Vísir - 22.10.1954, Qupperneq 3

Föstudagiim 22. október 1954.
vism
> Hollusita og heilbrigði ♦
Dáiiuríala vegna berkla
einiia lægst hér á landi.
_ . ... _ " JL ■ _ ... . ■ . Kfln Qpm fvrir pni ri'
Yiðtaf vi5 dr. Ola P. Hjaltested, forstöb
mann berklavarnanna í Reykjavík.
Það er á allra vitorði, að berklavarnir á íslandi eru komnar
í mjög gott horf, og ýmsir halda því fram, að hvergi í heiminum
sé þeim málum betur skipað en hérlendis, enda hægara um
vik að ýmsu leyti.
í berklavarnastöðinni í
Kirkjustræti er unnið mikið og
margþætt starf vegna eftirlits
og skoðunar í sambandi við
berklavarnir í Reykjavík og ná-
grenni. Það starf fer fram án
alls brambolts og hávaða, er í
traustum skorðum og vel skipu-
lagt.
Tíðindamaður Vísis kom
þangað um daginn til þess að
hitta þar dr. Óla P. Hjaltested,
sem veitir stöðinni forstöðu, og
fékk hjá honum ýmsar upplýs-
ingar varðandi þenna þátt
heilsugæzlu á íslandi.
í berklavarnastöðinni í
Reykjavík eru skoðaðir um 20
þús. manns á ári hverju. í fyrra
voru skoðaðir samtals Í9.688
manns, en sjálfar skoðanirnar
urðu nokkru fleiri, eða um
27 þúsundir, með því að sum-
ir eru skoðaðir oftar en einu
sinni.
Skipta má fólkinu, sem
þangað kemur til skoðunar,
nokkurn veginn í fjóra hópa.
í fyrsta lagi eru þeir, sem ein-
hverntíma hafa haft berkla og
eru til eftirlits, eða þeir, sem
ekki hafa haft berklaveiki, sem
vitað var um, en þó ýmsar
breytingar fundizt hjá, er benda
til gamalla berkla.
í öðru lagi kemur þangað
fólk, sem læknar ráðleggja að
fara þangað til skoðunar, t. d.
vegna langvinns kvefs eða þess
háttar.
Þá eru þeir allmargir, sem
koma af sjálfsdáðum til skoð-
unar, sem vitanlega er ókeypis.
Loks er sá hópurinn, er
skylda ber til, að skoðaður sé,
og er hann stærstur. Þar eru t.
d. kennarar, starfsfólk í veit-
ingahúsum, mjólkurbúðum og
matvörubúðum, svo og sjómenn
á
í bæinn hin síðustu ár og ekki
var skoðað við allsherjarskoð-
unina 1945.
Ekki verður sagt, að berkla-
veiki á íslandi sé neitt vanda-
mál hér, miðað við það, sem
áður var. Árið 1930 var dánar-
talan af völdum berkla 216 af
hverjum 100.000 íbúum, en nú
er hún 8—9 af 100.000. Erum
við íslendingar nú sennilega
lægstir eða næstlægstir í heim-
inum í þessu tilliti, Danir e. t.
v. lægri. Til eru einstaka fylki
í Bandaríkjunum, sem hafa enn
lægri dánartölu, en dánartala
Bandaríkjanna sem heildar er
hærri.
Geta má þess, að nú orðið er
jafnan nægilegt rúm á berkla-
hælum landsins fyrir þá, sem
taka veikina eða þurfa hælis-
vistar með, þannig eru nú um
30—40 rúm á Vífilsstöðum. Er
nú svo komið, að hér á landi
bætast miklu færri tilfelli við
þau sem fyrir eru, en rúma-
fjöldi er á berklahælunum.
í fyrirsjáanlegri framtíð
verður berklaveiki ekki útrýmt
með öllu á íslandi. Hins vegar
verður starf berklavarnastöðv-
anna ekki minna né þýðingar-
minna vegna lækkandi dánar-
tölu af völdum berkla. Það
segir sig sjálft, að meiri vinna
liggur nú í að finna sjúklingana
en áður, og að eftir því. sem
þeir verða fíeiri, sem neikvæðir
eru við berklapróf, þeim mun
meiri hætta stafar af einum
smitandi sjúklingi, og þá er og
hætta á, að sjúkdómurinn geti
brotizt út sem „epidemi“. Þess
vegna er brýn nauðsyn að vera
á verði, leita snemma til læknis.
enda batahorfur allar aðrar nú
en áður. eins og kunnugt er.
Við berklavarnastöðina hér
starfa nú 3 hjúkrunarkonur,
röntgenstúlka, afgreiðslu-
stúlka, Jón Eiríksson læknir,
dr. Óli Hjaltested og Magnús
Pétursson læknir að nokkru
leyti.
Rétt er að geta þess, áð
berklapróf eru framkvæmd af
hálfu stöðvarinnar í öllum ung-
linga- og framhaldsskólum hér,
en skólalæknar annast þau í
bamaskólunum.
Svefninn er okkur dá-
samlegur orkugjafi.
Nægilegur svefn er okkur meim
virði en flestir gera sér Ijóst.
Bifreiðin er furðuleg upp-
finning. Við getum hamast á
þessu verkfæri, vanrækt að
skipta um olíu á Wí, slitið og
eyðilagt suma hluta þess, en
einhvern veginn má komast
áfram á því. Og hvernig, sera
allt fer, er unnt að skipta um
og fá sér annað farartæki.
Mannslíkaminn er líka furðu-
legt verkfæri, og flestir nútíma-
menn nota hann líka til hins
Læknar reyna nýja iyíjabSöndu
gegn hrörnunarsjiíkdónium.
Gefa ítikotin-alkóhól-blöndu.
ítrasta og misbjóða á marga
kaupskipum Til þes“sara hóp- | veSu- Þeir ,reyna að láta hann
skoðana komu í fyrra samtals
9113 manns, eða nær helming-
ur allra þeirra, sem til stöðvar-
innar komu til skoðunar.
Þá má geta þess, að fram-
kvæmdar eru á vegum stöðv-
arinnar, hverfisskoðanir í
Reykjavík, þ. e. tekin eru 1 eða
2 hveríi á hverju ári og allir
íbúar þeirra berklaskoðaðir.
Skylt er að geta þess, að þátt-
taka í skoðunum þessum hefir
verið afbragðs góð, eða um
96%, og er það vitanlega að
þakka skilnmgi almennings , á
ráðstöfunum þessum og sam-
vinnulipurð. í fyrra voru skoð-
aðir íbúar Skjólanna og Camp
Knox, en undanfarin ár, allir
íbúar bæjarins frá Höfðaborg
að Elliðaánum norðan Suður-
landsbrautar. Hefir verið lögð
áherzla á að . taka úthverfin
fyrir einkum vegna þess, að
gera má ráð fyrir, að þar búi
margt manna, sem flutzt hefir
starfa viðstöðulaust, með stutt-
um svefnhvíldum á milli, og
eiga jafnvel á hættu að slíta
sumum hlutum hans. Nútíma-
manninu,m, sem er algerlega á
valdi hins æðislega hraða og
erils, hættir til að gleyma því,
að ekkert viðgerðarverkstæði
eða varahlutabúð er til á næsta
.horni, þar sem unnt er að fá
aðra hluta í staðinn fyrir þá,
sem slitnir eru. Það er ekki
hægt að kaupa vara-nýra eða
nýtt hjarta, eins og þegar mað-
ur kaupir sér nýtt kerti í bíl-
inn, öryggi eða fjöðurblað.
Þegar líkami okkar varð íil, var
til þess ætlast, að hann entist
okkur alla ævi, og engin ábyrgð
var tekin á endingu eða vara-
hlutir tryggðir.
En samt er það furðulegast
við mannslíkamann, hve hann
getur látið misbjóða sér herfi-
lega, og síðan komist í samt lag
með svolítilli aðstoð. Og svefn-
Undanfarið hafa staðið yfir
rannsóknir vestan hafs á hrörn-
unarsjúkdómum, aðallega æða-
sjúkdómum og áhrifum nikó-
tínblandins alkóhóls á þá.
Leitt hefir verið í ljós, að lyf
þetta er áhrifaríkt í baráttunni
við æðaþrengsl og æðakölkun,
en aldrað fólk víða um heim
þjáist af þeim sjúkdómum.Æð-
arnar verða þykkar og stífna
stundum, svo að ákveðnir lík-
amshlutar, s. s. útlimir og heili,
fá ekki nægju sína af blóði.
Hið nýja lyf verkar á æða-
leggina, svo að þeir linast og
blóðrásin eykst til þeirra lík-
amshluta, sem þjáðst hafa af
blóðskorti.
Tveir kunnir læknar í New
York, dr. Martin M. Fischer og
dr. Harry Tebrock hafa nýlega
gert grein fyrir niðurstöðum
framangreindra rannsókna í
Tímariti lækna New York-
fylkis. Nikótín-alkóhólblandan
var gefin 100 sjúklingum, sem
þjáðust af æðaþrengslum. Brátt
kom í ljós, að sársauki í útlim-
um, svimi og önnur einkenni
hurfu með öllu.
Þá var lyfið reynt við 134
menn, sem höfðu of lágan blóð-
þrýsting í fótum. 84 þeirra
höfðu stöðuga þreytuverki og
áttu erfitt um gang. Verkirnir
hurfu þó fljótlega hjá 51 sjúk-
lingi, en hinir voru á batavegi.
Fimmti hluti sjúklinganna var
með sár á fótum, en í skýrslu
læknanna segir, að 13 þeirra
hafi orðið albata. Tólf sjúkling-
um var mjög svimagjarnt
vegna ónógs blóðstreymis til
heilans, en hið nýja lyf lækn-
aði átta alveg og enginn kvart-
aði undan svima. Mjög hjálp-
legt reyndist lyfið 15 sjúkling-
um, sem höfðu of þykkt blóð í
fótaæðum, því að tíu þeirra
urðu alheilbrigðir.
Læknarnir segja frá sjúk-
dómstilfelli sem átti sér stað
með 57 ára gamlan mann, sem
gat ekki gengið nema fáeina
metra, vegna of hægrar blóð-
rásar. Eftir sex mánaða lækn-
ingameðferð gekk hann 3 kíló-'
metra án nokkurra fótaverkjæ
Þrem árum eftir að hann leitaði
fyrst læknis, fór hann leiðar
sinnar fótgangandi hvert sem
vera skal, án frekari læknis-
meðferðar.
Lyfið, nikótín-alkóhól, er
gefið inn í pillum, og má taka
daglega um 1.2 grömm án eit-
urverkana. Eina ytri breytingin.
sem sést, er að húðin verður
rauð og blóðhlaupin, meðan á
inntökum stendur, en það er
bara góð sönnun þess, að lyfið
hafi tilætluð áhrif.
Ný augnveiki gerir
vart við sig.
Frá því hefir verið greint af
blindravinafélagi einu í New
York, að nú fari mjög í vöxt til-
tölulega ~nýr augnsjúkdómur
meðal ungbarna og leiðir hann
til blindu.
Sjúkdómur þessi, fibroplasia,
er nú algengasta orsök blindu
meðal smábarna. Hans varð
fyrst vart fyrir 2 árum, en nú
er svö komið, að ekki er það
fylki vestan hafs, þar sem börn
hafa ekki hlotið blindu af völd-
um hans. Ekki hefir enn tekizt
að finna orsakir hans eða hald-
góðar varnir, og gera læknar
ráð fyrir, að sjúkdómurinn.
muni fara mjög vaxandi í ná-
inni framtíð, ef haldgóðar
vai'nir finnast ekki.
Hversvegna dofnar kyn-
orka karlmanna ?
Er hw»f$i að z'ÚBíe hói ú p ví ?
inn er bezta leiðin til þess að
veita móður náttúru þá aðstoð-,
sem þarf til þess að viðhalda
heilsu okkar. Það er í svefni,
sem náttúran einbeitii' sér að
því að hlaða líkamann nýrri
prku til nýrra starfa næsta dag,
til þess að hvíla og endurnæra
þá hluta líkama okkar, sem of
mikið hefir verið reynt á, og
koma blóðþrýstingnum í það
horf, sem okkur er hollast.
Svefninn er okkur hollari en
tylftir af töflum og pillum.
Það er einn harmleikur nú-
tímalífs, að fjöldi manns verður
að snúa sér á. allar hliðar í rúm-
inu, friðlaus af þreytu, en getur
ekki sofið, nema örskamma
stund með höppum og glöpp-
um. Menn gleypa margar smá-
lestir af svefntöflum á hverju
ári, en fjöldi þeirra, sem þjást
Frh. á 9, s.
Það er margt, sem getur
valdið þ\ú, að kynorka karl-
nanna dofni óeðlilöga fíjótt,
svo sem meðfæddar veilur, t. d. |
að kirtlastarfsemi sé í ólagi, en I
orsakanna getur einnig verið að
leita í tgugabilun.
Það getur að sjálfsögðu kom-
ið fyrir, að menn, sem eru tekn-
ir að reskjast og eru útslitnir,
er ellin r.ólgast, þjáist af of-
þreytu, kvnorkan er m. ö. o.
að þrotum komin óeðlilega
fljótt. En kunnur bandarískur
læknir, dr. Elmer Belt, heldur
því fram, að dofnun kynorku
hjá karlmönnum megi í flest-
um tilfellum rekja til sálar-
ástands manna frekar en líkam-
legra veilna eða aðvífandi elli.
Belt, sem. er sérfræðingur í
þvagsjúkdómum, hefir haft
víðtækar rannsóknir á þessu
með höndum.
Það gæti að sjálfsögðu haft
mjög skaðleg áhrif á hina ó-
hamingjusömu menn, sem eiga
í við þetta vandamál að stríða, ef
einhver læknir, er þeir leituðu
til, gerði ekki annað en yppta
öxlum og brosa, og eyða mál-
inu. Það kemur oft fyrir, að
slíkur sjúklingur fer frá ein-
um lækni til annars, og verður
stöðugt fyrir nýjum vonbrigð-
um, og glatar loks allri von um
nokkra hjálp.
„Þannig fer oft,“ segir Belt
læknir, „að menn sem þannig
er ástatt um, mæta ekki —•
eða þá ekki fyrr en um seinan.
— þeim skilningi og samúð er
þeir þarfnast. Afleiðingin verð-
ur alvarlegt hugarvíl, jafnvel
megnt þunglyndi, ofan á þá
taugaveiklun, sem fyrir var.“
Læknar, sem eru kærulausir
um líðan slíkra manna, er til
þeirra leita, eða hafa vandamál
þeirra í flimtingum, gætu
sjálfir, án þess að gera sér það
ljóst, verið fórnardýr niður-
bælds ótta og hugarólgu.
Það er allsendis óvíst, að
Frh. a 9. síðu.