Vísir - 09.10.1957, Qupperneq 3

Miðvikudaginn 9. október 1957
VlSIB
3
Dauðinn osi skattarnir.
Erfðafjárskalturinn á Bret-
landi er mjög þungur.
Forfaðh- hertoganna af Dev-
onshire, William Cavendisli, var
handgenginn Hinrik VIII og'
lagði þá grundvöllinn að hinum
miklum auðæfum ættarinnar.
William Cavendish var langa-
lang-afi fyrsta hertogans af Dev-
onsliire, og sljórnaði bvltingunni
gegn Stúörtunum árið 1688. Á
hinni miklu landareign ættarinn-
ar lét hertoginn reisa eina hina
mestu höll, sem enn, er til á Eng-
landi. Landareignin er 50.000 ekr-
ur að flaíarmáli og vaxa þar
mikiir skógar. Þetía er Chats-
worth höll og eru þar 273 her-
bergi og salir undir þaki. Ó-
grynni dýrindis listaverka
skreyta höllina og eru þar á með-
al Iistaverk eftir Michelangelo,
Raphael og Rembi'andt. Það var
í Chatsworth, sem forfeður her-
toganna höfðu Maríu drottningu
Skota í haldi. Til Chatsworth-
hallar lögðu þeir leið sína Burke,
Fox og aðrir merkir stjói'nmála-
menn gamla timans og lengi hef-
ur leiðin legið þangað, er ráð
hafa verið lögð á um stjórnar-
myndanir og hrossakaup. Enn
gætir áhrifa úr þessari átt og
má t. d. nefna það, að núverancti
forsætisráðherra Breta, Harold
Macmillan, er kvæntur Lady
Ðorothy Eveljrn dóttur níunda
hertogans af Devonshire.
Núna, á tuttugustu öldinni,
hafa oi’ðið miklar breytingar á
aðstöðu hinna í’íku aðalsætta á
Bretlandi og má sérstaklega
rekja það til hinna gífurlegu
skatta, sem lagðir eru á mikiar
eignir — hinna drepandi skatta.
Arið 1950 andaðist 10. hertoginn
af Devonshii'e, aðeins tólf árum
eftir dauða föður síns og hafði
hann neyðst til að selja landar-
eignir, sem ættin hafði átt í átta
hertogadæmum víðsvegar í Eng-
landi og á írlandi til þess að geta
greitt erfðaskattinn. Til þess að
freista þess að bjarga Chats-
vvorthhöll undan hamrinum
háfði hertoginn gert samning við
konu sína og hertogann af Buc-
cleuch og Queensburry um að
þau tækju að sér eignir, sem
metnar voru á 1.860.000 sterlings-
pund (um 85 milljónir kr.) og
átti á þann hátt að létta ögn á
di'ápsklifjunum. Ekki eru slíkar
gjafir þó skattfi'jálsar nerna þær
hafi verið þinglesnar minnst 5
árum áður en gefandinn dó. Nú
tókst svo illa til, að ixertoginn
i andaðist þrem mánuðum áður en
þessi fimm ár voru liðin frá dag-
setningu gjafabi'éfsins, og ónýtt-
ist því öll bessi ráðagexð.
Nú reyndust Devonshirefast-
eignix’nar vera £3.000.000 stei'l-
ingspunda virði að skattamati.
Erfðáskattui’inn er 80% af þess-
ari matsupphæð, eða 2.400.000
pund. (um 111 millj. kr.).
Það leit nú ekki út fyrir annað
en 11. hertoginn yrði að sjá á
eftir ættaróðalinu undir
hamarinn og að dýi’gripirnir
tvístruðust út um allar jai’ðir og
þá aðallega til annarra landa. En
ungi hertoginn sagðist aldi-ei,
skyldi gefast upp og vildi
þannig vera trúr einkunnaroi’ð-
um fjölskyldunnar — cavenclo
tutus. Og hjálpin kom úr óvæntri
átt: Hugh Dalton, ráðheri’a
Verkamannaflokksins hafði á
sínum tíma látið leggja til hlið-
ar um 50 milljónasterlingspunda
og átti fé þetta að vera til reiðu
til að rikið geéti keypt dýrgripi,
sem voru í einkaeign, þar sem
„þeir væru betur komnir i al-
menningseign, eins og þessir „al-
þýðumenn" létu það heita.
Reyndar átti hér ekki að vera
um bein kaup að ræða, heldur
átti sjóður þessi að kaupa af
skattheimtu ríkisins þá dýrgripi,
sem þeir höfðu hirt upp i skatta.
1 fyrra var tilgangi þessa sjóðs
breytt þannig að úr honum
mátti nú verja fé til kaupa á
listavei'kum, svo sem eins og
málverkum. Þarna bauðst liei’-
toganum tækifæri til að bjarga
Chatsworthhöll úr klóm skatt-
heimtumannanna. Tókust nú
samningar á milli hertogans og
yfii’valdanna um það, að þeir
fengju Hardwick Hall, sem er
merkisstaður, sem hefur sögur-
legt gildi og menningarlegt, sem
talið er skylt að varðveita. Og
enn fengu þau nokkur hinna
fi’ægu málverka úr Chatsworth-
höll og eru þau eftir Rembi’andt,
Memling, Holbein og Van Dyck.
Var þetta allt metið á £ 1,200,000
pund og skoðað sem gi’eiðsla
upp í erfðaskattinn, sem var alls
£ 2,400,000, eins og áður segir.
Málvei’kin verða nú afhent
British Museum en opinber
nefnd sér um viðhald Hai’dwickh
hallar, sem verður hér eftir opin
fyrir almenning fjóra daga í
viku. Loks var samið um það, að
hin aidraða heiTogafrú af Dev-
onshii’e (sem er 86 áx’a) mætti
»
búa i höllinni til dauðadags. Iíer-
toganum hefur tekizt að nurla
saman £ 2,800,000 til viðbótar,
James de Rothschild var síð-
asti greifinn i Bretlandi af hinni
frægu Rothschildætt. Hann and-
aðist nú fyrir skömmu. Hann
lét eftir sig um 11,6 millj. pund
samkvæmt því sem fram hefur
komið af erfðaskránni, sem ný-
lega var birt. Erfðaskatturinn
hefur verið ákveðinn 7,6 millj.
pund og má teljast vel sloppið.
Ekkja greifans erfir mestan
hluta eignanna, þar sem þau
hjónin voru barnlaus. Gi’eifinn
fékkst aðallega við kappreiðar
og hestaeldi og tapaði oft stórfé
á veðreiðum. Þó kom það fyrir
að liaxxn græddi á veðmálum
sírium. Þanixig áskotnaðist hon-
um einu sinni % millj, punda,
þegar hestur hans vai’ð fyi’stur
i mark i einum hinna frægu veð-
svo hann ætti að hafa frið fyrir j hlaupa. Rothschild var gyðingur
skattheimtumönnum í bili. Samt
mun bai’áttan við skattheimtu-
nxennina halda áfram, en hinn
þrautsegi erfingi, sem nú er 37
ára gamall, gerir sér vonir um,
að honum takist að halda Chats-
worthhöll. Hann herðir nú að sér
ólina og býr í smáhýsi, sem er á
landai’eigninni, og opnar Chats-
worthöll fyrir alnxenningi og
fei’ðamönum, sem greiða tvo og
hálfan shilling fyrir að skoða
höllina. Undanfarið hafa komið
um 125.000 gestir á ári til að
skoða þennan fræga stað, sem
vart á sinn líka á öllu Englandi
og er þá mikið sagt.
Mai’gt fleira mætti segja um
baráttu ríkra erfingja á Bret-
landi við skattheimtunxennina.
eins og kunnugt er og lét hann
stórfé af lxendi rakna til bi’æðra
sinna í Israel.
Mesti arfur, sem brezkur auð-
maður hefur látið eftir sig er þó
eignir útgerðai’mannsins sir Jam
es Ellermanns, en það voru 40
milljónir punda. Hann dó 1933.
Hertoginn af Westminster, sem
andaðist 1953 átti ekki „nema“
10 milljóniv punda. Úr búi Roths-
child fær brezka ríkið landsetur
ættarinnar í Buckinghamshire,
sem er fyrir vestan London. Tal-
ið er að listaverkin, sem safnan
voru komin í iandsetrinxi séu á-
líka mikils virði og allir dýr-
gripirnir i Wallace safninu í
London.
Aiisturbæjarhíó:
Söngstjaman.
Austurbæjai’bíó sýnir nú fyr-
ir fullu húsi á öllum sýningum
þýzku kvikmyndina „Du bist
Musik“, er hér er kölluð Söng-
stjarnan. A
Myndir síðari ára af þessu
tagi hafa flestar verið hver
annari svo likar, að mörgum
finnst, að einu breytingarnar
séu ný dægurlög, oft tilkomu-
lítil, og breytileg sviðsetning.
Á henni er oft mikill glæsí-
bragur, en hvorki slíkt, ásamt
dægurlögum og fallegum bún-
ingum, nægir til þess lengur að
mynd af þessu tagi verði á
allra vörum. Það þarf persónu-
leika, sem heldur öllu uppi, og
það er einmitt persónuleiki
Caterina Valente samfara góð-
um hæfileikum, er hefur gert
þessa mynd svo fjölbreytta og
vinsæla, sem raun ber vitni.
Caterina var óþekkt fyrir 3 ár-
um. Sagt er, að yfir 4 millj. ein-
taka hafi selst í Þýzkalandi af
plötum, sem hún hefur sungið
inn á. — Sagan í myndinni er
ekki ný eða frumleg, en það
skiptir ekki máli, vegna annara
kosta. — 1.
Þetta eru óvenjulegir ein-
kenisbúningar, sem menn
búast ekki við að sjá á
vélaöld, enda cr liér um
viShafnarbúninga tyrk-
neskra hermanna að ræða.
Var þessi hópur sendur
á tónlistarliátíðina í Edin-
borg, til að kynna mönn-
um tyrnkeskra hergöngu-
tónlist, og var hópurinn
m. a. úr hcrsveit, er
Tyrkjasoldán stofnaði á
5. öld.
Bölvnit
fylgir vöi'|iuiini.
Grein úr „The
Eftir
Seorg GoEdsmith Carter
Niðurlag.
Samt sem áður voru togar;
eigendur farnir að veita því
eftii’tekt, að afli var farinn að
x’ýrna og togarai'nii’ þurftu að
sækja afla sinn lengar. Við fyr-
irspurn í rétti í Húll 1883
leiddu verzlunai’bækui’ fisk-
kaupmanna í Ijós, að afli tog-
ara:! af sólkola og' öðrum flat-
fiski var mjög tekinn að rýrna.
Ágiþnd mannsins var að evði-
leggja fiskimið Norðursjávar.
Nauðsynlegt gerðist að auka
veiðiorku skipanna, Sn koma
eimtogaranna skömmu fyrir
síðustu aldamót bætti lítið úr
Wide Worid“.
| þessu. Smíði þeirra kostaði
I meira, rekstui’skostnaður var
hærri og áhafnirnar stærri. Til
þess að borga rekstur þeirra
var nauðsynlegt að fiska meira
af hinum sírýi’nandi fiskstofni.
Það vii’ðist næsta ólíklegt, að
hin geysivíðu úthöf geti tæmzt
af fiski, þrátt fyrir það er það
ótvíræð staðreynd.
Langsamlega stærsti hluti
hafsins er of djúpur fyrir tog-
veiðar — sem er hin algengasta
veiðiaðferð. Og af þúsundum
þekktra fisktegunda í sjónunx
eru aðeins um tvö hundruð, sem
nothæfar eru, en af þeim eru
aðeins átta tegundir, sem hafa
verulega viðskiptaþýðing'u.
^Flestar þeirra lifa á hinu mjóa
I landgrunni kringum megin-
-löndin, innan við hundi’að
faðma dýpi frá ströndum
þeii’ra.
Breyttar
vciðiaðfei’ðir.
Snemma á tuttugustu öld-
inni var Norðursjói'inn svo upp
urinn, að gömlu og afkastalitlu
togararnir borguðu sig ekki
lengur.
Stórir eimtogarar með vönd-
uð og' gapvíð ,,otui’troll“ tóku
við, en jafnvel með þessum
fullkomnu tækjum tók þrjár
klukkustundii’ að fá viðunan-
legan ,,poka“. Auk þess voru
þessi nýju veiðarfæri hin óg-
urlegustu drápstæki á ungfisk-
inum. Hinar þungu, veltandi
botnvöltur (bobbins) vörpunn-
ar rnöi’ðu smáseiði og hrogn og
tortímdu þeim unnvörpum og
það af seiðunum er lenti í pok-
anum kornst ekki burt og tor-
tímdist þar einnig. Þessi nýju
tæki tóku því hinuin eldri
fram í eyðileggingunni að sama
skapi sem þau voru afkasta-
meiri.
I þeirri von að bjarga fisk-
stofninum, tók ríkisstjórnin
seint og síðar upp þá aðfei’ð,
að leggja háar fésektir við lönd-
. un og sölu fisks undir ákveð-
inni stærð. Þetta var samt
einskis nýt ráðstöfun, því að
það smælki, sem slapp við
völturnar, ýmist mai'ðist undan
þunga stærri fiskjarins í vörp-
unni eða „sprakk" við hinn
minnkandi þrýsting, er varpan
var dregin upp, og sprunginn
fiskur getur ekki leitað á sitt
eolilega dýpi, þótt honum sé
kastað aftur í sjóinn, og drepst
þá hvort eð er. Reynt var að
bæta úr þessu með því, að
stækka möskvana, svo smælkið
gæti smogið i gegn. Aðferð
þessi náði þó ekki tilgangi sín-
um nema að nokkru leyti;
brezkir togarar tóku hana að
vísu upp, en skip annara þjóða
sinntu því ekki. Þetta kom i
ljós þegar franski togarinn ,,St.
Pierre Eglise“ strandaði við
Waxham í Norfolk snemma árs
1955. Möskvastærðin í þorsk-
endanum í vörpunni var um
helmingi minni en alþjóðai’egl-
ur í þessu efni mæla fyrir.
En auk þessara alnxennu á-
hyggjuefna vegna offisksisins,
eiga ýmsar sérgreinar veiðanna
við aðra erfiðleika að stríða.
Rétt eftir lok seinni heims-
styrjaldarinnar eyðiiögðu
spánskir „Parejo“ togarar —
tveir togai’ar, er draga sam-
tímis milli sín afarstóra botn-
vörpu — hin auðugu hake-mið
(hake er þorsktegund) utan
við landhelgi Suður-írlands.
Þetta vakti mikla æsingu þar í
landi og margir hinna írsku
fiskimanna höfðu bysSuna með
sér í í’óðrum. En hafnarborgirX
Milford Haven hefur ekki borið
sitt barr eftir þetta. (Er ekki