Vísir - 04.08.1953, Blaðsíða 5

Þriðjudaginn 4. ágúst 1953.

?fSlll
lllefu ár í fangefsum Rússa, 5:
ÉEl$H3f3 LÍPF»ER
Hann var dæmdur fyrir að hafa
vanrækt að kæra bróður sinn.
0ÞH fjötskyidan rar tekin
föst veynm afhrots han&m
Meðan Árina (einn fang-
anna) var í sjúkrahúsinu, hafði
ég tækifæri til að kynnast öðr-
um nágranna mímun á plörik-
unum.
Eg vissi það eitt um hana,
að hún hafði verið dæmd í fimm
ára refsivist í bæ þeim, sem
var heimkynni hennar. En nú
beið hún þess hér, ásamt. okkur
hinum að verða flutt í fanga-
búðirnar. Hún hafði hafið nám
í læknisfræði skömmu áður en
hún var tekin fögt. Hún líktist
mjög rússneskum sveitastúlk-
um, hárið var fléttað og rauð-
jarpt á lit, nefið dálítið flatt og
stubbaralegt, varirnar blóm-
legar, hendurnar stórar og
sterklegar.
„Lydia, um hvað ertu að
hugsa?"
„Um hann föður minn. Hann
var tekinn fastur sama dag og
ég".
„V'arst þú tekin föst vegna
sektar hans?"
„Nei. Eg var dæmd fyrir að
vanrækja að kæra. Fékk fimm
ár."
„Hver var það — sem þú
vanræktir að kæra?"
Börnin
mótmæltu.
„Það var hann bróðir minn,
hann var yngri en ég og eini
bróðir sem ég á. Hann var eins
og hver annar krakki. Þegar
þetta bar við var hann 16 ára
og gekk í skóla. Dag nokkurn
var ég að leita að blýanti *
skrifborði hans og þá rakst ég á
dálítið, sem skaut mér skelk í
bringu. Það var smáblað, stílað
gegn ráðstjórninni. Og fjölrit-
inn, sem notaður hafði verið
til aS fjölrita það með, var í
skápnum hans. Um þetta leyti
voru fjöldafangelsanirnar byrj-
aðar og mörg börn, sem voru í
skóla, höfðu misst foreldra sína.
Þau vissu að foreldrar þeirr'a
voru saklausir, og þegar þeim
var ekki sleppt tóku börnin sig
saman og gáfu út smáblað, til
þess að mótmæla handtöku for-
eldra sinna."
„Já", greip ég framí fyrir
henni, „ég hef heyrt frá því
"sagt að árinu 1937 og 1938 hafi
verið barnafélög í mörgum
stórborgunum, sem kölluðu sig
„Hefnd fyrir foreldra vora". En
ég býst við að þeim hafi brátt
verið tyí.strað með handtökum
og brottrekstrum úr skólum."
Þóttist vita, hvað
hann gerði.
„Eg veit ekki hvernig á því
stóð, að hann bróðir minn fór
að taka þátt í þessu", sagði
Lydía ennfremur. „Enginn af
okkar íjölskyldu hafði verið
tekinn fastur. En hvað sem
þessu leið, þá talaði ég við hann
þegar hann kom heim úr skól-
anúm. í fyrstu varð hann dauð-
hræddur, en siðanf>Vé^m^ðskuí-'
fullur. „Þetta kemur þér ekki
við," sagði hann i reiðilega. „Eg
er nógu gamall til þess að vita
hvað ég er að gera".
„Þú ert nógu gamall til þess
að koma okkur öllum í bölvun",
sagði ég. „Skilurðu það ekki að
pabbi okkar ög mamma verða
látin sæta ábyrgð fyrir það,
sem þú gerir?" .
Það hafðí honum ekki dottið
í hug. Eg býst við að hann haf i
gert sér allskonar skáldlegar
hugmyndir um að deyja sem
hetja fyrir réttlætismál. En
honum kom aldrei í hug, að
móðir hans, sem hann elskar,
yrði kannske hneppt í fangelsi
fyrir hans tilverknað. Þrjóska
haiis hans varð þegar að engu
og hann sárbað mig að láta
jþetta kyrrt liggja. „Lydía mín,
' Lydosjka, segðu engum frá
þessu. Eg skal taka þetta allt
á burt strax í dag. Og ég heiti
: þér því að ég skal aldrei fram-
ar skipta mér að þessu".
Bekkjarbróðir kom
öllu upp.
Hann hélt heiti sitt og ég
sagði auðvitað engum frá þessu.
En það var þegar orðið um
seinan. Einhver af skólabræðr-
um hans hlýtur að hafa svikið
hann. Nokkrur%'mánuðum síðar
var hann tekinn fastur, aðeins
viku eftir að hann varð 17 ára,
Dag nokkurn var hringt á
djTabjöllunni. Aldraðr.r öku-
maður, skeggjaður, stóð við
dyrnar. Hann hvíslaði er hann
spurði um föður minn. Eg vís-
aði honum inn fyrir, en hann
vildi ekki setjast niður. Hann
leit á föður minn og á mig og
loks sagði hann hraðmæltur:
„Eigið þér son í fangelsi?"
„Sonur minn var tekinn
fastur fyrir mánuði".
„Hafið þér frétt eitthvað af
honum?" spurði ég.
„Hm," sagði ökumðaurinn
með semingi og þagði siðan um
hríð. „Það kemur fyrir að ég
ek föngunum úr bæjarfangels-
inu og í fangelsi ríkislögregl-
unnar, til yfirheyrslu, þegai
fangelsisvagnarnir eru yfií-
fullir. Og í morgun flutti ég
einn af þeim, kornungan pilt,
ásamt einum verði. Þegar vio
snerum inn í þessa götu bað
pilturinn hermanninn að néiria
staðar andartak, aðeins fáeinar
sekúndur. Foreldrar sínir ætti
heima hérna á horninu, á ann-
arri hæð. Hann langaði til þes3
að hlaupa upp á loft og sjá
hana mömmu sína örstutta
stund. En hermaðurinn sagði
nei.
Vildi sjá
mömmu sína.
Þá sárbændi hann her-
manninn. „Leyfið mér bara að
fara upp eitt augnablik, ég ætla
aðeins að sjá hana mömmu
mína, hún er veik — svo kem
ég strax ofan aftur". En her-
maðurinn svaraði: „Haltu þér
saman. Þetta er bannað". Rétt
í þessu ókum við framhjá hús-
inu og í einu vetfangi stökk
pilturinn út úr vagninum. Her-
maðurinn skaut hann taf arlaust
áður en ég gat stöðvað hest-
ana". ¦
„Dáinn?", hrópaði faðir minn
„Dáinn", sagði ökumaður-
inn og kinkaði kolli. Svo fór
hann.
Fáeinum dögum síðar flutt-
um við mömmu mína á heilsu-
hæli. Hún þurfti þá heldur ekki
að vera viðstödd þegar ég og
faðir minn vorum handtekin.
Ríkislögreglunni þótti það ekki
nægja að bróðir minn var dauð-
ur.
Pabba kennt um
allt saman.
Þegar ég var yfirheyrð sagði
ég þeim allt af létta, eins og það
hafði borið við. Eg vonaði til
þess, að þeir myndu að minnsta
kosti láta hann pabba minn
lausan, því að ekki vissi hann
um smáblaðaritin. En honum
var kennt um það allt saman,
því að hann átti að sjá um upp- anna kpin til; að telja fólkið aí*
eldi okkar. Hann var dæmdúr í íríörgrii báðúm við hann að
átta ára fangavist fyrir arid-? setja okkúr í annan stórgripa-
byltingarstarfsemi. Kona ein, vagn. Og heppnin var með
sem var fangi í sama klefa og ökkur. Lestin átti ekki að fara
ég, hafði verið á spítala um þann daginn og annar flokkui^
leið og pabbi, Hún sagði .mér
hvaða dóm hann hefði fengið.
sem var andbyltingarmenn eins
og við, hafði komið frá Tula
Og mig dæmdu þeir til fimm fangelsi og var þetta nóg ti'i að
ára refsingar, fyrir að ákæra fylla heilan vagn. Hinir vagn-
ekki dáinn bróðir minn". j arnir voru 28 og allir troðfulí-
Eftir nokkrar vikur í klefan- ir. En þeir fangar voru af karl-
um kom sá dagur, er okkur var kyninu.
fylgt út um fangelsishliðið. Það Einhverntíma, þegar liðið
var þögull hópur, vansæll og var á aðra nótt, tók lestin að
sundurleitur. Sumar konurnar hreyfast. Við ferðuðumst vik-
voru ungar, aðrar gamlar, og' um saman, en enginn vissi
allar voru þær í sömu fötunum,( hvert. Það er ekki lagaleg venja
sem þær höfðu klæðst þegar
þær voru teknar fastar.
Verri en nokkur
morðingi.
í Ráðstjórnarríkjunum að tii-
kynna föngum í hvaða fanga-
búðir þeir sé sendir. Það eru
til þrjár tegundir fangabúða:
1. nálægar :— fangabúðir í
Allar horfðu með ugg til hins Evrópulöndum Rússa.
óþekkta, sem framundan var — | 2- f jarlœgar — fangabúðir í
og það fyrsta, sem við sámn.'Síberíu og Mið-Asiu.
var fangelsisvagninn — „Svarti
hrafninn" — en svo er það ó-
heillavænlega ökutæki kallað á
Rússlandi. Tvöföld röð . her-
manna stóð þarna með byssu-
stingi um öxl og á millum
þeirra vorum við látnar ganga.
Síðasta von mín um réttlæti
sundraðist á hvössum byssu- Vatn var
stingunum. Frá því augnabliki
vorum við dæmdir andbyltínga
menn, versta tegund glæpa-
manna, stórum ámælisverðar
en nokkur morðingi.
Þegar leið að kvöldi var okk-
ur hrúgað inn í stórgripavagn.
Konurnar í mínum flokki voru
3. afskekktar — fangabúðir
í heimskautslöndum og í norð-
lægum héruðum í austri.
Þegar lestin tók að hlykkjast
gegnum Úralfjöllin, vissum við
að fangabúðir Evrópu voru ekki
okkur ætlaðar.
munaðarvara.
Beinfreðið brauð var okkur
gefið að eta og ein teskeið af
sykri daglega. Vatnið var dýr-
mæt óhófsvara, þó að það v'æri
venjulega mýravatn og okkur
fært í óþverralegum skjólum.
Stundum vorum við svo þyrst-
25 og við komu þeirra varð ar að við reyndum að sleikja
hérum bil 100 manns í vagnin-i héluna af járnplötum á veggjr
um. Við vöktum alla nóttina unum. Hélan safnaðist þar af
og þrýstum okkur sem þéttast. útöndun í vagninum og utan að
saman, til þess að fá dálitla komandi kulda. Lestin var að-
hlýju. Þung rennihurð úr járni eins á ferðinni fáa klukkutíma
var fyrir vagninum og var í einu, hún fór sjaldan lengra
henni lokað utanfrá. Tveir ör-
smáir grindargluggar voru á
vagninum, en það var lítil birta
sem um þá gat smogið.
Eg gat ekki séð andlitið á
Önnu, en ég fann að hún hreyfði
handlegginn við og við. Hún var
að þurrka af sér tárin, sem
flóðu endalaust. Einu sinni eða
tvisvar heyrði ég hana hvísla:
„Ó Drottinn minn — Guð minn,
hvers vegna, hvers vegna?"
Þrennskonar
fangabúðir.
Þegar yfirmaður
flutning-
Frakkar heimilu nýlega, að kínverskar þjóðern issinnasveitir í
mósu. Myndin er tekin af æfingu eítir komuna bangað,
Indókína væru ííuttar til For-
cn byssurnar eru úr tré.
en 150 enskar mílur á sólar-
hring. Og þó að hún stæði á
hliðarspori hálfan dag samfellt
og við hrópuðum „Vatn! vatn
—- okkur vantar vatn" tímun-
um saman, var því að eng?i
sinnt. Eftir tíu daga ferðalag
þjáðumst við allar af niður-
gangi.
Við hituðum okkur ieng"t af
með því að horfa á litla kola-
ofinnn okkar, hann var svo
vinalegur að sjá. En ijaldan
gátum við látið þeniian litla
vin starfa fyrir okku/, því að:
við fengum ekki kol eða kola-
salla nema hæzta lagi þriðja
hvern dag. Þá fylltum við'
þennan litla ofn, feginshugar,
með berum hönduhum því
að kolaskóflu höfðum við ekku
Tilraun til
sjálfsmorðs.
•Svo þyrptumst við kringum
ofninnn svo sem eina klukku-
stund þá skriðum við aftur á
plankana, hvor um sig var ein-
menna ósjálfbjai'ga, yfirgefin
mannvera, sem hafði ekki
nægar ábreiður, ekki nægileg
föt og of þunnt blóð til að venj-
ast hinum ískalda SíberiuvindL
sem blés hvínandi um margar
rifur. Kuldi og myrkur var þá
ríkjandi og skröltið í lestinni
var hávært.
Eina nóttina vaknaði ég við
hreyfingu við hlið mér. Eg íann
það strax á mér að eitthvið
var að Önnu.
„Anna", hvíslaði ég. „Anna,
hvaðier um"áð Verá?"' -'¦¦'' ¦
Hún þagði. Eg þreifaði eftir
höndum hennar, til þess að fá
íhana til að leggjast níður. Húri