Vísir - 25.11.1957, Blaðsíða 4

4
VÍSIR
Mánudaginn 25. nóvember 1957
D
Mikilvægar uppfinningar:
Bámitiðariyrirtæk! Whitneys ger-
breytti hag bómuEtarbænda.
E^aafjði fjraaeatSs’téSSáaaaa eaai saaaíaaaaaa-
Sraaan #eiðsl aa foát íss bss -
Þegar Eli Whitney fann upp
Ibómullartætarann árið 1793,
varð bylting í efnahagslífi
bómullarrækttenda : suður-
ríkjum Bandaríkjanna.
Whitney var ungur maður
þá, ættaður frá Nýja Englandi.
Hann var gæddur miklum
tæknihæfileikum og hafði
mikinn áhuga á allskyns vél-
um. Þegar jafnaldrar hans
lögðu stund á lögfræði og guð-
fræði, fór hann aðra leiðir og
lét skrá sig í Yale-háskólann.
Hann rak sig þó brátt á það,
að maður með hans hæfileika
hafði ekki mikla atvinnumögu-
leika í þeirri grein, sem hann
hafði lagt fyrir sig, og varð að
gera sér að góðu að talca sér
hennslustörf í S.-Karólínu. Á
-leiðinni þangað suður kynntist
hann frú Greene, sem var
ekkja hershöfðingja, er hafði
-fallið í byltingunni, en hún átti
Bílðinn fer mú óbreytt-
um hraÓa.
Það líður brátt að þeim dcgi,
að bíllinn skreppur fyrir menn-
Ina smásnúninga, meðan þeir
sitja lieima.
Dial-drive heitir síðas.ta spor-
:ið í þessa átt. Það verður hægt.
að fá, ef vill, með sumurn gerð-
vm af Chrysler 1958.
Tæki þetta gerir mönnum
■fært að þrýsta á hnapp til að
-ákveða hraða, er.þeir vilj fara
með og taka svo fótinn af ben-
síngjöfinni. En stýra þarf þó
enn. Meira en níu tíundu hlut-
ar reynsluferðar um þjóðvegi
var gerð með þetta tæki í full-
■um gangi.
Er það var sett á ,,hálfa“
sjálfvirkt fann ökumaðurinn
að bensíngjöfin sparn við, ef
jhann ætlaði að fara fram úr
jhraða, er hann hafði sett sér.
miklar bómullarekrur. Whitn
'ey smíðaði nýja gerð af út-
saumsramma fyrir frú Green
og hún varð svo gagntekin af
snilli hans, að hún bauð honum
að gerast aðstoðarbústjóri hjá
sér. Bústjórinn hét Phineas
Miller og var frá Yale-háskól-
anum eins og "Whitney.
Whitney komst brátt að
raun um, að ekrueigendur áttu
í miklum vandræðum með
hreinsun bómullarinnar — það
var dýrt að tæta línskafið úr
hrábómullinni. Það var tíu
klukkustunda vinna fyrir einn
mann að hreinsa eitt pund af
línskafi úr hnoðrunum. Það gaf
auga leið, að fjárhagsafkoma
bændanna var undir því kom-
in, að það tækist að finna hent-
ugri aðferð eða vél, sem létti
þessi störf.
Whitney tók nú til óspilltra
málanna. Hann horfði á, þeg-
ar vinnumennirnir voru að
tæta bómullina, hvernig þeir
héldu á hnoðranum í annari
hendinni og tættu skafið úr
með hinni. Það liðu ekki nema
fáeinir dagar, unz honum hafði
tekizt að smíða vél, sem líkti
eftir handbrögðum mannanna,
en sá var munurinn á, að hún
hreinsaði 50 pund af línskafi á
dag. Það voru fimmtugföld af-
köst.
Fregnin um hina nýju vél
barst eins og eldur í sinu um
allar sveitir, og nú kepptust
allir um að sá sem mestri bóm-
ull. Þegar uppskeran kom i
hús, kom í ljós, að þeir Whitney
og Miller höfðu ekki undan að
smíða vélarnar.
Þótt þeir félagar hefðu sótt
um og fengið einkaleyfi á vél
sinni, fór hver sem betur gat
að smíða eftirlíkingar, og svo
fór að Whitney hafði sáralitlar
tekjur af uppfinningu sinni. En
vandinn var leystur, og nú fóru
miklir uppgangstímar í hönd
fyrir bómullarbændur.
Whitney fór svo til Nýja
Englands aftur, en áhrifanna
af uppfinningu hans gætti á
mörgum sviðum upp frá þessu.
1 staðinn fyrir gömlu aðferð-
irnar, að láta handiðnaðar-
menn smíða hlutina að öllu
leyti, svo sem skófatnað eða
annað, hófst Whitney handa
um verkaskiptingu og verk-
smiðjuframleiðslu og lagði
raunverulega grundvöllinn að
nútíma framleiðsluháttum í
Bandaríkjunum.
FSugváEarllaks leifal í
vatsii ittðð sjónvarpstæki,
a
Þannig leit bómullartætari Whitneys út — einfalí tæki
1 en merkilegt.
í fyrsta sinn hefir sjónvarps-
tæki verið notað til að finna
flugvélarflak í vatni. Frlnnst
það á 880 feta dýpi, 280 fetum
dýpra en er leitað var að Com-
etvélini, sem fórst við Elbu.
Þetta var gert í Bodenvatni
í Sviss. Leitað var að flaki
svissneskrar Douglasvélar, er
féll í vatnið á æfingarflugi 18.
I júní og fórust þá 9 menn. Sjón-
'varpstækið var fest við kló og
vai- það af sömu gerð og það,
er notað var við leitina að
Comet-flugvélinni við. Elbu,
Þegar eftir að flugvélin fórst,
krafðist svissneska stjórnin
ransóknar á ástæðunni fyrir
slysinu.
Högger ofursti stjórnaði
bj.örguninni, sem staðið hefir
síðan um miðjan júní þar til
í september. Staðurinn var á-
kvarðaður nákvæmlega úr þyr-
ilvængju eftir olíublettum, sem
sáust á vatninu, og svæðið
markað með bauju.
I byrjun björgunarinnar fór
Högger niður á vatnsbotninn í
köfunarhylki en komst að því,
að skyggnið var ekki nema tíu
fet. Einnig gruggaði hylkið
vatnið á skömmum tíma, og
hætta vai; á, að hylkið flækt-j
ist í ílakinu. Var því hætt við
að nota það og ák.veðið að nota
vatnshel.d sjónvarpstæki. 1
Innan skamms sást mikill
hluti flaksins og voru myndir.
teknar af sjóvnarpsskerminum.1
Öll leitin fór fram frá járn-
brautarferju,. sem breytt var:
fvrir leitina. Þar eð ferjan var
upptekin á daginn við fiutninga
milli Sviss og Þýzkalánds, varð
rannsóknin að fara fram um
nætur. Járnbraut.ar.vagn var
notacur. sern stjórnarherbergi
fyrir myndavélir.a, og krani,
sem komið var fyrir á öðrum
vagiii. vár notaður til að koma
myndavélinni fyrir og sökkva
henni í djúpið.
Björgunin fór fram á eftir-
farandi hátt. Er komið var á
staðinn, þar sem flakið lá,
drógu 2 dráttarbátar net fram
og aftur yfir því. Á daginn
slæddi björgunarfélag nokkurt
svæðið með stálvírum, sem
fælktust í hlutum af flakinu
og voru dregnir upp. Þetta var
erfið og ótrygg aðferð. Hún
varð til þess, að flakið rifnaði
enn meira og það tók næsturn
heilan dag að bjarga hverjum
einstökum hluta. Til að hraða
framkvæmdum var ákveðið uð
koma fyrir klóm í sambandi við
sjónvarpsvélina. Þá var hægt
að finna flakið og ná því upp í
einu. Þann 5. ágúst var svo
sjónvarpstækjum sökkt 680 fet
í djúpið í fyrsta sinn í sögum.
Jafnvel þótt búið væri að ná
upp % hlutum flaksins, er
griptækin voru tilbúin, var leit-
inni haldið áfram, þar sem
Framh. á 9. síðu.
„Vélhelli" fylgíst meB
ferðusn gervíhnatta.
Geysistór „vélrænn heili“
verður notaður til þess að fylgj-
ast með ferðum gervilmattanna
eða gervimánanna, sem banda-
rískir vísindamenn munu senda
upp í háloftin á alþjóðlega
jarðeðlisfræíiárinu.
Starf hans verðu að lýsa á
hverri mínútu nákvæmri stöðu
hnattanna á hinni hröðu hring-
ferð þeirra umhverfis jörðina.
„Hinn „vélræni heili“ var
gerður hjá fyrirtækmu Inter-
national Business Machines
Coi-poration. Hann geíur gert
40.000 talútreikninga á sek-
úndu, ef dæmin eru ekki of
flókin. Hann getur „inunað“
8.000 tölur í einu og tekið
hverja þeira, sem þarf, í út-
reikninginn.
„Heilafrumur11 vélarinnar
eru mörg hundruð þúsundir
örsmárra segla, sem má gera
segulmagnslausa á sjálvirkan
hátt í samræmi við „vilja“ vél-
arinnar. .
|ur sprengikúlu að bráð, sem
Mvarpað er af liandahóíi.
’ I veski McWatts voru öll skil-
íki lians, skömmtunarseðlar
ans, 1 stpund í peningum og
:vö eða þrjú einkabréf, sem þýð-
ngarlaus voru. Langley hafði
5 fyrstu engan tilgang í huga, er
ann lokaði veskið niðri ásamt
<einkaskjölum sínum. Þegar hann
tilkynnt þetta ekki strax, gat
Ihann ekki gert það síðar án þess
,að á hann félli alvarlegur grun-
ur. Þannig atvikaðist það, að
:Stewart McWatt hvarf af yfir-
borði jarðar án þess að hans
.sæjust nokkur merki. Hirðu-
leysislegar fyrirspurnir voru
gerðar um hann af húsbændum
lians og það var allt of sumt.
Skömmtunarbókin sýndi að
IMcWatt hafði verið skráður við-
Ækiptamaður í stórri matarbúð í
Wilksden, þar sem hann starfaði,
Langley lét undan freistingur.ni
að nota sér skömmtunarbókina,
og fékk því þannig tvöfaldan
skamrat. Hann verzlaði í Willes-
den. Þar sem hann skipti við
stóra stofnun var það furðulega
létt að látast vera McWatt. Eug-
inn haföi tíma til að efast um að
hann væri sá sem hann sagðist
vera. Hið fyrsta aíbrot hafði nú
þegar gefið af sér annað. Og,
það myndi gefa af sér íleiri, áð-
ur en sagan væri öll.
Síðari hluta ársins 1945, þegar
Ijós voru kveikt af nýju í Lund-1
únum, eftir sex ára myrkur, fór
Langley að sjá sjónleik í leik-
húsi á Strand. 1 fyrsta þætti- féll j
skinnkápa af öxlum konu, sem
sat fyrir framan. Rétt samtímis (
sá hann eins og grænan eldíoss, í
er smaragðs-hálsmen féll niður ,
við fætur -hans. Hann lét regn-
kápu sína detía og það gaf hon-
um ástæðu til að taka kana upp
og stela þá hálsmeninu um leið.
Hann lét sem hann færi út til
að reykja í hléinu, og fór þá úr j
leikhúsinu með glmsteinana i
vasa sinum. Heima sicoðaði hann
skartgripinn og komst að bvi. að
þetta hh'ti að vera nijög verð-
i
mætt gimsteiraskraut. Þetta var,
staðíest 3 dögum síðar, þegar
handhafar ábyrgðarinnar á men-
inu auglýstu, að þeir vildu borga
2 þúsund sterlingsp.und í fundar-
laun fyrir að fá menið aftur, og
, myndu ekki spyrja neinna
spurninga.“
Nú vildi svo til, að endurskoð-
unaríirma það, sem Langley
vann hjá hafði einu sir.ni endur-
heimt dýrmæta eign fyrir við-
skiptavin með því að nota sér
hjálp manns, sem Henry Ansell
hét og hafði ekki gott orö á sér.
Svo leit út sem hann væri veð-
lánari, en \'ar grunaður um að
kaupa stolna muni.
Langíey þekkti Ansell í sjón og
vissi að hann bjó i sérstöku smá-
hýsi í Willesden, eklci langt frá
búðinni, þar sem McWatt hafði
verið skráður viðskiptavinur.
Ansell opnaði dyrnar fyrir Lang-
ley og kannaðist við hann, hafði
séð hann á skrifstofunni. Ansell
\-ar smáeygur, augu hans vcru
líkust perlum, en það var ekki
margt, sem gat umflúið þau.
eftir nokkrar málalengingar tók
Langlev fram smaragdamenið.
Hver hylmari í London og skart-
gripasalar í Amsterdam, And-
Werpen og annars staðar á meg-
inlandinu vissu allt um það að
þessi dýrgripur hafði tapazt. An-
sell þekkti har.n strax á lýsing-
unni. Það var hans verk að
þekkja slíka liluti.
„Eg skal gefa yður 3 hunch’uð
pund fyrir það,“ sagði hann og
' lét sem sér stæði á sama.
„Og þá býst ég við að þér far-
ið og sækið 2 þúsund pund fyrir
þaö, — og „engra spurninga
spurt.“ ,.Er það svoleiðis?" „Nei,
farið bað til fjandans! Eg get sóít
■2 þúsund pund til ábyrgðar-
mannanna og alveg áhættu-
laust.“
„Jæja þá, jæja þá!“ sagði An-
sell og brosti. „Verið ekki að æsa
yður. Það er enginn skaði skeð-
ur þó maður þreifi fyrir sér.
Hversu mikið viljið þér fá fyrir
það?“ „Nú er hægt að tala við
yður,“ sagði Langley. „Eg hef nú
reiknað það út að ef ábyrgðar-
Framh. á 9. síðu.