Vísir - 26.01.1955, Blaðsíða 4

Vf SIR
Miðvikudaginn 26. janúar 1955.
Valdimar Kristinsson:
Hugleiðingar um húsnæðismál
Ætndurhygfj^a þezs'Í nokjíra
gwwmta bæ^arhlwta
$þ&jj€ý?ýimgm nnatyjhtrBm ibúlI
arhúsu*
Málefni þau sem hér verða
rædd, húsnæðismálin, hafa
löngum verið ein mestu vanda-
mál mannkynsins. Þó er þetta
all-mismunandi eftir loftslagi
Jiví sem hver einstök þjóð á við
að búa. Gott húsnæði er mikil-
vægara því kaldara sem er í
veðri og veturnir lengri. í
nokkrum löndum er það frum-
skilyrði þess að lifa megi nú-
tíma menningarlífi, að hús-
næðismálin séu í góðu lagi; eitt
þessara landa er ísland.
Fáíækt í aldaraðir.
Húsnæði íslendinga hefir
löngum verið lélegt, en höfuð-
orsök þess var skortur á hent-
ugu byggingarefni í landinu. Á
söguöld hefir munurinn hjá
forfeðrum okkar og íbúum
nágrannalandanna e. t. v. ekki
verið mjög mikill ,en varð það
síðar á hinum dimmu öldum í
sögu þjóðarinnar. Nær öll íbúð-
arhús voru byggð úr torfi og
grjóti, en eftir 1880 var al-
mennt farið að byggja úr
timbri í bæjúnum. Allt til árs-
ins 1930 voru torfbæir algeng-
ari en steinhús, en timburhús
voru langflest um þær mundir
eða tæpur helmingur allra
húsa. Þessi stutta upptalning
sýnir vel hve húsnæði hefir yf-
irleitt verið lélegt hér á landi,
og ekki eru nema tveir manns-
aldrar síðan byrjað var al-
mennt að byggja það sem í dag
myndi kallað mannsæmandi
íbúðir.
Á seinustu áratugum 19. ald-
arinnar byrjaði uppbygging
atvinnuveganna og aðrar fram-
kvæmdir, sem hafa haldið á-
fram síðan. En allt þurfti að
byggja frá grunni, varla er
hægt að segja að neitt varan-
legt hús væri til á þeim tíma,
ekki vegarspotti, ekki hafnar-
garður, ekkert skip og svona
mætti lengi telja.
Slík risauppbygging á ein-
um til tveimur mannsöldi'um
kostar gífurlegar fómir og á-
tök. Margt hefir verið gert mið-
. ur heppilegt, en allir ættu þó
að geta verið sammála um að
hið jákvæða er margfalt fleira.
Hér eru ekki til umræðu at-
vinnuvegirnir og uppbygging
þeirra. En þegar framkvæma
þarf uppbygginguna samtímis
því að reynt er að koma hús-
næðismálunum í sæmilegt horf,
þá rísa mörg vandamál og á-
kvarðanir þarf að taka um hvað
sitja skuli í fyrirrúmi. Því næg
verkefni em hvar sem litið er,
en fjármagn og framleiðslugeta
eðlilega takmörkuð. Við allt
þetta bætist svo að fólksfjölg-
un hefir verið meiri á íslandi
á undanfömum áratugum, en í
nokkru öðru menningarþjóðfé-
lagi.
Eins og áður er sagt, er það
sérstaklega.mikilvægt á ísiandi,
að hafa gott húsnæði, hlýtt á
næðingasömum dögum og bjart
og vistlegt á löngum vetrar-
kvöldum. Eftir kröfum fólks-
ins hefir því stórum hluta fjáf-
magns þess, sem á hverjum
tíma hefur verið handbært til
fjárfestingar, verið varið tii
íbúðarhúsbygginga. Húsin eru
yfirleitt mjög varanleg vegna
byggingarefnisins, sumir segja
of varanleg, og þægindi og
íburð kosta margir upp á um
efni fram’;
Húsnæðisvandamál
á allra vörum.
Þrátt fyrir allar þessar fram-
kvæmdir, hefur sennilega sjald-
an verið talað meira um hus-
næðisvandamál en á undan-
förnum árum. Fjölgun fólksips
hefur sín áhrif, en fleira kem-
ur til. Eða voru þá minni hús-
næðisvandræði á áratugnum
fyrir síðustu heimsstyrjöld af
því að minna mún hafa verið
talað um þau? Þessu má svara
bæði játandi og neitandi. Eftir-
spurnin eftir húsnæði var á
þessum árum minni en nu og
fáir voru á götunni eins og það
er kallað.
Nú búa hundruð, jafnvei
þúsundir, fjölskyldna í mun
stærra húsnæði en áður og er
það ein höfuðorsök þess að
þrátt fyrir miklar bygginga-
framkvæmdir er ástandið ekki
betra en raun ber vitni.
Af þessu sézt að ástæður
fyrir því að um húsnæðis-
vandamál sé að ræða geta verið
mismunandi:
1) Ástand eins og var hér á
árunum milli 1930 og ’40. Að-
kallandi þörf margra fyrir
aukið húsnæði, en vegna efna-
hags alls fjöldans var eftir-
spurnin ekki meiri en svo að
henni mátti nokkurn veginn
fullnægja.
2) Á árunum eftir styrjöld-
ina taldi fjöldi fólks sig hafa
efni á að koma sér upp húsi,
en végna þjóðfélagsaðstæðna
gátu ekki nærri allir hafið
raunverulegar framkvæmdir.
Frá sjónarmiði einstakling-
anna komu þessar slæmu þjóð-
félagsaðstæður fram sem skort-
ur á nauðsynlegum leyfum \ og
jafnvel stundum skilnings-
skortur manna í hinum ýmsu
ráðum og nefndum. Einnig ev
mikill lánsfjárskortur, og segja
sumir að vissir aðilar skipu-
leggi hann af mannvonsku
sinni, alþýðu manna til óþurft-
ar.
Sé aftur á móti litið á málin
frá bæjardyrum þjóðfélagsins
í heild, þá munu ástæðurnar
ávallt hafa verið þær sömu.
Vegna nauðsynjar á alhliða
uppbyggingu landsins, en á
hinn bóginn takmarkaðrar af-
kastagetu þjóðarinnar, er því
þröngur stakkur skorinn hve
miklu er hægt áð verja til fjár-
festingar árlega.
Hitt er svo annað mál, að
verði náttúruöflin okkur hlið-
holl og við fær um að stjórna
okkur sómasamlega, má æila að
við munum stöðugt geta bælt
kjörin í framtíðinni. En verði
svo, er þá hægt að búast við
að það takist að leysa húsnæð-
isvandamálin á næstu árum
eða áratugum? í vaxandi þjóð-
félagi má telja heldur ólíklegt
að svo verði, því reynslan hef-
ur sýnt að er ákveðnu mark-
miði hefur verið náð þá skap-
ast nýjar þarfir.
Alvarlegt getur ástandið að
vísu ekki talist hafi öllum verið
tryggt sæmilegt húsnæði, en
slíkt er ekki hægt að kalla
varanlega lausn. Einhver kynni
nú að mótmæla og segja að
hafi allir sæmilegt húsnæði, og
þaðan af betra, þá sé malið
leyst. En því er til að svara,
að það sem þótti sæmilegt hús-
næði um aldamótin síðustu
þykir vart mannabústaður nú
og einnig eins og áður var
minnst á, að ef hávaðinn af
fólki þrengdi að sér og léti sér
nægja það sem kallað var
meðalíbúð fyrir stríð, þá þyrfti
sjálfsagt enginn að búa í brögg-
um og öðru slíku núna. E.i at'
eðlilegum orsökum er íóik
tregt til að draga úr þeirri
neyzlu sem það hefur einu sinni
vanið sig á og því éru vanda-
málin fyrir hendi og á alba
v.örum.
Varanleg útrýming
bráðabirgðahúsnæðis.
Verða nú teknir til yfirveg-
unar þeir þættir húsnæðismál-
anna, sem erfiðastir eru við-
fangs, en eru jafnfiamt mikil-
vægastir, þ. e. hvernig byggja
megi yfir þá sem lélegast búa
nú, svo sem í ýmiskonar
bráðabirgðahúsnæði. Og eir.nig
þarf að taka við fjölguninni svo
ástandið batni varanlega.
Bygging einhvers konar smá-
íbúða er einasta ráðið, en þær
má byggja í ýmsu íormi og eru
skoðanir all skiptar hvað heppi-
legast er í þeim efnum. Hér
verður stuðst við skilgreiningu
Fjárhagsráðs og þær íbúðu'
kallaðar smáíbúðir, sem eru
80 m2 eða minni. Fyrir ungt
fólk ættu slíkar íbúðir að
nægja, en aðrir sem hið opin-
bera telur einhverja ástæðu til
að styrkja í eihni eða annari
mynd, og töluvert heíui. verið
gert, geta vart ætlast til að fá
miklu stærri íbúðir. Og verða.
menn að hafa í huga að hjálp
þeirri eru. takmörk sett, sem
hið opinbera getur látið í té.
En sé t. d. um lán með Iiag-
kvæmum kjörum að ræða, er
það að sumu leyti styrkur til
hvers sem hlýtur, e;n> og á-
standið er á lánsfjármarkaðn-
um núna.
Bygging smáíbúða getur
einkum skeð á þrennan hátt:
1) að í hverju smáhúsi sé ein
íbúð, svo sem gert er í smá-
íbúðahverfinu í Reykjavík.
2) að byggt sé saman í mec-
alstórum blokkum, eins og gcit
hefur verið á Melunum, við
Lönguhlíð og víðar.
3) að byggð séu stórhýsi,
oftast 8—12 hæða. Þetta bygg-
ingarlag hefur verið óþekkt á.
íslandi til þessa, en hefur rutt
sér töluvert ti.l rúms á síðari
árum, m. a. á Norðurlöndum.
EinS. og öllum er ljóst er
peningaskortur, eða réttara
sagt skortur á þeim gæðúm,
sem peningarnir vísa á, seni
kemur í veg fyrir, að allir geti:
orðið sér úti um gott húsnagði.
Af þessu leiðir að eitt frum-
skilyrði þess að góður. árangur
náist er, að almenningur byggi
sér, með eða án aðstoðar, íbúðir
þannig, að tilkostnaðuxinn verðí
ekki úr hófi fram á hverjum
tíma. Þessi kostnaður á ekki!
einungis við ’sjálf laúsin, heldur
einnig sá kostnaður, sem skap-
ast við að húsin eru sett á þenn-
an stað en ekki hinn.
Útþensla
borgariimar.
Þegar borgir stækka mikið
skapar stærðin mörg áður ó-
þekkt vandamál og eru sam-
gönguerfiðleikarnir hvað verst-
ir viðfangs. Mjög er það þó
mismunandi hve borgir eru
þéttbyggðar og hefir það þótt
fara nokkuð eftir skapgerð
íbúanna á hverjum stað. Nú
hafa íslendingar fengið or3
fyrir að vera miklir einstak-
Framhald á bls. 9.
að viðgerðunum. Til allrar
hamingju hafði hreyfillinn ekki
orðið fyrir neinum skemmdum,
því að þá hefði sannarlega
horft illa fyrir Amy. Hún var
alveg á nálum af óþolinmæði.
Hún var tekin að þreytast og
skakkafallið hafði orðið á versta
tíma. Síðustu dagana hafði
keppinaut hennar miðað sér-
staklega vel áfram, svo að ör
fáar klukkustundir gátu ráðið
Úrslitum.
Viðgerðin tók aðeins stutta
stund, en það orsakaði aukna
töf, að flugvélin gat ekki flogið
upp af íþróttavellinum, svo að
það varð að flytja hana eftir
veginum til Rangoon. Að
morgni þess 16. maí var hún
tilbúin til reynsluflugs á veð-
hlaupabrautinni í Rangoon.
Ámy reyndi hana, allt var í
lagi og nú var lagt af stað án
tafar. En veðrið hafði versnað
skyndilega, svo að þegar Amy
flaug af stað til Bankkok í
*3iam, í 570 km. fjarlægð, var
skollin á rigning. Hún flaug
fyrst út yfir sjó, en sveigði síð-
an inn ýfir land í áttina til
Bangkok. Á leiðinni eru þéttir
frumskógar og fjöll, svo að ó-
gemingur er að lenda, þótt um
lífið sé að tefla.
Var 7 tíma
4ra tíma leið,
Regnskýin birgðu fyrir alla
útsýn, svo að það var miklum
hættum bundið að fljúga inn á
milli fjallatindanna. Amy tók
það ráð að fljúga upp í 12,000
feta hæð og reyna svo að kom-
ast blindandi yfir þessar hindr-
anir, en tókst það ekki. Ákvað
hún þá að fljúga fram og aftur,
unz henni tækist að firrna ský-
lausan blett. Gerði hún þetta,
þangað til hún var orðin ramm-
vilt. Þá komst hún skyndilega
út úr illviðrinu, en sá jafnframt
að hún var enn vestan við f jöll-
in. Yfir þau er skarð, sem er
í 7000 feta hæð og ef skyggni
er gott, geta flugmenn hætt sér
þá leið, án þess að þitrfa að
fara mjög hátt.
Flugleiðin milli Rangoon og
Bangkok er aðeins 570 km. og
Amy hefði því átt að geta farið
þenna spöl á fjórum tímum. En
hún var sjö tíma á leiðinni og
í að minnsta kosti þrjár klukku-
stundir hafði hún enga hug-
mynd um hvar hún var. Fór
fyrir henni eins og flestum
þeim flugmönnum, sem höfðu
flogið þama á undan henni, að
það var einskær heppni, að
hún komst yfir fjöllin og hún
varð steinhissa, þegar henni
varð það skyndilega Ijóst, að
hún væri komin aústur yfir
þau. Þegar þau eru að baki,
tekm' við þéttur frumskógur.
í Don Muang, 20 km. fyrir
norðan Bangkok, er flugvöllur
síamska flughersins og þai’ lenti
Amy að lokum á tólfta degi
ferðarinnar, dauðuppgefin eftir
hina löngu baráttu sína. Hún
stóð nú um það bil jafnfætis
Hinkler. Hún lét þó ekki þreyt-
una á sig fá, heldur tók þegar
til óspilltra málanna við að búa
flugvélina undir næsta áfanga.
Hún ætlaði að halda áfram til
Smgapore snemma næsta
morgun. Flugmennirnir í Don
Muang, sem eru meðal kapp-
sömustu flugmanna í heimi,
veittu Amy alla þá hjálp, sem
þeim var unnt. Þeir þekktu
betur en nokkurir aðrir land
það, sem hún hafði flogið yfir
á síðasta áfanga sínum og erf-
iðleikana, sem hún hafði átt við
að stríða, svo að þeir báru ó-
takmarkaða virðingu fyrir
henni.
Amy clregst
aftur úr.
Amy varð að hafa auga á
hverjum fingri, er hún flaug
súður með Malakkaskaga á
þrettánda degi, því áð hún varð
enn að berjast við rigningu og
mótbyr. En að lokum varð hún
nauðug, viljug að lenda í
Singora eftir sex stunda flug.
Nú var hún tekin að dragast
aftur úr keppinauti sínum.
Hinlder hafði komizt alla leið
til Singapore á þrettánda degi
eftir níu stunda flug frá Vict-
oria Point. Er hann nálgaðist
Singapore hafði hann neyðzt
til að leggja lykkju á leið sína.
til að forðast stormsveipa, en.
það hafði ekki tafið hann til
neinna muna.
Hann var því orðinn um 720;
km. á undan henni. Hún átti
enn 4000 km. ófama til Port
Darwin og þá leið varð hún að»
fara á þrem dögum, ef ....
Singapoi-e var mjög heppi-
legur viðkomustaður fyrir Amy,
því að þar var skemmtiflugfé-
lag, sem notaðist við „Moth“-
vélar, þótt þær væri með flot-
hylkjum en ekki hjólum einð
og vél hennar. Tvær af flugvél-
um félagsins fylgdu henni síð-
asta spottann til Singapore,
Frh.