Vísir - 02.02.1957, Blaðsíða 4

VtSIR
Laugardaginn 2. febrúar 1957
s
□ DAGBLAÐ
Ritstjóri: Hersteinn Pálsson.
o j Auglýsingastjóri: Kristján Jónsson.
Skrifstofur: Ingólfsstræti 3.
Afgreiðsla: Ingólfsstræti 3. Sími 1660 (fimni línur)
Útgefandi: BLAÐAÚTGÁFAN VÍSIR H.F. •
Lausasala 1 króna.
Félagsprentsmiðjan h.f.
Kirkja og trúmál:
Hvað höfum við gjört?
Viriulegur aldur.
íslendingar eru orðnir vanir
* stórum tölum á síðustu árum
verðbólgu og ókyrrðar í
efnahagslífinu. Tugir og
hundruð milljóna hræða
menn vart lengur, því að
, slíkar upphæðir heyrast
daglega. En menn staldra
við_ þegar þeir frétta, að
starfandi sé félag hér í bæn-
j um, sem er hvorki meira né
; minna en nírætt, vantar að-
eins einn tug' til að fylla öld-
ina. Svo gamalt er nú Iðnað-
armannafélag Reykavíkur,
sem á afmælisdag á morgun
— „fætt“ þann 3. febrúar
1867.
Iðnaðarmannafélagið mun vera
elzta félag „vinnandi“ manna
hér í Reykjavík og raunar
livar sem er á landinu. Það
hefir ekki aðeins starfað sem
stéttarfélag — sameinað
allar greinar iðnaðarmanna
innan vébanda sinna — og
unnið með því mikið og gott
starf í þágu þeirra, er að iðn-
um starfa, heldur hefir það
einnig' lagt sinn skerf til
menningar- og framfara-
mála, sem koma bæjarfélag-
inu öllu og þjóðinni í heildað
gagni, Til dæmis mun eng-
inn mótmæla því, að það
hefir verið ómetanlegt fyrir
þróun leiklistarinnar hér, að
iðnaðarmenn réðust í að
koma upp Iðnó. Á því hafa
fleiri ,,auðgazt“ en iðnaðar-
menn — þar var unnið fyrir
bæjarfélagið í heildt og síðan
hafa áhrifin borizt um landið
allt. Og auðvitað mætti nefna
margt fleira.
margt fleira, þótt það verði
ekki gert.
Það eru slík félög, sem eru
hverju bæjar- og þjóðfélagi
nauðsynleg. Félög, er berjast
íyrir menningar- og fram-
faramálum, hópar áhuga-
manna, sem hugsa ekki fyrst
og fremst eða einvörðungu
urn að skapa hagsmunasam-
bönd fyrir sjálfa sig. Þess
vegná mun það líka vera, að
félagið hefir náð svo háum
og virðulegum aldri, og
væntanlega á það eftir að
vinna bæjarfélaginu og þjóð-
félaginu mikið gagn á þeim
mannsöldrum, sem fram-
undan eru. Þess mun alltaf
verða þörf. Þökk sé þvi.
Það gíeymdist forðum.
Alþýðublaðið hefir alveg gefizt
upp við að verja þá tilraun
stjórnarflokkanna, að ráð-
stafa mönnum í varaþingsæti
að geðþótta sínum. Þegar
bent var á það í blöðum
Sjálfstæðisflokksins, að yfir-
kjörstjórnin í Reykjavík
hefði ekki viljað gefa út
kjörbréf til handa fjórða
manni á lista Alþýðuflokks
— þegar þriðji maður afsal-
aði sér sætinu — urðu Ai-
þýðublaðsmenn ókvæða við
og sögðu, að það væri verið
J að brjóta lög á flokki sínum.
Síðan hefir ekkert hljóð
heyrzt úr þeirri átt, og er
ástæðan sennilega sú, að
skynsamir menn hafa haft
vit fyrir ritstjóranum.
En málið er vissulega ekki út-
rætt, þótt Alþýðublaðið vilji
nú láta það niður falla i von
um, að það verði hægt að
koma manninum á þing
þegjandi og hljóðalaust. Hér
er nefnilega um ljóst dæmi
þess að ræða_ að þegar kosn-
ingalögin voru sett á sínum
tíma, var ekki gert ráð fyrir
kosningaklækjum af því
tagi, sem framsókn og krat-
ar lélcu á síðasta sumri.
Framboð Rannveigar Þor-
steinsdóttur var aldrei geft
í alvöru, og hún hafði til
l
dæmis ekki fyrir því, þegar
hún afsalaði sér varasætinu,
að bera fram neinar lögleg-
ar ástæður fyrir þeirri á-
kvörðun sinni. Af þessu er
eins ljóst og verða má, að
yfirkjörstjórn er í sínum
fulla réttit þegar hún neitar
að gefa út kjörbréfið, enda
bendir hún á lagaákvæði
máli sínu til stuðnings.
Kommúnistar eru heldur ekki á
því alveg umhugsunarlaust,
að láta krata og framsókn
komast upp með brölt þetta.
Stafar það þó vitanlega ekki
af virðingu kommúnista fyr-
ir landslögum, því að hún
kom bezt fram, þegar þeir
játuðu, að um kosningaklæki
hefði verið að ræða, en lögðu
samt blessun sína yfir þát af
því að þeir gátu fengið sæti
í ríkisstjórn að launum. Þeir
munu þess vegna aðeins hafa
í hyggju að nota þetta mál
til að láta múta sér á nýjan
leikt og þegar boðið verður
nógu mikið, mun allt falla í
ljúfa löð. Spurningin er því
aðeins, hversu mikið fylgi
kommúnista kostar, og hing-
að til hafa kratar og fram-
sókn viljað greiða þeim mik-
ið, og sennilega munar
ekki um það, þótt einhverjú
verði slett í þá til viðbótar.
Maður kemur hlaupandi út á
torgið í borginni með tendrað
ljósker um miðjan dag og hrópar
látlaust: „Ég er að leita að
Guði.“ Maðurinn er vitskertur.
Það er Nietzsche, sem segir
þessa sögu, hinn frábæri ritsnill-
ingur og öfgafulli kristindóms-
hatari (d. 1900).
Einn maður í mannþrönginni
á torgi borgarinnar, leitandi með
logandi Ijósi um liábjartan dag
— að Guði.
Auðvitað var maðurinn vit-
laus. Frá höfundarins hendi er
hann stæling á heimspekingnum
forna, sem sagður er hafa gengið
um stræti borgarinnar, þegar sól
stóð hæst, og lýst í kringum sig
með kolu og sagst vera að leita
að manni. Þeir þóttust allir vera
menn, sem hann mætti. En voru
þeir það? Og borgin hans
Nietzsches þóttist sjálfsagt
þekkja Guð. En gerði hún það?
Þeir, sem standa á torginu,
gefa sig á tal við manninn með
ljósið. Ekki vita þeir, hvar Guðs
er að leita. Höfðu þeir nokkurn
tíma spurt þeirrar spurningar?
Hafi svo verið, þá var nú orðið
langt síðan. Guð var þeim ekki
til, aðeins nafn. Og þeim var
sama. Hann hafði gufað upp úr
huga þeirra, týnzt blátt áfram,
rjátlazt af þeim eins og hver
annar heimalningsháttur,án þess
þeir gerðu sér neina rellu út af
því.Þó láta þeir flestir sem trúin
sé þeim hugleikin, guðstrú og
góðir siðir eru hlutir, sem mega
ekki missa sig — það er jafnan
látið í veðri vaka. En komi ein-
hver í mannþröng borgarinnar,
sem er gagntekinn af hinu helg-
asta máli, þá getur ekki gengið
annað að honum i augum þess-
ara sömu siðsemdarmanna og
trúarinnar verndara en brjálæði
í einhverri mynd.
En geggjaði maðurinn hans
Nietzsches hleypur um i mann-
þrönginni og kallar:
„Hvar er Guð? Ég skal segja
ykkur það: Við erum búin að
■ drepa hann, þið og ég. Við erum
, öll morðingjar hans. Og hvað
( höfum við gjört? Hvað gjörðum
við, þegar við slitum jörðina úr
sambandi við sölu sína? Á hvaða
leið er hún nú? Steypist hún
dýpra og dýpra? Erum við ekki
að villast lengra og lengra inn i
hið óendanlega tóm? Við höfum
drepið Guð. Hvernig megum við
huggun hljóta, morðingjar allra
mórðingja hrikalegastir? Hinu
heilagasta og máttugasta, sem
tilveran átti, hefur blætt út undir
hnífseggjum okkar. Hvaða vatn
getur hreinsað okkur? Er ekki
mikilleiki þessa afreks of mikill
fyrir okkur? Hljótum við ekki
! sjálfir að Verða að gerast guðir
I til þess að verða maklegir þess
að hafa drýgt þessa dáð?“
Grátt gaman, sem hjúpar
mikla alvöru. í augum Nietzsch-
es er vitfirrti maðurinn, sem
öskrar á torginu og hneykslar
vegfarendur, ímynd hans sjálfs.
Hann vildi vekja hugsunarlausan
lýð á slangurtorgum hvítrar sið-
menningar til meðvitundar um,
hvar hann var staddur í trúar-
legum efnum, hvað hann hafði
gert og hvað hann átti í vænd-
um. Menn höfðu of þungan maga
og df léttan heila tiT þess að
gera sér grein fyrir því. Hin
metta og feita, borgaralega Ev-
rópa hafi gengið af Guðd sínum
dauðum, myrt hann hið innra
með sér, hann var henni ekki
annað en hugmynd til.sparis, orð
til hátíðlegra igripa, tilefni til
upphafinna svipbrigðra við ein-
stök tækifæri. Hún lét sem sér
væri feikilega annt um það, sem
hún var að kyrkja, vildi sannar-
lega hafa kristindóm og var afar
vond við þá, sem afneituðu hon-
um opinskátt, en hún forsmáði
þennan sama kristindóm í flestu
sí.nu atljæfi. Hræsni, skinhelgi,
tvískinningur — þetta vildi
Nietzsche afhjúpa og hirta án
miskunnar. Hann vildi ekki, að
menn flytu sofandi að ósi heiðn-
innar, heldur vakandi, vitandi,
hvað væri að gerast og hvað við
tæki. Trúin gamla var þrátt fyrir
allí meira virði en svo og annars
maklegri en að vera látin drag-
ast upp í hreinu hugsunarleysi.
Og það var eins manndómlegt
fyrir Evi'ópu að gera sér grein
fyrir því, hvað við tæki, þegar
kristin trú hefði glatað tökum
sínum. Upplausn, ringulreið, um-
í byltingar, hrun á hrun ofan
myndi einkenna trúlausa, tuttug-
ustu öld. 1 augum Nietzsches var
þessi framtíð rík að fyrirheitum.
I öLLum glundroðanum, í Ginn-
ungagapi afkristnunar, myndi
skapast svigrúm fyrir ofurmenn-
ið, manninn, sem þekkir ekki né
viðurkennir nein takmörk, nein-
ar hömlur, engin boð né bönn,
manninn, sem verður sinn eigin
alírjálsi og alvaldi Guð.
Spár Nietzsches ræðurn vér
ekki nánar að þessu sinni. En
ögrandi spurning hans á erindi
við vora samtíð: Hvaða rótum
stendur kristinn siður í hugum
þeirra, sem vilja játast honum?
Hver leitar Guðs í raun
og veru? Hvar kemur það
fram, að tilvera hans skipti máli,
til eða frá? Davíð Stefánsso er
líka nærgöngull við oss alla í
kvæði sínu, Gesturinn Því lýkur
svo:
Vilja þá engir við þig kannast?
— Þeir veiku taka mér bezt.
En hbiir, sem trúa á mátt
sbm og megin?
— Margir fá stundar frest.
Býður þ«>r engirni sess eða
svölun?
— Siunir falskan koss,
Herra, lierra, livað berð þú
á baki?
.— Bjálka í nýjan kross.
S.
Kvenfélag Háteigssóknar.
i Aðalfundur félagsins verður
haldinn þriðjud. 5. febrúar
kl. 8.30 í Sjómannaskólanum.
Málfundafclagið Óðinn.
Félagsmenn eru beðnir að
mæta klukkan hálf tvö til að
aðstoða við undirbúning hluta-
veltu félagsins í Listamanna
skálanum á rnorgun. — Hluta-
veltan hefst kl. 2.
Hjónavígsla.
Gefin verða saman í hjóna-
band í dag af séra Jóni Auð-
uns dómkirkjupresti ungfrú
Karlotta Ósk Óskarsdóttir og
Hilmar Steinþórsson. Heimili
þeirra verður að Litlabæ,,
Grímsstaðarholti.
Ungmennafélag Reykjavtkur.
Þjóðdansar í unglingadeiíd
Bergmáli hefir borizt fyrir-
spurn frá Bindindismanni á
þessa leið. „Bergmál geri- svo
vel og komi á framfæri fyrir
mig stuttri fyrirspurn til Áfeng-
isverzlunar ríkisins. Það er al-
talað, að ÁVR láni enn áfengi til
ákveðinna veitingahúsa, en þetta
er beint brot á lögunum um á-
fengiseinkasöluna. Væri fróðlegt
að fá að vita, hvort nokkuð er
hæft i þessu, að verzlunin hafi
brennt sig á slíkri lánastarfsemi.
Sagt er, að veitingahús, sem nú
er hætt störfum hafi skuldað
nokkur hundruð þúsund krónur
fyrir úttekið áfengi, en hefði ekki
átt að skulda neitt, því óheimilt
var að lána vínið. Og það er
heldur ekki svo lítið veltufé, sem
þessum veitingastofum er lánað
vaxtalaust, ef þau þurfa ekki að
greiða áfengisúttektir sínar fyrr
en eftir dúk og disk. En það væri
sem sé fróðlegt að fá að vita,
hvort þessi lánastarfsemi er
ekki hætt. Bindindismaður." —
Bergmál mun birta svar við þess-
ari fyrirspurn, ef óskað er.
Bréf um útvarpsdagskrá.
Svo er hér önnur fyrirspurn
til ríkisfyrirtækis. „Hvernig
stendur á því, að Rikisútvarpið
er að burðast með að tilkynna
dagskrártíma á þriðjudögum. Eg
hefi tekið eftir þvi, að á þriðju-
dögum er venjulega erindi með
tónleikum, og eftir erindið kem-
ur íslenzkuþáttur. Tónlistarerind-
inu á að vera lokið kl. 9,45, en
því er sjaldnast lokið fyrr en
um 9,55, eða þar um bil. Hefir
maðurinn, sem sér um tónlistar-
erindin svo lítinn tíma, að hann
getur ekki kynnt sér hve langan
tíma erindaflutningurinn tekur,
eða er þetta útvarpinu að kenna?
Þar sem þetta hefur komið þrá-
faldlega fyrir á þriðjudögum (og
reyndar aðra daga) íinnst mér
mál til komið að minnst sé á
það. Eddi.“ Bergmáli finnst sjálf-
sagt að tilkynna fyrirfram um
dagskrárefni, enda þótt það
breytist lítið. Hitt er auðvitað
alltaf óviðkunnanlegt, sem kem-
ur stundum fyrir, að ýmiskonar
flutningur stenzt ekki áætlun um
tíma. Það þyrfti yfirleitt að laga.
Skattskýrslurnar.
Nú anda vonandi flestir léttar
vegna þess að þeir hafa nauðug-
ir, viljugir lokið við skýrslur
sínar til skattstofunnar og skilað
þeim. Það berast alltaf raddir
um það á hverju ári um þetta
leyti, að íresturinn til þess að
skila skattskýrslum sé of naum-
ur. Þetta er að því leyti rétt, að
skýrslurnar sjálfar berast ár eft-
ir ár of seint til þeirra sem fylla
eiga þær út, eins og sumir vilja
halda fram. Og eitt er nær þvi
víst, að væri gefinn frestur til,
við skulum segja 15. febrúar,
myndu allflestir skila skýrslun-
um tvo seinustu dagana, hvort
sem þeir hefðu haft tíma til þess
að ganga frá þeim fyrr eða ekki.
En Skattstofan hefir alltaf verið
frjálslynd og gefið þeim íresti,
sem óskað hafa eftir og fært
einhverjar málamyndar ástæður.
Niðurstaða er því sú, að varla
yrði á þessu breyting gerð, sem
yrði til nokkurra bóta. — kr.
eru að hefjast. Þátttakendur
komi til viðtals við kennarann í
Félagsheimilið sunnudaginn 3.
febrúar kl. 3 síðdegis eða hringi
í síma 81538. Nýir íélagar verða
innritaðir á sama tíma.