Vísir - 11.03.1957, Qupperneq 3

Mánudaginn 11. marz 1957
VÍSIB
3
Þanrrig er nú umliorfs að Árbæ. Allar rúður eru brotnar o|g húsin að grotna mður. —
(Ljósm.: P. Thomsen.)
Hilyrlægliig Arbæjar,
Harasi er að grotna niður
fyrir augum bæjarbúa.
Þegar ég hafði lesið greinina
irm Glaúmbæ í Skagafírði, í
Vísi nú f>TÍr skömmu, og séð
þar myncl af vel hirtum sveita-
bæ, þar sem komið hefur verið
upp gagnmerku byggð.arsafni
Skagfirðinga eins og segir í
greininni,. datt mér í hug annar
sveitarbær hér undir handar-
jaðri okkar Reykvíkinga, en það
er Árbær, sem nú er kominn i
eyði fyrir nokkru, og hvernig að
honum ér nú búið.
Árbær er hreint ekki óljkur
Glaumbæ í Skagafirði þegar
litið er á íramþil hans eftir
myndinni að dæma, aðeins þil-
stafnar fram á hlaðið einum eða
tveimur færri á Árbæ. Árbær
hefur verið, eftir því sem nú
verður séð. stílhreinn og þjóð-
legur sveitarbær, hvar sem á er
lítið, bæði úti og inni, og hefði
sannarlega átt vel við að honum
hefði verið vel við haldið, og
hann gerður að byggðarsafni
eins og Glaumbær i Skagafirði.
Árbær á sér merka sögu enda
þannig í sveit settur. Um langan
aldur var Árbær áningarstaður,
hvildar og gististaður manna úr
.sveitum austan fjals, og raunar
miklu víðar að úr sveitum hér
sunnanlands, meðan lestaferðir
iíðkuðust, og sveitamenn komu
með afurðir sínar, og sóttu
nauðsynjar til heimila sinna á
hestum til Reykjavíkur. Og
margir eldri Reykvíkingar
muna, að það þótti góður út-
reiðartúr að fara upp að Árbæ,
ef höfuðstaðarbúar vildu reyna
gæðinga sina, og komast upp í
sveit. Var Árbær þá eftirsóttur',
greiðasölustaður og Margrét
þ.jóð'kunn húsfreyja, nærgæt-
in, og veitul í mat og drykk,
við ferðamenn, hvort þeir voru
lar^gt eða skammt að komnir.
Oft hefi ég séð á það minnzt
í dagblöðunum hér, að æskilegt,
og sjálfsagt væri að Árbæ yrði
haldið við í þeirri mynd, sem
hann var þegar hann var yfir-
gefinn sem mannabústaður.
Mættu þá þarna allir sjá
sviphreinan, velhirtan, og vel
búinn sveitabæ, í fallegu um-
hverfi, með útsýni af bæjarhlað-
inu, sem einna fegurst er i ná-
grenni Reykjavíkur. Einnig
minnir mig að ég hafi séð í
blöðum félgög hér í höfuðstaðn-
um — Fegrunarfélagið og
Reykvíkingafélagið A- örðuð við
endurreisn Árbæjar, og bið ég
afsökunar ef ekki er rétt með
íarið.
Einn góðviðrisdag nú nýlega
gerði ég ferð niína upp að Árbæ
til að sjá með eigin augum
ástand bæjarhúsana, og alls um-
hverfis þar, því mig hafði lengi
langað til þess að leggja orð í
belg með þeim mönnum sem
halda vilja uppi virðingu þessa
háttvirta sveitabæjar hér í
næsta nági-enni Reykjavíkur,
og telja það sjálfsagða ræktar-
semi við nútíð og fortíð, að
lialda honum vel við, og hafa
þar allt, sem þar á að vera, í
röð og reglu utan húss ng innan,
En hvað er svo þarna að sjá
nú í dag? Því er fljótt svarað.
Ömurleika og niðurlægingu á
helgum og þjóðlegum minjum.
og algert afskiptaleysi um það
hvernig þessi bær með sína
merku sögu brotnar og grotnar
niður.
Eins og ástand Árbæjar er í
dag get ég ekki séð, að bæjar-
húsunum verði með noltkru
móti bjargað héðan af, en ef
það væri ætlunin, og vilji nógu
margia fengist fyrir því, og þá
náttúrulega ekki sist ráðamanna
Reykjavíkur, að Árbær yrði
endurreistur, og gerður að
minja- og byggðasafni, þyrfti að
bregða skjótt við, og taka mynd
af honum, og gera teiknlngu af
húsaskipan hans og herbergja,
eins og hægt er að gera sér
grein fyrir að hún hafi verið,
og endurbyggja hann svo í sinni
mynd úr varanlegu efni, og ætla
honum svo hæfilegt umhverfi,
tún og traðir, eins og það nú er,
en vel og snoturlega girt, þvi
þarna ris úíborgin i kring með
tið og tíma.
Ég héíd að flestum Reykvík-
ingum rynni til rifja niðurlæg-
ing Árbæjar, þeiri’a sem gerðu
sér ferð þangað upp eftir nú í
góða veðrinu, og sæju með eigin
augum ástand staðarins eins og
það er í dag, og að þá myndu
1 fást nógu margir, og mér færari
menn, til að taka til hendinni
um skriftir, og annað í þessu
máli, sem vænlegt yrði til góðs
árangurs um farsælar aðgerðir
í framtíðinni.
Kjartan Ólafsson,
brunav.
Henry Ambrose Pinger, ka-
þólskur biskup í Kína, var ný-
lega lálinn laus eftir að bafa
setið 5 ár í fangelsum konun-
únista. Hann var hafður í lialdi
í fjögur ár, áður en liann var
leiddur fyrir réít og ásakaður,
en þá var eitt helzta ákæru-
atriðið, að haim var „kaþólskur
prestúr“.
Bindíndismaður bruggar
bezta whiskyið — heinta.
Fleskaii kosfar 8 sh. <og 6 d.
Þjóð gaf því nafnið sitt. —
Skáldin lofa bað « ljóðuni sín-
um. Ameríkumenn greiða doll-
ara fyrir bað, en bindftidismað-
urinn Toplin, sem reyndar er
jár*brautarstarfsmaður að at-
vinnu, var dæmdur í sekt fyrir
að framleiða bað!
Toplin fann upp sína eigin
aðferð til að búa til fyrsta
flokks whisky, eins gott whisky
og Skotar einir geta framleitt.
Fyrst ætlaði hann að brugga
bjór. Hann hefur mjög mikið
yndi af því að fást við allt, sem
er efnafræðilegt. Hann bjó sér
til bruggunaráhöld og út kom
bjór. „Eg gaf vinum mínum að
bi-agða á honum,“ sagði Toplin
í réttinum, „og þeir sögðu
hann hörku góðan. Því næst
hugðist. ég brugga vín — borð-
vín. Eg ætlaði að búa það til
úr kartöflum. Eg lét það gerj-
ast í einar þrjár vikur. Sjálf-
uin þótti mér það ekki gott á
bragðið svo mér datt í hug að
láta það fara í gegnum eiming-
a.rtæki, sem ég bjó mér til og
sjá hvað úr þessu yrði.“ Toplin
hafði sett um 35 lítra i gerjun.
„Eg las nokkrai; bækur um
whisky-framleiðslu og eg vissi
hvað whisky var. Eg fann brátt
að það sem kom úr eimingar-
tækinu var algjörlega hreint.
Eg bragðaði á því, en þar sem
ég hef ekkert vit á áfengum
drykkjum tók eg nokkrar
flöskur af því, sem eg hafði
eimað og gaf það vinum mín-
urn. Þeir sögðu mér að það væri
framúrskarandi gott. Alit, sem
eg notaði til framleiðslunnar
gat hver maður, kona og jafn-
vel barn keypt í búðum, en eg
hef aldrei kynnt mér löggjöf-
ina um framleiðslu eða sölu
áfengis í þessu landi. Mér var
ekki ijóst að eg var að búa til
whisky fyrr en mér var sagt,
að það væri allra bezta whisky,
sem eg hafði bruggað.
Saksóknarinn sagði í réttin-
um, að whiskíið hans Toplins
væri 84.1% að styrkleika, en
venjulegt skozkt whisky er að-
eins 65%. Ennfremur upplýsti
saksóknarinn, að Toplins-
whisky væri eins gott og hvaða
whisky annað, sem selt væri í
Skotlandi.
Toplin lýsti því yfir að hann
gæti framleitt Toplin-whisky
fyrir 8 shillinga og 6 penoe
flöskuna, en í búðum kostar
whisky-flaskan 35 sh.
Toplin var dæmdur í 18
sterlingspunda sekt fyrir brot
á mörgum lagagreinum. — En
hann segist ekki ætla að skýra
frá leyndarmÉRi sínu, þó að
hann verði að eyðileggja
bruggunartækin. „Þeir mega
vera fegnir whisky-bruggar-
arnir,“ segir Toplin, „að ég
varð að hætta núna, þeir geta
þá haldið áfram að okra á
slæmu whiskyi. Tækin mín
kostuðu aðeins smápening. Eg
er viss um að bruggararnir
mundu gleypa við formúlunni
minni og aðferðinni, ef eg byði
þeim hana.“ — Og hver veit
nema Toplin whisky komi á
markaðinn einn daginn!
Sambandsþing íslenzkra
sveitafélaga.
Fulltrúaráðsfundur Sambands
íslenzkra sveitarfélaga var sett-
ur í Reykjavík í gær.
Fundinn sitja stjórn sam-
bandsins og fulltrúar úr öllum
landsfjórðungum.
Fyrir fundinum liggja mál,
auk innri málefna sambands-
ins, og eru þessi helzt:
1. Samtök sveitarfélaga um
kaup og rekstur nýtízku tækja
til varanlegrar gatnagerðar. 2.
Samræming á launakjörum
fastra starfsmanna sveitarfé-
laga. 3. Stofnun innheimtu- og
endurskoðunarskrifstofu er
starfi á vegum sveitarfélag-
anna. 4. Endurskoðun sveitar-
stjórnarlaganna. 5. Breyting á
lögum Bjargráðasjóðs íslands o.
fl. — Gert er ráð fyrir að fund-
urinn standi til mánudags næst
komandi.
Útflutningnr á skozkum
tweed-efnum \rarð meiri en
nokkurn tíma áður 1956, —
jókst um 1.5 millj. stpd. upp
í 12.530.000 stpd. Einn fjórði
framleiðslunnar fór til
Norðurlanda og Vestur-
Evrópulanda. — Fyrir út-
flutninginn til Kanada og
Bandaríkjanna fongust 18
millj, dollara cða 3 millj.
.dollara meira en 1955.
SS.ll. C1iiiiiiiiigla«im CiiruSiam:
Yairtrúafcir meðal Móhameðstrúarmannna.
stúdentarnir væri beininga-
menn, þá voru þeir samt allir
menntaðir, höfðu farið víða um
landið og áreiðanlega séð
kristna menn í hafnarborgum
svo þúsundum skipti...
Við urðum nú heldur von-
betri og afréðum að senda Aii
til næsta mannabústaðar til að
kaupa matvæli. Var það sann-
arlega heppilegt, að við skyld-
um taka þetta ráð því að fyrir
b-ragðið fengum við þarna góða
máltíð, en það áttu að líða
nokkrir dagar, þangað til við
gætum borðað okkur metta
aftur, Þegar komið var fram
hjá N’Zala tók við brött brelcka
niður á sléttuna handan við
fjallgarðinn. Sagði Mohameð-
el-Hosein, að íbúar sléttuimar
væri herskáir mjög og gengi
alltaf vopnaðir og lægi vegurinn
til Tarudant um rnörg þorp
þeirra. Hann gerði þó ekki ráð
fyrir þvi, að það yrði miklum
vandkvæðum bundið að kom-
ast gegnum þau, en taldi að
okkur mundi frekar stafa hætta
af ræningjum og slíkum ó-
þjóðalýð. Þeir hefði hið mesta
yndi af að ræna Mára (því að
sjálfir voru þeir Berbar) og
hikuðu ekki við að drepa hvern
kristin mann, sem á vegi
þeirra yrði, því að þeir þurftu
ekki að óttast yfirvöldin eins og
fólkið -handan við fjöllin, þar
sem lögleysur voru ekki eins
algengar. Að iokum sagði Mo-
hameð þó: ,.Við erum í hendi
Allah. Ef eitthvað kemur fjrr-
ir, þá skuluð þið láta mig hafa
orðið fyrir okkur, því að það
er ekki að ástæðulausu, að eg
er kallaður slyngasti essreki
hér um slóðir." Augu hans
skutu gneistum, er hann sagði
þetta, hökutoppurinn gekk sitt
á hvað, andlitið skældist allt af
hlátri og hann baðaði út öllum
öngum af eintómri kátínu.
Márar hafa hið mesta gaman
af að leika á menn (eins oc
sumir þeir, sem kristnir kall-
ast) hann gat ekki hugsað sér
neitt skemmtilegra en að gabba
heila borg með því að telja
henni trú um að vantrúarmað -
ur væri í rauninni helgur mað,-
ur frá Fez. Þegar við spurðunt
hann hvað við ættum að gera,
ef einhver kæmi upp um mig
á leiðinni, var svar hans alitaf
á sömu leið, svo að eg hætti
loks að spyrja, því að eg sá, að
hann var hvergi hræddur, og
auk þess var eg nú sjálíur orð-
inn sannfærður um að við vær-
um búnir að sigrast á verstu
erfiðleikunum Ali kom aftur
klyfjaður brauði og kjöti, eggj-
um og ávöxtum og við settumst
niður til að njóta síðustu mál-
tíðar okkar sem frjálsir menn í
laitdi kaidsins í Gundaffi, Ali
sagði okkur, að kaidinn hegð-
aði sér eins og hann væri sold-
án, og hefði hann verið látinn
bíða í liálfa klukkustund ásamt
öðrum ferðamönnum, áður en
honum veittist leyfi til að kaupa
vistirnar.
Þegar við vorurn búnir að
snæða morgunverðinn héldum
við áfram ferðinni og vorum í
bezta skapi. Riðum við fyrst í
klukkustund eftir grýttri* sléttu-
og beygðum þá fyrir smáhæð.
Birtist þá skyndilega fyrir
framan okkur mannlaust hús,
en í háifrar mílu fjarlægð á
hægri hönd var gríðarmikill
kastali. Umhverfis hann voru
fagrir garðar, vaxnir trjám og