Vísir - 14.03.1956, Blaðsíða 4

VlSEK
Miðvikuáagímn 14. marz 195®
>■
iffl
ii§
M
m s
m
ii"
1-:íh|ÍkI-í
r>i
ÞÆTTIR
i- =
l-M
m

f” r,i
* j V:.Zl
ri
$ 12. c4 dlii
13. B&3?
(Betra var ■ 13. -cxd5. exd.5,
14. Bxf6; Bxf6. 15. exd5).
13. _ _ BaS!
14. cxd5 Bxa2
15. Dc2 Rb4
16. Kc3?
(Betra-var 16: Dc3. exdSi 17.
R£6
d6
e6
Be7
er hér
-0
4. Kxdl
5. Re3
6. Bg'5-
7. Bd2
(Annar möguleiki
7. — a6. 8. 0—0, Bd7).
8. o_o—0 - 0
8. Rb3
(Þetta er leikur Alechins,
sem var mikið tefidur á árun-
um 1830—45. í seinni tíð hefur
hann orðið að víkja fyrir 9. f4,
sem svartur getur svarað með
ýmsu móti, t.d. 9. — e5! (Gell-
er). 10. (a) Rxc6, toxc6. 11.
fxe5. (Ekki 11. Bxf6 vegha
Bxf6. 12. Dxd6, Db6! ef 13.
fxe5 þá Hd8). 11. — dxe5. 12.
Kusslahdsméistaiiim Tai-^
mahö'f og albjöðlegi meistarinh
SíiVitsky sæi'ja nu íslenzka
Mkákmehn Kéim.
Taimánof, sem varð Russ-
landsmeistari í ár hefur frá því
1952 verið í fremstu röð skák-
xnanna í heiminum. Ég hef
hugsað"mér að stikla á helztu
©frekum hans hér. Hann var
nr. 1—2 ásamt Botvinik á
skákþingi Rússlands 1952,
2—3 ásamt T. Petrosjan á
svæöákétþriinni í Saltsjöbáden
1953. 8—9 á úrtökumötinu í
Zúrich ásamt stórmeistaranum
Kotóv — en þar var téfít um
það hver skora ætti á héims-
méis'taranh til einvígis — 2—3
ásamt Korschnoi á skákbingi
í Kiew 1953, og loks varð’ hann
efstur : á skákþingí Rússlands
Skákstíll Taimanófs ei ákaf-
lega skemrhtilegur og fullur aí
báráttúvilja. Hánh' se'tur það
ekki fýrir sig að • tefla' í tvi-
sýnv, ehda'he'fur höriurh hloth-
ázt mikíl skákgáfa í vöggugjöf.
;Auk sirinár' miklu skákgetú
hvað ■ hahn' vera snjall píaiió-
léikari.
■-Hivitský er ekki eins þekkt-
«r skákmaður og Taimanof
•enda hefur hann-ekki náð stór-
aneistarástiginu ennþá. Það eitt
■að Ilivitský hefur hvað eftir
arinað komist í úrslit á skák-
þingi Rússlands er ekki næg
sönnun fyrir getu hans. 1955
varð hann 3—6 ásamt. Botvinn-
ik, Peírosjan og Spassky á
skákþingi Rússlands. í svæða-
keppninni í Saltsjöbaden í
sumar skorti hann aðeins Vz
vinning til þess að geta komist
í hóp hinna 9 útvöldu, sem eru
byrjaðir að tefla í Amsterdam
um þáð hver eigi að skora á
heimsmeistarann Botvinnik. —
Skákstíll Hevitskýs er ólíkur
skákstíl Taimanofs og svipar
honum mjög til vinar okkar H.
Pilniks í skákstíl sínum.
Hér kemúr svo skák sem
Ilivitský tefldi í Túla 1952 við
frægan rússrieskan meistara.
Hvítt: Suetin.
Svart: llivitský.
Sikileyjarvörn.
! 1. e4 c5
2. Rf3 Re6
3. d4 cxd4
rwwvvwwvuvuvvvvvvvwwvvwvvvvvuwuvw
Bg4. Bezta svárið' fyrir hvítari
ér Be2. 10(c) RÍ5, Bxf5; 11.
exf5, Hc8. 12 Kbl. (Þetta af-
brígði;reyridi Matanovie:'m'arg-
siniiis í Belgradskákmótinu
1954). 12. — h6, 13. Bxf6. Bxf6.
14. Rd5,'exf4. 15'. Rxf6f Dxf6.
16. Dxf4, De5. 17.-g3, Hfe8: 18.
Dxe5, dxe5. 19. Bg2 og staðan
er jöfri. Matanovic—Milic
Belgrad. 1954).
S.------- BÖ6!
1». f3
e5). , . ;
U'.------ Kxc2 '
17. Kxc2 Hc7
18. Hál! Hxc3f
19; 'Kxc3 • RxdSf'
og hvítur gafst npp;
Ef 20. exd5 þ'á Bfíjfog svarta
drettni&giri 'er:'frelsu@."
Ingi R. ■ J&fcœnssöri.

Sigtryggur Kaldan.
Imknir n Ifels£mffggge$fw*i.
F. 10. júní 1 '889. ~ H. 5. mraari 1956.
Þá er hú Tryggvi líka allur, . gestrisni, sem aidréi þrárit.
þessa vórdagá er' sólin' skín.
Hveriær skilst manni að’ Mð
fegursta, sterkasta, glaðasta,
bjartasta — tráustásta — já
allt — líka mótsetningarnar —
fellur fyrir tímaris tönn er
vinnífr á —1 ölhi. Og svo þegar
þetta skeður er maður ailíaf
hlessa og undrandi — eins og
maÖur búist við að það sé ein-
hver undanþága, eða eins og
Dxd8, Hxd8. 13. Hxd8. Bxd8. ,inlagur hafi verið snuðaður og
Kotov-Gellér jafriir. 10.(b)Rf3,
eitthVað ■ gert til að særa mánh:
og gera mánni illt.
En þessu er ekki þarmig v.ar-
ið, -bar.a lífið er svona, maður.
man það bárá ekkí — aldrei —
þaðe.ru hlúririiridin.
Bárá fyrir sextíu árum.
löbbúðum við vímfnir úm Suð-
urgötu hör.d " í hond. Gatan var
þá: erfig yfirférðar. Við urðum
að' stiklá'á' steinum — sérri við
þó þckktum eins og fingur'okk-
ar — og komumst svo h'eiín
þurrir — áririárs óð maður aúr-
(Aður hafði Suetin reynt á inn upp . hné rf maSur þekkti
móti Taimanof 10. Bx£6, Bxf6.
11. Rá4, Dc7 án árangurs. —
(Ekki 12. Dxd6? vegna Bg5f
13. Kbl, Hd8! og vinnur). Hann
beitir því aðferð Euwes, og
valdar e4 cg hótar Rb5 og leik-
ur síðan peðinu til c4 og nær
þannig valdi á d5-reitnum).
10. — — H<18
11. RbS
(Nák.væmara var 11. Be3!
Dc7. 12. Rbð, Db8. 13. c4).
11.------- Hd7*
(Opnar drottningunni flótta-
leið til d8).
Stöðúmynd!
m&m & B
ekki steinana í göíunni. Og svo
,,Galias“-ferði:n ofari af Höla-
velli, niður brekkuna alla leið
út í hólma, yfir tjörnina á ís,
sem var miðdepíll lífsins.
Það eru bara sextíu ár síð-
an. — Líka þeíta fokið burt
eins og maðurinn — allt fýkur
burt, ekkert er eftir nema end-
urminningin og svo fer hun
líka. —
Ef maður myndi þetta skyldi
maður vanda sina vináttu meira
— sléppa henni ekki — njóta
hennar betur — i staðinn fyrir
að kasta henni á glæ út í veður
og vind — eins og svo mörg
vinátta fer.
Það var oft hlýtt og notalegt
í Melshúsum. þar sem faðir og
móðir og systur Tryggva. Guð-
rún og Láretta — . bjuggu
norðan við Kirk jugáfðinn i
Reykjavík. — Það var baðstofa
með torfi og sóleyjum á þak-
inu, en inni hjúfraði sig vina-
hópurinn, við glaðværð og
í þá daga var svo mík’il, djúp
meining í vináttu, sem aldrei
áttí að fyrnast. .... Eg man
ailtaf eftir því,. hve mikið eg
gladdist aRt sumarið yfir því,
að eg gæti — með að safna sam-
an í bauk-aurúnum fyrir sendi-
ferðir með hesta sveitafólksins
út fyrir bæinn — gefið vini
mínum ailán Henrik Ibsen,
innbundinn — scm við dýrkuð-
um og ræddum mikið í þá daga.
Já, dférigjavinátta á sér
morgæviritýfi og~ fögúr.
__ Ý’' _
Dr. med. Halldór Hansen
minnti mig í dag á, hve- sér-
kennilegt lí£ íslenzkra skóla-
pilta var í þá d.aga — um alda-
mótin.
Englendingur þurfti að fá
pilía með sér til að fara upp í
Norðúrá í Borgarfirði og að-
stoða hariri við Iaxveiðar. Þá
k'omu útlendingar oft. aðállega
eriskir — og Iágu við árnar á
surnrin og veiddu. Þá var tekið
eftir þessu i fásinhinu," því allt
var svo hljótí,
Halldór og Tryggvi voru þar
eitt s'umar og var rómantískur
æfintýrablær yfir sumrinu, er
eytt var í sól og sæludraumum
á bökkum Norðurár, ....
Vonandi. hafa-þeir allir ræzt —
eða mikið af. sæludraumunum.
'ftýralega -fagurt; er hann fór til
Háfnar — tófc ágætis Iæknis-
próf' og' settist- svö að’ í Dan-
inöfku,- Hámi Vár- afár " vel lið-
inn ailsstaðar og eignaðist ' góðá
yini. .... Þag' vár eitthvað á£:
Gösta Berlíng og i „Prínce
Charming“ yfir persórn?,
Trjrggva Kaldans, meðan-h'anö:
var urigur — eitthvað, sem'lof-
aði miklu. Haiin eignáðist fag-
urt heimili, þar sem- emkanlega
bókmemmr voru mikið stund-
aðar. Lesnaf allar nýjár bæk-
ur, bæði skandinaviskar og:
aðrar evrópskár og íslenzkar
bækur.' Vaf oft gaman að ve-ra
þar og ræða um höfunda og
bækur, serti vofu þaullesnar og!
athugáðar niðúr í kjölinn. —>
Hann hafði þetta aðálsmerkl
íslendingsins — að '• getá elákaS
bók.
Tryggvi Kaldan var glæsi-
légur maður á velli. Hann var
íþróttamaður í æsku — og
okkar fyrsti sundkappi í sund-
___ . Æ • ;
Dr. Tryggvi Kaldan var tví-
kværitur. Fýrri kom h'ahs var
Contessa Lu-iSe voh Hólék —
Lulu kölluð af vinum — gáo
kona og göfug, sem bjó honum
fagurt og ’ unaðsiegt heimili a-
býr júriarárum hans sem' lækniS-
í Damriörkú. Méð'■' henni ■ áttif
hann tvo sy'ní, Tryggva, sem á&
ungur og’ Jarl Kaldan, sem er
læknir í Danniöffcu.
Seínni 'kona' haiis 'var. Sigridt-
Agnete, cand; mag. og læknir
í Hélsingjaeyri — bráðgáfuS^
kona, sém hefur umfangsmikl-
um lækningastörfum að gegna'
í HélsmgjaéjTÍ ná, 'og lifír þar
mánn sinn. Eigá þau tvö börht
Ulf Kaldan' og svo ungfrú'.
R-uhu Kaldan, 23ja ára, seia
fyrir nókkru tók .iækriispróf í
Danmörku, með ágætis eink-
urm og mikið var t&Iað um £
dönskum’ blöðttm rai í vetú'r.
Tryggvi Kaldan var ham-
íngjusamur og heppinn maður,
á heimili sínu í Damnöfkú, og.
skilur eftir sáraii. söknuð hjá
öllum aðstandendúm, vinum
og kumiingjum — en einní'g
birtu og yl.
„Eg er að fára heím“ — vöru'
seinustu orð'hans á hinu ham-
ingjusama heimilí hans í Hels-
keppni 1909. — í sundfélagi ingjaeyrfc Hann spurði um ís-
land og íslendinga. — „Eg er
kominn til Skotlands11 — —
hann er á leiðinm, kannske sér
hann Suðurgötuna, Melshús„
,Galiasinn“ og brekkuna —
kannske kemst hann nú alla
leíð út í hólmann í tjörninnL
Kannske var seimistu spurn-
ingunni nú svarað — þessari —
þrátt fyrir hamíngju og heppni:
„Á m'aður nokkurn tíma að
okkar, „Öragur“, sem eg minn-
ist á í bók minni „Lifið og eg“
var hann alltaf. starfandi með-
limur, og héldum við tveir
Iengst út, allan veturinn —
syntum hér i höfninni og féll
enginn dagur úr þótt kuldar
og stormar geisuðu, og við
yrðum að klæða okkur úr úti,
undir gömlum skipsskrokkum.
— t —
Líf Tfyggva vai'ð svo æfin-
in um trúarbrögð hinna fornu
íbúa Skandinavíu“. Við hina.
^ýju þýðingu sína notaði hann
ritið „Edda rhytmica seu
antiqua“, útg. Hafniae 1787—
1818, og þýzk rit Fr. David
Grater og Fr. Majer, en hina
frönsku þýðingu Mallets, notaði
hann aðeins við þýðingu á
Hávamálum. Við samningu
hinna víðtæku skýringa sinna
notaði hann einkum rit Nyerups
„Uebersicht der Gescichte des
Studiums der Skandinavischen
Mythologie“ (1816). Lelewel
var sagnfræðingur og ber út-
gáfa hans þess ljóslega vitni.
Bakgrunnur skýringa hans á
Eddunum er norræn menning
cg íslenzk saga. Víðtækur sam-
anburður við kristná trú ara-
i»isk trúarljóð og indverskar
kenningar hrífur nútímamann
með hinum rómantíska eld-
móði, en gerði samt lesendum
þeirra tíma kleift að géra sér
grein fyrir menningarsögulegu
gildi íslenzkra bókmennta. Hin
skáldlega, rómantíska mynd
„skáldeyjunnar“ háleitrar
Ijóðmenningar á blómaskeiði,
saga síðari þróunar í íslenzkum.
bókmenntum, allt er þetta*þess
vert a'ð lesa enn í dag. Síðan
fylgir saga endurfundar og
rannsókna á íslenzkum bók-
mnntum, og að lokum er yfir-
lit yfir íslenzk áhrif á evrópsk-
ar bókmenntir og nýjustu
stefnur.
Lelewel var ekki eini könn-
uður íslenzkra bókmennta í
Vilna. Samtímis honum kenndi
þar Jóhann Lobojko, prófessor
í rússnesku, en rit hanns „Horft
til fornnorrænna bókmennta“
birtist á pólsku 1822. Frá Vilna
kom einnig pólski málfræðing-
urinn Jozéf Lekowski, síðar
prófessor í austurlandamálum
við háskólann í Pétursborg,
frábær fræðimaður um rúss-
neskar bókmenntir. Hann nam
íslenzka tungu og kynnti forn-
islenzkar bókmenntir í Rúss-
landi með þýðingum sínum og
ritgerðum. í annarri útgáfu
rits Lelewels birtust þýðingar í
ljóðformi eftir Kazimir Brod-
zinski á „Hamarsheimt“ og
„För Skírnis“. Brodzinski,
skáld og pi-ófessor í pólskum
bókmenntum við Varsjárhá-
skóla, var í skáldskap sínum
og kennslufulltrúi hins pólska
frum-rómantíska skóla, sem
fyrir áhrif Ossiansöngvanna og
þýzkrar heimspeki sagði skilio
við hinn . stirðnaða franska
klassiscisma og leitaði nýs sjón-
arsviðs í þjóðlegu lífi og skáld-
skap. Þessi tvö öfl, sögukönnun
og vaknandi rómantík, drógu
jafnt áhuga pólskra mennta-
manna að íslenzkum bók-
menntum. Merki um þenria á-
huga er ín. a. grein fræði-
mannsins J. S. Bandtke um
Eddu í blaðinu „Poznanmaur-
inn“ 1822. Merki um báðar
þessar ástæður til áhuga á ís-
lenzkum bókmenntum má sjá
í pólskum rómantískum kveð-
skap, einkum á tímum „út-
flutninganna miklu“ eftir bylt-
ingartilraunina 1830—1831, er
París gerðist menningarmið-
stöð póLsku þjóðarinnar um
Frh. á 9. s.
fjórðung aidar. . Að því hnigu
og -gildar ástæður. Þeir Tadeus
Mickiewicz, Julius Stowacki og
Sigismundur Krasinski, „hin.
mikla þrenning“ pólskrar ljóð-
listar, höfðu allir hrærzt í and -
rúmslofti háskólanna í Vilna
og Varsjá og voru allir læri-
sveinar Lelewels. Hetjuandi
Eddukvæðanna, sem lofar bar-
áttuvilja og kappgirni og kveð-
ur hlutslcipti manna að berjast
og glíma við þung örlög, og
andi frelsis og frjálsræðis, sem
er undirstraumur hins forna
kveðskapar, var hvorttveggja
hæfur grunnur þeirrar Ijóða-
gerðar er hinn byltingarsinn-
aði, vonlausi, en brennandi á-
káfi útlagans skóp. Julius
Slowacki túlkar ef til vill bezt
Framh. á 9. síðu.