vonlaus. Svo I'-afði
gengið af hernum við látlaus-
ar og miskunnarlausar árásir
frá öllum hliðum og að ofan
lika, að lier sem áður hafði
verið 100 þúsund manns yar
nú tæplega eitt herfylki. Rúss-
ar hófu lokaárásina þann 20.
jan. og fimm dögum síðar
gafst hinn vonlausi lier upp
og með honuni von Paulus
marskálkur og 1(5 þýzkir
liershöfðingjar að auki. í
Berlín fyrirskipaði Hitler
þjóðinni þriggja daga sorg.
Aðrir lierir Rússa hófu
samtímis sókn á ýmsum öðr-
um stöðum. Mikill her sótti
frá Voronezh, 650 km. fyrir
norðan Rostov, og gerði hann
ákafar árásir á víglínu óvin-
anna fyrir vestan Don. Þús-
undir rússneskra skriðdi’eka
og fallbyssna rufu víglínu
Þjóðverja á 60 km. breiðu
svæði, umkriiigdu Kursk og
náðu um skamma stund
Kharkov í sínar hendur, sem
þá var orðiil bækistöð her-
stjórnar nazista á suður-
vigstöðvunum.
Norðar, á Moskva-vígstöðv-
unum, tóku aðrir sóknarherir
Riissa borgirnar Rezhev og
Veliki Luki aftur, en þær
höfðu alltaf verið bækistöðv-
ar og bakhjall.ar þeirra sókn-
arlierja nazista sem sátu af
þrautseigjvj um höfuðborg
Rússlands.
Hláka stöðvar sóknina.
Loksins, þegar Þjóðverjum
hafði verið snúið til undan-
lialds á þvi nær 1600 kíló-
metra víglínu, var það vor-
hlákan rússneska sem stöðv-
aði alla bardaga enn einu
sinni. 1 þrjá mánuði var að-
eins um kyrrstöðuhernað að
ræða á vigstöðvunum. Rúss-
ar bjuggu sig undir fyrstu
allsherjar sumarsóknina.
Þjóðverjar rufu fyrstir
kyrrðina og liófu 5. júli sókn
með öflugu liðí gegn fleyg
sovétherjanna lijá Kursk, en í
þetta skipti voru Rússar við-
búnir og eftir viku hofðu þeir
með hinni frægu varnarað-
ferð sinni stöðvað framsókn-
ina.
Því næst hófu Rússar sókn
og 800 klíómetra víglína log-
aði í bardögum. Þessi liern-
aðaraðgerð varð æ umfangs-
meiri og álcafari eftir því er
leið á sumarið.
Aðal sóknin hófst á Kursk-
svæðinu í skjóli stórskota-
hríðar sem Rússar sögðu að
liefði ekki átt sinn líka í stríð-
inu.
Eftir mánuð höfðu hrað-
sveitir Rauða hersins hertek-
ið virkisborgirnar Orel og
Bielgorod. önnur borgin er
80 km. fyrir sunnan en hin
80 km. fyrir norðan upp-
runalegu takmörk svæðisins.
Frá Belgorod hélt sóknin
síðan áfram suður til Khar-
kov og beygði .þar til vesturs
yfir Ukraniu í áttina til
Dnieper og volduga vigisins
Kiev. Yfir Dnieper fóru her-
irnir seint i september, en
þar hafðiHitler sagt aðsóknin
sóknin yrði að stöðvast hvað
sem það kostaði, og brát.t var
Iviev aftur í höndum Rússa.
Stöðvarnar við
Bon teknar.
Sunnar á vígstöðvunum
moluðu hersveitir Rússar
varnir-Þjóðverjá við ána Don
og varð það tií þess að brátt
var allt landsvæðið í Don-
bugðunni á váldi þeirra.
Ilraðsveitir rússneskra skrið-
dreka og riddaralið tóku
Taganrog skammt fyrir vest-
an, Rostov, og héldu siðan
raldeitt til Stalino tóku þá
borg og hafnarborgina
iMariupol við Svartahaf og
VISIR
körhust áð lokúm að Dnéþr-
peti-ovsk við Dnjeper. -z
_Suðvestur af Moskva tóku
Russar Briansk með álilaupi
og nokkur herfylki sóttu á-
fram í áttina til Smolenslc,
sem var þýzkt vígi. og taka
hennar var þýðingarmeiri en
nokkuð annað síðan að sig-
urinn við Stalingrad var unn-
nin. Borgin stendur við Dnje-
per ofanverða og vegna þess
að allt samgöngukerfi Vit-
ebsk og Mogilev liggur um
liana var liún kjarni varna
láglendisins fvrir vestan
bana alla leið til gömlu
landamæra Póllands.
Þannig endaði sumarsókn-
in 1943. Meðan að andvari
frelsisins lék aftur um stepp-
urnar bjó vongóður rauður
her sig undir enn eina vetr-
arsóknina. í þessari sókn hélt
hann þungur og óbifanlegur
í áttina til Berlínar.
Sólcnin hófst í fyrstu viku
janúar með ótrúlegri fram-
sókn Sovétherjanna fyrir
vestan Iíiev. Rauði herinn
brauzt með ógurlegum
þunga gegnum varnir naz-
ista á 250 kílómetra breiðu
belti, sem náði bæði langt
norður og suður fyrir höfuð-
borg Ukrainu.
Rússar
sækja áfram.
Sóknin náði hámarki sínu
þegar Piússar ráku leifar 22
þýzkra herfylkja á undan sér
fram hjá Zhitomir, sem stóð
á seinustu járbrautarlínunni
sem tengdi saman heri Þjóð-
verja í Rússlandi.
Þaðan sótti ein álma suð-
ur fyrir Pi’ipetmýrarnár yfir
landamæri Póllands eins og
þau voru fyrir 1939 og komst
í augsýn við borgirnar Rov-
no, Lúblin og Varsjá. Annar
sóknarhér sótti í suður frá
Zhitomir og fór fram lijá
j árnbrauta rbæ j un u m Vinn-
itsa og Zhmerinka yfir
Dnjester inn í Bessarabíu og
Rúmeníu. Meðan þessi lier
nálgaðist fjallaskörð Karp-
atafjalla, flýttu skelkaðir
nazistalierir sér að hernema
Ungverjaland og Rúmeníu til
þess að tryggja þátttöku
þeiyra í stríðinu.
Meðfram ströndum Svarta-
liafs ösluðu rússneskar lier-
sveitir yfir saltmýrarnar og
lóku Kherson við mynni
Dnjeper í febrúar og með
heljarátaki tókst þeim, áður
en veðráttan breyttist, að
sækja til Odessa, annarar
stærstu hafnarborgar Rúss-
lands. Meðan jiessu fór fram
gerðu aðrar hersveitir Rússa,
langt fyrir aftan víglinuna,
eldsnara þriggja vikna sókn
í þeim tilgangi að ná aftur
Krímskaga og Sevastopol,
sem vörðust hetjulegri vörn
— í 250 daga — 1941—42.
Á norður-vígstöðvunum
var svo verið að undirbúa
sumarsókn, sem framliald af
þessum nýju sigrum.
Hinn öflugi lier fyrir sunn-
an Moskva umkringdi Vit-
ebslc, sem er 80 km. frá
gömlu landamærum Pól-
lands. Þaðan sólti því næst
rússneskar liersveitir ineð-
fram nyrðra borði Pripet-
mýrana til landamæraborg-
arinnar Minsk og Póllands.
Annar her sveigði til norðurs
og stefndi til snjóþungu furu-
skóga Lithávíu og höfuðborg-
arinnar Riga við Eystrasalt.
Markmið þess hers var að
einangra heri Þjóðverja i
Eystrasaltslöndum.
Leningxad leyst
úr umsátri.
Hin forna Leningrad, sem
H 18 mánuði hafði varizt sí-
Miðvikudaginn 18. júlí 1945
endurteknuni árásáim liaz-
ista var levst úr umsátri með
hjálp hersveita' sem sóttu
þangað úr austri og suðri.
Fyrir sunnan borgina hófu
aðrar hersveitir Rússa sókn í
vestur og hertóku þær her-
sveitir yirkisbæinn Pskov í
byrjun marz. Sú borg er að-
eiTis 15 km. frá landamærum
Eistjands og þar mætast þar
að auki 6 þjóðvegir, sem
Þjóðverjar notuðu til þess að
senda norðurherjum sinum
birgðir.
í aprílbyrjun höfðu a. m.k.
átta sjálfstæðir sóknarherir
hafið sókn gegn Þýzkalandi
eða löndum þeim sem studdu
möndulveldin. Allar varmr
Þjóðverja i Rússlandi virtust
i molum eftir látlausar sókn-
ir Rússa.
Smám saman rýrðist land-
svæði það sem Þjóðverjar
höfðu yfir að ráða í Rúss-
landi og var nú ekki orðið
nema 17 hundraðshlutar af
því sem það hafði verið þeg-
ar sókn þeirra stóð sem hæzt.
Til þess að forðast gjöreyð-
ingu virtust Þjóðverjar ekki
eiga annan lcost enn að fara
með allt lið sitt úr Rússlandi.
Þótt þessum árangri væri
náð var liann aðeins forspil
þess sem mátti vænta að vor-
og sumarmánuðirnir myndu
bera í skauti sínu.
Næsta grein:
Bandamenn máttu
heyja margar harð-
ar orustur áður en
þeir komust alla
leið til Rómar. —
StiilLu
vantar nú þegar í
eldhúsið á
Elli- og hjúkrunar-
heimilinu Grund.
Upplýsingar gefur
ráðskonan.
Beztu úrin
frá
BARTELS, Veltusundi.
Sími 6419.
Förnar bæjarrústir
á Snæfellsnesi.
Bóndinn aö Kötluholti í
Fróðárhreppi gróf fyr-
ir nokkuru í gamlar rúst-
ir, sem liggja fyrir ofan bæ-
inn, en þar taldi hann helzt
vera um gamalt fjárgerði að
ræða.
Við gröftinn kom í Ijós, að
hér var um allmikla byggingu
að ræða, er virtist benda til
búsbyggingar, en ekki garð-
hleðslu. Þegar bóndinn,
Ágúst Kristjánsson, varð
þessa áskynja, liætti hann
greftinum og lét fornminja-
vörð vita um fundinn.
Skammt frá rústum þess-
um er klettaborg, sem kölluð
er Hofborg, og bent gæti til
þess að þar myndi einhverju
sinni hafa verið hof. Kunn-
ugir menn hafa þó tjáð Visi,
að þarna muni tæplega liafa
slaðið hof til forna, heldur sé
liér uin rústir af bæ eða öðr-
um byggingum að ræða.
Símanúmer okkar er
6 4 5 7.
Litla Blikksmiðjan.
Alm. Fasteignasalan
(Brandur Brynjólfsson
lögfræðingur).
Bankastræti 7. Simi 6063.
Verndið heilsuna.
MAGNI H.F.
Sími 1707.