Vísir - 02.08.1950, Qupperneq 5

MiðVikudaginn 2, ágúst 1950
framleiSslan ekki neitt
vandamál heldur nýir mark-
aðir fyrir iðnaöarvörur og
landbúnaðarvörur.
Velgenyni eða neyö — friö-
eöa tartíwning — okhar
er aö relja-
ur
Grein sú, er hér fer á eftir, er litdráttur úr ræðu,
er John Boyd Orr lávarður flutti, er honum voru afhent
friðarverðlaun Nobels hinn 12. desember 1949.
í erindi því, sem mér ber
að halda við þetta tækifæri,
samkvæmt reglum Nóbels-
verðlaunasjóðsins, óska ég
að ræða um möguleikana til
að nema burtu stríðsorsak-
irnar og til að koma á nýju
tímabili friðar og einingar í
heiminum með skynsam-
legri notkun nýrra uppgötv-
ana og því valdi náttúruafl-
anna sem nýtízku visindi
hafa látiö oss mönnunum í
té.
Hvert stórveldið eftir ann-
að hefir risið upp og sundr-
ast síðastliðin 5—6 þúsund
ár, en nú er komið að lokum
þess að stórveldi berjist inn-
byrðis. Spádómur Alfred
Nobels hefir rætzt: Vísindin
hafa framleitt svo eyðileggj-
andi vopn, að eftir stórvelda-
styrjöld framtíðarinnar
mun hvorki finnast sigur-, ,
. , I ar guðdomlegs eðlis en hvers
vegan ne sigraður, baðir, b
1 annars borgara. Það þurfti
frönsku stjórnarbyltinguna
til að sannfæra aðalinn þar
um að einveldistímabili
i hans væri lokið og rúss-
nesku byltinguna til að bola
burtu miðaldast j órnarf ar i,
sem hafði lifað sjálft sig.
Þegar iðnbyltingin sem varð
á átjándu öld, skapaði mikil
auðæfi, fengu verkamenn-
irnir ekki réttláta hlutdeild
í þeim auði, sem þeir sjálfir
skópu, fyrr en eftir verkföll
og róstur.
Á síðastliðnum fimmtíu
árum hafa vísindin tekið
meiri framförum en á
tvö þúsund undanfarandi
árum og þar með gefið
, , mönnunum meira vald yfir
Uppfinning _gufuvelarinnar (náttúmöflunum)
en förnald
sig jafnt og þétt eftir vax-
andi þekkingu okkar.
Barátta og_
bfeytingar.
Meiri háttar breytingar
ná þó ekki fram að ganga
baráttulaust' Hvar sem yfir
vofandi breytingar ógna
hefðbundnum réttindum
eða virðast munu ætla að
kollvarpa valdi sem er rót-
gróið í hinni einu réttu trú,
grípa valdhafarnir vissulega
inn í. Ef þjóðfélagsskipanin
er í svo föstum skorðum eða
formum að hún geti ekki að-
hæft sig nógu fljótt, er breyt
ingunum þröngvað í gegn
með róstum eða byltingu.
Það kostaði borgarastyrjöld
í Englandi að slá fastri
hinni nýju kenningu að rétt
indi konungs væru ekki frek
aðilar mundu molast — eyöi
leggjast. Menning vor er því
á takmörkunum milli tíma-
bils hinna stríðandi stór-
velda og tímabils alheims
einingar og friðar.
Enda þótt hinar almennu
Uppfinningar
og hugmyndir.
undirstöðukenningar stjórn-
listarinnar hafi lifað af upp-
gang og niðurlægingu
margra stórvelda, hefir þó
hvert spor í átt til meiri
þekkingar valdið breyting-
um í þjóðíélagslegu, hag-|
fræðilegu og pólitísku tilliti.
Púðriö t. d, rak enda á léns-
skipulag miðalda í Evrópu.
hafa gjört þessar uppgötv-
anir, hafa hugmyndirnar
um mannréttindi — sömu
hugmyndir, sem á sínum
tíma ollu svo miklum breyt- j
ingum í Evrópu — gripiö.
hina lituðu kynflokka og
vakið þá til aö krefjast sjálf-
stæöis og sömu lífsskilyrða
og hvítu kynflokkarnir hafa.
Hinir byltingakendu tímar,
sem nú ganga yfir allan
heiminn stafa af erfiöleikum
á að aðhæfa þjóðfélagið
hinni hröðu þróun nýtízku
vísinda.
Það er augljóst aö breyt-
ingar þær, sem koma munu
verða í samræmi við þau öfl, j
sem við höfum öðlast þekk-
ingu á. I
Þýðingarmestar verða þær
breytingar sem fljóta í kjöl-
far flugvéla og útvarps. Ef,
mælt er með feröahraða,:
tekur styttri tíma að ferðast'
umhverfis jörðina nú, en yf-
ir eitthvert af smáríkjum
Evrópu fyrir hundrað árum.
Jörðin er nú orðin svo lítil,
aö þýðingarmikill atburður
í einu landi endurómar í öll-
um öðrum löndum jarðar.
Borgarastyrjöld ^ Grikk-
landi eða Kína leiðir af sér
afskipti framandi ríkja, ekki
sem sáttasemjarar, heldur
til að stuðla að ósigri þess
aðilans hvers sigur mundi
vera andstæður áhugamál-
um hins. Kosningar á ítalíu
eru miklu framar barátta
þjóðahópa þar, en barátta
Ft/rri hiuti.
um þjóðarmálefni landsins,
þar sem báöir þjóðahóparn-
ir eru hræddir um að stjórn-
málaskoðan hins muni
vinna á. Það er því næstum
eins mikill áhugi fyrir kosn-
ingaúrslitunum í Washing-
ton, London og Moskvu eins
og í Róm.
Áhrifin af
lœkkun pundsins.
England lækkar gengi
pundsins. Eftir nokkra daga
hafa tuttugu önnur ríki orð-
ið að lækka gengi sitt og öll
ríki jarðar hafa orðið að
breyta til í fjármálum og
verzlun samkvæmt ákvörð-
un sem tekin var af fáeinum
Kapphlaupið um
markaðina.
í seinasta stríði, þegar
markaður var fyrir allt, sern
hægt var að framleiða, hækk
aði framleiðslugeta Banda-
ríkjanna og Kanada unx
100%. Og það sem þessi tvö
lönd gátu gert, geta önnur
lönd líka gert. Næstum öll
lönd jarðarinnar keppast við
að auka iðnað sinn. Mesta
vöruþurðin eftir stríðið er
nú liðin hjá og kapphlaupið
um markaði er hafið á ný.
Hvernig fer þegar Þýzkaland
og Japan ná aftur fyrirstríðs
framleiöslu sinni og útflutn
ingi? EÖa þegar Kína og
fleiri lönd, þar sem verka-
mennirnir eru langtum
nægjusamari en féiagar
öðru landi. Við Þeirra 1 Evrópu og Ameríku,
monnum í
erum nú þannig á svo marg-
an hátt tengd hvert öðru, að
ekki er lengur hægt að tala
um algjört jálfstæði. Hversu
erfitt sem það kann að verða
í framkvæmd, hlýtur endir-
inn aö verða eitt eða annað
form af alþjóðastjórn með
alþjóðalögum (og tækjum
til aö framfylgja þeim).
Hin nýju skilyröi sem vís-
indin skapa iðnáðinum eru
næstum eins þýðingarmikil
og samgöngu- og útbreiðslu-
tækin. Tæknileg framför
gerir mögulegt að framleiða
fleiri og fleiri vörutegundir
með minni og minni vinnu,
Eftir fyrri heimsstyrjöld var
leiddi til gjörbyltingar og
geysimikillar tækniþróunar
í iðnaði, sem svo hafði í för
armenn töldu guði sína
hafa. Þrumufleygur Júpiters
, . , var saklaust leikfang sam-
með ser miklar fjarhagsleg- anborjnn viö atomsprengj-
ar og þjoðfelagslegar breyt- una Merkui. sendiboði guð_
mgar. , janna, má segja að hafi haft
Enn þyömgarmein hafa uxaforeyki samanborið við
þó nýjar hugmyndir verið,
Með prentlistinni dreifðist
„endurfæÖingin“ meö hinum
byltingakenndu kenningum
um manngildiö og mann-
réttindi. Upp af þessum
kenningum þróuðust svo
lýðstjórnir Evrópu, Ameríku
og brezku samveldisland-
anna. Þessi dæmi nægja til
að sýna fram á hvaöa áhrif
aukin þekking hefir á þjóð-
félag eða þjóðfélög. Undir-
rótin að þróun menningar
okkar er, aö þjóðfélagið lagi
hraða útvarpsbylgja nútím-
ans, og hið fljúgandi teppi
æfintýranna var heldur ó-
þægilegt farartæki saman-
borið viö millilandaflugvélar
nútímans.
Kröfur hinna
lituðu.kynpátta.
Á sviði líffræðivísindanna
hafa framíarirnar verið jafn
undraverðar, enda þótt þær
hafi látið minna yfir sér.
Samtímis því að mennirnir
verða iðnaðarlönd og fara að
taka þátt í kapphlaupinu
um markaðina? Eigum við
þá að lifa þaö aftur að fram-
leiðslan verði minnkuö til að
samsvara eftirspurn? Eiga
fyrirtækin þá að varpa fóíki
sínu út í atvinnuleysi, eins
og eftir 1930. Eigum við að
afnema atvinnuleysið (eins
og í Þýzkalandi) meö því að
vígbúast? Eða vilja ríkis-
stjórnirnar ganga til sam-
starfs undir nýju alheims
hagfræðikerfi, sem getur
tryggt markað fyrir allt sem
vísindi og nýtízku tækni
geta framleitt?
Ef framleiðslunni væri
beitt til aö fullnægja þörfum
mannanna, mundi markaös-
vandamálið ekki vera til.
Þegar Bandaríkin börðust
við atvinnuleysi, sagöi Roose
velt forseti að svo margir
liðu af ónógri fæöu, fata-
skorti og slæmu húsnæöi, aö
ef þeirri þörf yrði fullnægt-
væri nóg að gera fyrir allar
fúsar hendur.. En ef svona
var ástatt í Bandaríkjunum
því frekar gildir þetta um
allan heim, þar sem tveir af
hverjum þremur deyja fyrir
aldur fram vegna skorts á
einföldustu lífsnauðsynjum.
Uppreist sú sem geisar
nú í Asíu og sem vera kann.
að við eigum eftir að sjá
breiöast út til allra litaöra.
, kynflokka, er fyrst og fremst
jbarátta viö sult og fátælct.
i Það getur ekki orðið friöur í
j heimi, meðan mikill hluti af
íbúum hans skortir frum-
stæðustu lífsþarfir og álíta
að breyting á pólitísku og
hagfræðilegu ástandi mundi.
verða til bóta. Allsnægtir í
heiminum eru skilyrði fyrir
heimsfriöi.
Geox-g' Bi-etakonung'ur sést hér á myndinni skegg'ræða við
liðsmann úr einhverri elztu herdeild heims, svonefndum
„beefeaters“, eða á íslenzltu „bauta-ætum“. Hei-deild þessi
mun vera frekár tíl viðhafnar og skraúts en hernaðar.
Þróun samgöngu- og
útbreiðslutœkja.
Ef þau sjónarmð sem ,.ég
hefi gerzt talsmaður fyrir
eru rétt, getum viö hugsaö