Vísir - 23.10.1957, Blaðsíða 4

4
Vf SIR
Miðviitutíagjum. 23. aktówci. iSö7
Við vorum allir angurværir,
Jiegar leiðangursskipið „Endea-
vor" losaði festar og við sáum
kouur okkar og börn liverfa í
myrkrið að baki okkur. Við
iögðum af stað 21. desember og
við bjug-gumst ekki við að sjá
}jau aftur fyrr en eftir 1S mán-
uði. í>ó höfðum við verið að gera
áætlanir og þjálfa okkur fyrir
þetta augnabiik í 18 mánuði. En
nú var áætlunimi senn lokið og
nú áttum við að fara að gera
tíitthvað. 27. desember fónmi við
.yfir heimskautsbauginn og síðla
sáma dag vorum við konuiir inn
í' ísinn eftir þægilega fei’ð.
Á nýjárskvöld vorum við
komnir í gegnum það versta af
isnum. En þá gerði miicinn
storm, sem kom af stað miklum
sjó, þó að ísinn hefði lægjandi
áhrif. Stundum var okkur lyft
hátt yfir ísinn en á næsta augna-
bliki sukkum við niður í öldu-
dal og ísinn var á hæð við sigl.u-
töppana. Við komust ekki hjá
því .að rekast nokkrum sinnum
á stóra ísjaka. Ég minnist ein-
mana keisara —■ mörgæsar sem
sigldi framhjá okkur á ísjaka.
Hún virti okkur ekki viðlits.
Ég var hræddur um farangur-
inn á þilfarinu. Sér í lagi ótt-
aðjst ég um 30 liunda, sem við
áttum á framþilfari, en farkost-
urinn stóðst alla storma létti-
tega og án nokkurra stórskaða.
Og loks kornum við auga á gos-
tinda Ersburs og Terrors við,
sjóndeildarltring og vissum þá
sjóíerðinni yrði brátt lokið.
Fyrsta verk okkar var að velja
.staðinn fyrir Scott-stöðina í Mac-
Murdocsun.dinu. Frá stöðinni átt-
tim við að eiga greiðan veg
fyrir dráttarvélar upp á há-
sjéttu Suðurskautsins og einnig
v.eg til ílutninga frá löndunar- ^
atöðum við ísröndina. Önnur
krafa var snjóbreiða, sem væri
dtentugur löndunarstaður fyrir
ílugvélar. Þeir sem höfðu at-
hugað svæðið fyrir okkur höfðu
álitið sig finna slíkan stað við
Butter-höfða við rætur Ferrar-
jökulsins og veg sem fara mætti
upp á íshásléttuna, yfir sjálfan
jpkulinn.
Þegar við nálguðumst mynnið
á Mac Murdocsundinu komum
við aftur í ís við Beaufort-eyna.
Og þar sem ameríkski ísbrjótur-
inn „Jökull“ var nálægur, og
samstarf okkar við Ameríku-
:menn haíði ætíð verið ágætt á-
kvað skipstjóri okkar að biðja
unj hjálp til þess að eyða ekki
dýrmætum tíma um of með því
,að brjótast áfram sjálfur. „Jök-
uil“, sem nú líklega er stærsti ís-
brjótur I heimi, ruddist fram
með miklum dugnaði og braut
okkur leið að Butter-höfða og
þar braut hann fyrir okkur höfn
í gegnum þriggja metra þykkan
ís áður en hann snéri frá.
Þarna slógum við festum
við ísinn og var þar landað
allskonar tækjum fyrir rann-
Miller fæti á Rosseyju. Og
klukkustundu síðar vorum við
lentir við Pramhöfða alveg við
Rossjökulinn. Á betri aðseturs-
stað varð ekki kosið — stutt og
þægileg leið írá sjónum, nóg
rúm til að byggja á, skínandi út-
sjón á Erebus og á Vesturfjöllin.
Ágætur lendingarstaður og gott
Sír Edmund
Tindar ísauðnarinnar
eru sem sæiuEand
Alpanna.
sóknarleiöangur þ. á. m. fjórum
dráttarvélum . og þrem hunda-
sleðum og vistum fyrir mánuð.
Á miðnætti 6. janúar hófum
við förina og höfðu dráttarvél-
amar forystuna. En isinn var
víða erfiður viðfangs það var
íullt af. sela vökum á honum ■—
við skutum einn sel til matar
handa hundunum — auk þess
voru sprungnar i ísnum og poll-
ar með hálffrosnu krapi.
Við fórum framhjá ísþöktu
hengiflugi Butterhöfða og leituð-
um eftir leið upp á við. En Bow-
ers Piedmontjökullinn varð olík-
ur allstaðar til farartálma og
smótt og smátt var okkur bægt
lcngra og lehgra frá markmiði
okkar;.
Eg var ekki í góðu skapi þegar;
eg skreið í svefnpokan um
kvöldið. Það virtist óframkvæm-
anlegt að draga allar birgðir
olíkar nærri 30 kílómetra veg
yfir ólendandi ísbreiður með
dráttarvélum okkar, sem voru
léttar.
Eegið við á Rosseyju.
Morguninn eftir vaknaði ég
við það að Mulgrew var í sam-
bandi við „Endeavor“. Það virt-
ist vera góðs merki að flugkapt-
eininum okkar, sem aldrei hafði
verið ánægður með að hafa flug-
völl við Butterhöíða, haíöi tekist
að undirbúa rannsóknaför í
þyrilvængju fyrir okkur. Fjórum
klukkustundum síðar stigum við
samband við issléttu Rossjökuls-
ins. Við ákváðum að setjast
að við Pram-höfða.
Þegar búið var að ákveða
þetta, var tekið til við fram-
kvæmirnar. Rannsóknarleiðang-
ur var sendur á staðinn og skipið
okkar „Endeavor" snéri aftur til
Butterhöfða hinum megin við
sundið til þess að sækja þann
hluta rannsóknarleiðangursins.
| sem þar var eftir á skipinu svo
og dráttarvélarnar þar. Þrjú
hundaæki voru skilin eftir við
Butterhöfða ásamt Marsh, Aj.’res
Bro.oke og Ellis og áttu. þeir að
rannsaka betur möguleikana á
að nota Ferrar jökulinn til þess
að komast upp á hásléttu Suður-
skautsiiís.
14. janúar var fyrsta leiðang-
angurshús okkar tilbúið og var
vel njörvað niður til þess að
standast hina ofsalegu vetar-
storma. En sama dag fengum við
slæmar fregnir frá Butter-höfða.
Marsh tilkynnti, aö hann h.eíði
komist að því að neðri hluti
Ferrar-jökulsins væri ófær til
uppgöngu.
Ég ákvað því a.3 hætta yið. að
nota Ferrar-jökulinn, sem upp-
gönguleið á hásléttuna og degi
siðar sótti „Endeavor" allá leiö-
angursmenn til Butterhöiða.
Skélfon-jökldllnn er ný'
leið.
Vel hafði gengið að losa leið-
angursvörurnar og húsgbyggiúg-
ar við Pram-höfða gengu mjög
hratt. Ég minntist þess, að jarð-
fræðingurinn okkar, sem Gunn
hét, hafði í fyrra verið með
Ameríkönum sem eftirlitsmaður
og hafði bent á að Skelton-jök-
ullinn væri kannske heppileg
uppgönguleið. Það var þess virði
að reyna að grennslast eftir því
og 18. janúar fórum við tvær
langar flugferðir með Beaver
vélinni þvert yfir ísbreiður Ross
jökulsins til Skeltonsjökuls-
ins og nokkuð uppeftir honum
fyrst, síðan ennþá lengra eftir
jöklinum og inná hásléttu suð-
urskautsins.
Okkur til mikillar ánægju sá-
um við að Skelton jökulinn hafðí
langar mjúkar fjallshliðar úr ís
cg snjó, með nokkrum ski'ið-
jöklum frá hásléttu Suðurskauts
ins niður til ísbreiðunnar. Við
gátum ekki komið auga á al-
yarlegar hindranir eða sérlegar
sprungur. Úr lofti séð virtist
jökulinn vera hin ákjósanlegasta
leið upp á hásléttuna, en leiðin
yfir ísbreiðu Ross jökulsins
mundi lengja ferðina um 160
km.
Lá við slysi á
snjóásiinuni.
Hingað til höfðum við alltaf
forðast að lenda Beaver-vélinni,
þar sem ekki var flokkur manna
viðstaddur til að taka við henni,
ef iila skyldi til takast. En nú
ákváðum við að hætta á að
lenda. Claydon, Brooke og ég
hófum förina írá bækistöð
Ccotts ag ákváðum að lenda ein-
hversstaðar á Skeltonjöklinum.
Dagurinn var dýrlegur og við
höfðum ágæta útsjón yfir Dis-
coveryfjall og V.esturfjöllin —
eru þar hinir ákjósaniegustu
tindar fyrir Alpamenn til að
klíía. Þegar við nálguðumst jök-
ulinn sáum við að nokkrir ásar
skáru sundur snjóbreiðuna, en
þeir iitu ekki sérlega liættulega
út svo að við ákváðum að lenda.
Þetta gekk vel í fyrstu, én
rétt áður en við lentum sá ég
mér t:3 ■ skelfingar að ásarnir
ýöru metra á hæð. Og á sama
augnabliln rákumst við niður í
snjóinn með ferlegum skell.
Snjórinn var harður eins og járn
og við rákumst á hvern ásinn á
fætur öðrum. Claydon hafði ó-
sjálfráít gefið nóg bensín óg.
barðist i. örvæntingu við að ná
flugvélinni upiii aftur. Eftir
íjói'ða á-reksturinn tókst það o.g
við rorum aftúr komnir á ioft.
Okkur var nóg boðið en ómeidd-
ir vorum við. Við ákváðum að
reyna aftur neðar á jöklinum.
Þar virtist yfirborðið mýkra
og það kom líka í Ijós að það
var það. Claydon lenti prýðilega
og nokkrum mínútum síðar gát-
um við stigið niður á Skelton-
jöklinum — vorum við þeir
fyrstu, sem þar hafa nokkru
sinni stigið fæti. Við settum upp
tjald og nokkur flögg til að
merkja með plássið og stofn-
settum þar með Skelton-stöð
okkar. Sama kvöld flugu Brooke
og Eilis þangað með tjald og
vistir. Á næstu dögum flugu
Ayres og Douglas þangað saman
með ívö hundaæki, sleða, tjöid,
vistir og eldsneytL
Rannsóknarleiðangtuúnn finnur
veg yfir jökulinn.
Kvöldið 28. janúar lagði rann-
sóknarleiðangurinn af stað úr
stöðinni til að finna sér veg yfir
jökulinn. Hundarnir voru sterkir
og duglegir og fyrstu dagana
gekk ferðin vel upp að hinum
bröttu íshliðum Huggins. Þar
var mjög bratt en alvarlegar
hindranir voru ekki og brátt
komst flokkurinn eftir jafnari
snjóleiðum upp fyrir jökulinn og
upp á sjálfa hásléttuna. Ferðin
var 176 km. löng og átti leiðang-
urinn oft í erfiðleikum og komst
þá 2600 metra. upp fyrir sjávar-
mál.
Siðar flugum við með Auster
og Beaver frá Pramhöíða til
tjaldstaðar rannsóknaleiðangurs-
ins á hásléttunni. Ætluðum við
að aðstoða hinn hreyfanlega
flokk í förinnj niður jökulinn
til tjaldstaða þar sem minna
mæddi á þeirn og þeir gætu rann-
saltað jökulinn og umhverfi
hans nákyæmlegar.
Fyrsta fjailgangah —
alpa afrek.
Jafnframt þessu liöíðu svo
tv'eir hreyíanlegir leiðangurs-
flokkar verið á stjái. Tveir jarð-
fræðihgar okltar, Gunn og-
Warren höíðu ásamt Heine full-
komnað jarðfræðirannsóknir á
neðri hiuta Skelton-jökulsins.
Þeir hofðu iéitað uppi alla tinda
sem upp úr snjóbroiðunni stóðu,
klifrað upp á þá og safnað mörg-
um sýnishornum, sem lúta að
fræðigrein þeirra.
Þar fundu þeir meðai annars
töluvert lag af steintegund sem
er mitt á. milli hellu- og sand-
steins og hefir ekki fundizt fyrr i
þessum liluta suðurskautslanda.
En merkasta afrek þeirra var þ;'(
kannske að kiífa Harmsvvorth-
fjaliið. Á landabréfinu er það
talið 3.214 metra á hæð, en við
álítum að það sé töluvert hærra.
Framh. á 9. síðú.
steypum í iðnaði og verziun, var
Krupp fyrirskipað að selja þrjár
bezt búnu kolanámurnar sinar i
Ruhr og stærsta stálbræðsluver-
ið og var þetta meíið á
.1170.000.000 pund.
Þetta hefði getað grafið undan
undirstöðum þessa rniicla bákns,
■en fram á þennan dag hefur
’þessu elcki verið hlýtt. Að vísu
,'hefur ein lítil kolanáma komist
'5 annarra manna hendur. Um
>etta sagði einn forstjóranna;
,,Það á enginn það fé í Þýzlca-
landi, að hann geti gert svona
Ikaup“.
Það væri kannske réttara að
.segja, aö sá, sem hefði „það fé“,
ið harjn gæti lceypt af Krupp,
rmundi vera manna ólíklegastur
lil að gerast svo djarfur að bjóða
'himins og jarðar — nema vopn.
á móti honum.
Sambandi stáliðjuhöidanna í
fallsbrjóta en samböndum verlca-
mannanna og það þarf melra en
haglega samdar reglugerðir
bandamanna til að breyta þvi
Og það er haldið áfram að grafa
upp lcolin og bræða stálið og
reykháfarnir í Essen sem gnæfa
við himininn eins og risafurur
írumskóganna, spúa svörtu kóf-’
inu daga og nótt.
í fjórum styrjöldum voru það
fallbyssurnar frá Krupp, sem
þrumuðu yflr vígvöllunum . . .
1S66 í Austurríki, 1870 í Frakk-
landi, 1914 til 1918 um aíla
Evrópu og á höfunum og loks
1939-1943 í seinni heimsstyrj-
öldinni.
Nú eru ekki framleidd vopn
hjá Krupp heldur eimreiðar,
stórar biíreiðar, skip.'pottar og
pönnur og milljónir af stáli til
iðnaðar, já, reyndar allt miili
Ru.hr er eklci síður illa við verk-
Enda segir Krupp: „Hversvegna
ættum við að vera að smiða
vopn, pöntunarbækur okkar eru
yfirfullar mörg ár fram i tiín-
ann". Og hinn 42 ára gamli fór-
stjóri Berthold Beitz bætif við;
„Byssur eiga hvort sem or ekki
iengur heima í athafnalífi nú-
tímans. Og það er alveg sama
i hvort vio minnkum eða aukum
framleiðsluna, eitt er áreiðan-
iegt; við munum aldrei táka
| upp framleiðslu á vopnum aftur.
1 Að minnsta kosti ekki á meðan
við fáUm ao ráðá“.
i
i
Dæmdiir.
| Það verður að segja frá því,
hvort sem mönnum lílcar það
betur eða verr, að verksmiðjan,
sem frainleiddi aðalvopnin fyrir
Hitler, þar á meðal Tigerskrið-
drekana og flestar stærstu fall-
byssurnar var flutt til Rússlands
fyrir nokkrum árum. Hún hefur
ékki verið endurbyggð í Þýzka-
lar.di
Þegar styrjöldin var á enda
var Alfried Krupp tekinn hör.d-
um af ameriskum heryfirvöid-
um. Hann mótmælti handtök-
unni og sagðist vera kaupsýzlU-
maður. Hvorki Rússar né Bretar
vildu ákæra hann fyrir stríðs-
giæpi. Hinsvegar leiddu Banda-
ríkjamenn hann fyrir.rétt og
dæmdu hann í 12 „á.ra’ fangelsi
fyrir stuðning við Hitler .og fyrir
að hjáipa honum til valcla svo
og fyrir að nota fanga í verk-
smíðjúnum fyrir þrælahaid.
Sex ár.um seinna var hann
látinn laus „og honum afhentar
eignir hans aftur með þvi skil-
yrði að hann skipti þeim upp á
milli skyldinenna sinna.
Adenauer hefur barist hart
fyrir’ því að veidi Krupps yrði
elcki sundrað og eldci yerður
annað séð, en Krupp hafi nú
borið sigur úr býtum í þessari
baráttu, þvi svo virðist s6m
Bandamenn hafi ákveðið að loka
augunum fyrir því, sem gerst
hefur eða var.rækt hefur verið
að gera.
Adenauer setti upp sinn mesta
sakleysissvip, eins og hann vildi
segja, að hann skyldi gera allt
fyrir mig sem hann gæti,-þegar
ég náði tali af honum: En um
Krupp sagði harjn: „Ég er
hræddur um að ég viti elckert
um þetta Kruppmál“.
Á meðan rifist er um það,
livort Krupp eigi að selja ndm-
urnar og stálbræðslumar þjóta
umboðsmenn hans um öll heims-
ins lönd. Nýjasti viðslciptavinui'-
inn sem Krupp bætir á lista sinn
er Rússar, sem hafa beðið hann
Framh. á 9. síðu.