Vísir - 19.11.1954, Blaðsíða 9

Föstudaginn 19. nóvember 1954.
vlsm
I'eer varð að grafa rœsi samtals
um 50 þús. km. á lengd, áður en
auðið þótti að taka til við rækt-
un landsins. Allt vinna Holllend-
inga þetta með vélum og sækist
með ólíkindum fljótt.
Til að l)yrja með er jarðvegur-
inn saltur, því þetta er gamall
hafsbotn, en hann afvatnast ó-
trúlega fljótt, þegar framræslan
er komin í lag, og með umíangs-
miklum vísindalcgum tilraunum
hafa Hollendingar aflað sér
þekkingar á því hvaða áburð og
efni slíkur jarðvegur þarfnast t.il
þess að verða hæfur nytjagróðri.
Eftir tvö ár er fai’ið að heyja á
þessu nýja landi. Með margvís-
lcgum sáðskiptum er jarðvegur-
inn bættur frá ári til árs, og nú
eru >,poldei’“, landnámssvæðin,
ein fegurstu og frjósömustu hér-
uð Hollands. það er ómögulegt
grjóti til þafs. Að sjálfsögðu kref-|að fara 1im þessi víðlendu héruð
ur slíkt rnaunvirki mikils við'
í Hollantli....
Frh. af 4. síðu:
nema tugir þúsunda af ferða-
mönnum staðar. Daginn sem við
vorum þar var allt fui'lt af Frökk-
um og ítölum, en Norðurlanda-
búa sámvi við fáa.
Á minnismerkið i>ni letruð
þessi oi ö ,þjóð sen vill lifa,
byggir fydr framtíðina.“ Nú
liggur eftir Stórágárði þráðbeinn
bílábráut, sem í engu gefur eftir
bílabráútiim Jlýzkalnnds, hjól-
reiðávegur og gangvegur og ríf-
legt svæði fvrir tvöfaida járn-
braut. Bílabráutin liggur á þrepi
eða slaiika sunnanmegin garðs-
Ins, en bár skjólgarður rís á bak
við hana til hafs. Stórigarður er
í’úmir 100 metrar á breidd við
liafsborð og rambyggilegá varinn
TVÆR FYRSTU JOLABÆKURNAR FRA SETBERG
balds og fjöldi manns hefur utn-
sjón með garðinum og flóðgátt-
uiium. Hins vegar er hann svo
traustur og snilldarvel gerður, að
á lionum hefur aldrei orðið rieitt
teljandi tión frá því, er honum
var lokið, á hverju sem annars
liefur gengið með ofviðri og flóð
í Hollandi.
Landnámið.
Nú er meira en lielmingurinn
af hinu geýsivíða yfirborði Zui-
dersee orðið að frjósömumbyggð-
um, með ökrurn og þjóðvegum,.
skólum. kirkjum, verzlunarhús-
um og verksmiðjum. Og enn er
verið að vinna larid í stórum atíl.
Eftir örfá ár verður ekkert eftir
af Zuidersee nema dálítið stöðu-
vatn, Ijselmeer.
Iivernig er þetta gert?
Aðferðin er í stuttu máli sú, að
tvenrit. er gert í senn: Garður er
bvggður utanum landið, sem
þurrka á og dælustöð, ein eða
fleiri, er bvggð á þeim stað, sem
það þýkir héntast. Hollendingar
kalla þetta afgirta svæði ,.polder“
sem vafalaúst er sama og ís-
lenzka orðið pollur. En þetta eru
stórir pollar. Einn slíkur getur
verið eins og sVæðið milli Ölvus-
ár og', pjórsár upp að Suður-
landsbraut. Ég slcoðaði tvær
dælustöðvai’, sem lialda land-
námssvæðinu Wieringérmeer
þurru. Önnur, Lély-daúUstöðin, er
rekin með rafmagni og dælir út
260 þúsun'd gállónum á mínútu.
Hin, Léemans-dælustöðin, er
dieselstöð og afkrstar 120 þús.
gallónum á mínúfii. það ei’ ó-
neitanlega talsvert tilko'muiriikil
sjón að s.iá þrjár drélur spýta út
í sameinirigu cirinj milljón Iítr-
um vatns á mínúiu. Méð þessum
tveim dfi'lustöðvum tókst að
þurka ailt Wieringermeer land-
námið á einu ári.
Hafsbotninn eitt kviksyndi
þegar Kafsbotriinn kemur und-
an vatnij er iiann hárla óað-
gengilegur tiÍ Vinnslu. Hann ei
eiit kviksyndi, scm Iivorki he.ld-
ur uppi verkfærúm, mönnuni nf'
skeprtum. þcss vegua vcrður á&
gráfa böfúðsíki um þurrkunar-
svípðið mcð fiátgröfum áðúr cn
landið ei’ orðið þurrt til þess að
la'kka síðan grunnvatnsborðið
svó að sæmilega fastui’ jarðveg-
ur fáist. Auk þcss verða nu þcssi
liöfuðsíki þjöðbraut fyrir þunga-
flutninga, vagna, dráttarvélar,
efnivið til brúargerða og vcgá.
Undir eins og ásigkomulág larids-
ins leyfir, er tekið til við vega- og
brúagerð,,. símalagnihgu og raf-
iagnirigu. Nféstá stigið er loka-
ræsla landsins með endalausum
ræsum og síkjum. í Wieringer-
án þess að fyllast lotningu yfir
því starfi sem liér hefur verið
unnið á tuttugu árurn, þrátt fyr-
ir styrjöld og erfiðleika. þarna
gát að líta ávöxtinn af starfi í
þjónustu gróðurs og farsældar og
lífs í undursamlegri mótsetn-
ingu við vitnisburð tortíming-
al’, grimmdar og djöfulæðis, sem
við liöfum séð svo víða í þýzka-
landi.
Lærdómsrikt ferðalag.
það var óneitonlega lærdóms-
ríkt og gaman að ferðast um
þessi landnámslönd.
Reglan er sú í þessum land-
námshéruðum að ríkið á jarðim-
ar og leigir þær .Bændurnir em
valdir á þær af mikilli ná-
kvæmni, þurfa að hafa full-
kornna búfræði þekkingu í sinni
grein, vera kvæntir, hafa óflekk-
að mannorð. Meðmæli teljast
það að hafa lagt fram eitthvert
starf i félagsmálum og almennri
Iborgaralegri þjónustu. það er
hörð samkeppni um að fá að
setjast að í þessum héruðum og
fá færri en vilja., en með þessum
hætti er ekki annað sjáanlegt,
en að stjórnarvöldunum takist
að koma þama upp úrvals for-
ustusveitum í brendastétt.
En á meðan þessu fer fram
breyta gömlu fiskibörgirriar við
Zuiderseé alveg um hlutverk,
Bók um béudans! á Hjáhnsstöðon
hagyrðinginn og gbðimanninn.
Páll Guðmundsson, bóndi á Hjálmsstöðum í Laugardal,
hefur um langan aldur verið einn af kunnustu hagyrð-
ingum landsins. Ennfremur var hann um alllangt skeið
leiðsögumaður ferðamanna um austursveitir og öræfi
þeirra. Páll er nú rúmlega áttræður og hefur því lifað
tvenna tímana. í þók þessari má lesa um atburði allt
frá þjóðhátíðarárinu 1874 fram á þennan dag.
Vilhjálmur S. Vilhjálmsson sýnir hér enn einu sinni
ótvíræðan hæfileika sinn á sviði ævisagnaritunar og á
drjúgan þátt í því, að bókin er í senn framúrskarandi
fróðleg og skemmtileg aflestrar.
Ný skáldsaga um spítálalíf og ástir
eftir Mary Roberts Rinehart.
„Læknir huldu höfði,“ er fjallar um ungan, frábæran
skurðlækni, sem verður fyrir því óhappi, að þrír sjúkling-
ar deyja í höndum hans, án skýranlegra orsáka. Hánn fær
ekki undir þessu risið og ákveður að hverfa í mannhafið,
'og fer hann huldu höfði nokkurt skeið. En þegar sjálfs-
gagnrýnin og ásakanirnar eru mestar, knýr atburðarásin
Wann til starfa á ný, — og hann endurheimtir sjálfstraust
i sitt og lífstrú og fær fulla skýringu á atburðum þeim,
s sem ráku hann út í vonleysi og flótta frá starfinu, sem
hann kunni og unni, lífsköllun sinni: læknisstarfinu.

TVÆR FYRSTU JÓLABÆKURNAR FRÁ SETBERG
'WWVWVWAVWWVWl/tfVywWvWWWWVt^/V^iWi,VV^,
þó þær haldi sínum foma, þekki-
íega yfirsvip. eins og Medemblik',
Enkheusen og Hoom. þær vérða
viðskiptabórgir fyrir blömieg
landbúnaðarhéruð, bg í’eka áfram
aiihiikla flutningaútgerð á síkj-
unum. Og ennþá em fiskveiðar
nokkuð stundaðar á Ijselmeer.
En stóra sjóminjasafnið í Érik-
heusén segir manni sögu uin
liðna tið, sem aldrei keniur aft-
ur, öld sem leið að lokurn, lífs-
háttú scm hurfu af sviði fyrir
fullt. og allt, þegar síðasta skarð-
inu í Stóragarði ván lokað 28.
mái 1!)é?.
ÚR RÍKI NÁTTÚRLINNAR :
argt er Síkt í ásta-
Sifi dýra og manna.
Stvmtna svipast fuglar í tifhugalífimí
um eftir heppilegrí „íbiíi'
Skáldum og ritlhöfundum
hættir til aS misnota orðið
„ást“, er þeii’ hefja sig til flugs
í sambandi við ástalíf dýra.
Sennilega telja dýrafræðing-
ar réttara að nöta orðið „kyn-
hvot“, enda sé varla um annað'
að ræð.a Hins vegar virðist
brezkur , dýrafræðingur við
Brezka náttúrugiipasafnið,
Maurice Burton að nafni, feta
hinn gullna meðalveg í þessum
efnum í nýrri bók sinni, er hann
riéfnir „Ástalíf dýranna“. Bók
þessi er ekki lík hinni ó-
skemmtilegu upptalningu á
þurrum „staðreyndum“ Kins-
eys, þar sem hann’fjallar um
kynlíf karla og kvenna, heldur
fjörleg frásó'gn um ýmislegt
skrítilegt í lífi dýranna.
Burton hefir sýrit fram á, að
furðu margt. er líkt með dýrum
og mönrmm - í bessu tilliti, oe
að taka of alvarlega þá kenn-1 mála og kynningarorðum hefst
ingu, að sum dýr séu skrautleg | bókn á málarekstrinum gegn
til þess að vekja athygli á sér
í sambándi við ástalífið.
Svampar og kóraldýr geta ver-! Englandsdrottnng,
ið forkunnar fögur, en þau eru Englandskonungur,
blind. Þá eru ýmsar eðlur, sem
loga í öllum regnbogans litum,
en ekki er vitað, að það hafi
nein áhrif á sálarlíf þeirra. Þá
kemur það oft fyrir, að hind
sættir sig við hjört, sem hefir
ekki nærri eins skrautleg horn
og meðbiðill hans.
Sumir fuglar stunda „ein-
kvæni“, og dæmi eru þess, að
þeir eru hugulsamari við maka
sinn utan varptímans. Þegar
krákur hafa komið sér saman
um að gera sér hreiður, færir
karlfuglinn maka sínum grein.
eru upplýsingar hans ’ næsta
fróðlegur. T. d. getur hann þess,
að þegar „fengitíminn“ nálgast
hjá ýmsum fuglum og fiskum,
afmarka þeir og verja’ tiltekið
svæði, ög ér það nokkuð á-
þekkt því, er trúlofað fólk fer
að svipast um efttr íbúð. Stund-
um kemur það fyrir, að karl-
dýrið lætur sér annara um
„eignina“ en maki hans.
Þá eru þess mýmörg dæmi,
að kvendýr láta „ganga á eftir
sér“. Stúridum getur það staf-
að af því, segir Burton, að
kvendýrið sé að bíða eftir þeim
tíma, sem náttúran sjálf hefir
ákveðið, að sé heppilégastur,
en oft er það þój svo, áð kven-
dýrið þarf umhugsunartíma til
þess að geta ákyeðið'sig í sam-
bandi við væntanlegan máka
sinn.
Burton varar menn við því
Ný bók:
Dómsmorð.
Á vegum útgáfufyrirtækisins
Leifturs h.f. er komn út í ís-
lenzkri þýðingu bók eftir norsk-
an lögmann, Jóhann Bérnharð
Hjort að nafni um dómsmorð.
Bókin ,,Dómsmorð“ er stór
bók, hátt á 4. hundrað síður að
stærð, þar sem tekin eru til
meðferðar ýmis dómsmál gagn-
vart einstaklingum, en síðár
kom í ljós að hinir dæmdu
sakbörningar reyndust sak-
lausir, eða a. m. k. að allar
líkur bentu til að svo væri.
í bókinni. sém ínorskur
hæstaréttarlögmaður hefur
samið er rakiri saga ýmissa
slíkrá mála, víðsvegar um heirri,
skýrt frá aðdraganda eftir því
sem við verður komið í stuttu
máli og síðan málsmeðferð og
dómsniðurstaða.
Að loknum inngangi, for-
Jesú frá Nazaret, en síðan
koma við sögu Anna Boleyn,
Karl I.
Pétur
Griffenfeld greifi, María Anto-
inetta Frakkadrottning, Krist-
ján Ágúst Selmer forsætisráð-
herra, Alfreð Dreyfus, Mikjáll
Gjertsson Hetle og Óli Mikjáls-
son Hetle, Marinus van der
Lubbe, Gunnar Eilífsen lög-
reglufulltrúi og fleirL
Bókin ber þess öll menjar
að hún er skráð af lögfræðingi,
manni með mikla og örugga
reynzlu í dómsmálum og manni
sem veit skil á þeim til hlítar.
En jafnframt er auðfundið að
höfundurinn hefur mikla
manngæzku og' göfuglyniíi til
að bera og sér langt yfir tak-
mörk lagabókstafsins.
„Dómsmorð“ er í senn spenn-
andi frásaga af atvikurri sem
valdið hafa róti meðal éin-
staklinga og þjóða og stundum
atvikum sem markað hafa mót
í sjálfri heimsmenningunni. Og
jafnframt íhugunarverð bók
um; mannleg vandamál, þar
sem leitast er við að draga
fram í dagsljósið örsakis stórra
mistaka og hverjar afleiðing-
arnar urðu.
Þórður Jónsson carid. mag
hefur íslenzkað bókina.
• Búist er viS atkvæðagreiSSlu
varðaridi ásakanirnar á
hendur McCarthy í lok
þessarar vikit, — ekki loka-
aitkvæðagreiðslu, licldur
eins konar „prófunar-
atkvæðágreiðslu“, er leiði I
ljós hver lokaafstaða þing-
manna verði.
Friedrich Ebert hefur verið
kjörinn borgarstjóri A.-Berlín-
ar á nýjan leik.