Vísir - 28.03.1958, Side 4

i-
svwtndagmn 28. marz 1836
&
Ovenfulegt brezkt
sakamál.
Bókaflokkurinn, „Markverð eiisk réttarhöld“ er ekki neitt
aðlaðandi fyrir þá lesendnr, sem þykir garaan að leynilögreglu-
sögum. Þessar bækur eru vissulega uni afbrot, en afbrot, sem
ihafa gerst í raun og veru. Þær eru ekkert spennandi. Þarna er
íiðeins lýst málunum og méð fylgtr inngangur frá útgefanda
<og lýsing á því hvernig sækjendur og verjendur afbrotamami-
amna hegði sár í málúniun. Og þar kcmur kannske fram gagn-
týni bæði á dómaranum, ákæranda og verjanda, en ekki sízt
á lögreglunni. Þegar vitnin eru yfirheyrð og svara oft flóknum
spurningum játandi eða neitandi er þetta kannske ekki
skemmtilegt aflestrar. En þarna fær maður þó oft óviðjafnan-
'íega mynd af hversdagslífi á Englandi, þar sem yfirheyrslurnar
ytir ákærða og vitnunum þrengja sér inn í frumstæðustu smá-
atriði og einföldustu venjur.
Fyrsta bókin í þessum bóka-
ílokki var um réttarhöldin yfir
Maríu Stuart. Og síðan hefir
hvert stór afbrotamál í réttar-
(íSÖgu Bretlands verið tekið til
aneðferðar í bók. Og nýlega
Jkom út bók nr. 82. Þar ér sagt
frá tveim málum, þar sem
Æveir sakborningar voru dæmd-
ar til hengingar. Þeir hétu
iEvans og Christié. Og bókin
fheitir „Réttarhöldin yfir Timo-
Jhy Jöhn Évans og John Regin-
öld Hallday Christie“.
Nöfn þéirra Evans og Christie
Jfmn ekki gleymast í réttarsögu
Brétlands. Það veltur ekki á
J>vi hversu sjaldgæf og óþægi-
i3ég þau voru og kringumstæð-
jurrtar fráhrindandi við þau
trtrð, sem þeir voru ákærðir
fyrir. Heldur ekki á því að þeir
Tbjuggu báðir í sama húsi Rill-
..fington Place í London, né á
"pví að þeir hafi haft eiginleika
jsem væri eftirtektarverðir eða
fráfælandi og hafi greint þá frá
-oðrum dauðadæmdum mönn-
ura, sem lýst er í réttarfari
.Bretlands. En nöfn þeirra munu
alltaf minna Breta óþægilega á
‘það, að dómstólum geti skjátl-
jast — einnig í svo áríðandi mál
■um þar sem téflt er um lff og
idauð'a. Því að enskir dómstólar
hafa á sér orð íyrir að gera svo
:strangar kröfur til sektarsann-
ana, að þar megi engan hlekk
vanta í sannanakveðjuna. Eng-
land er líklega eina landið þar
sém ákærður maður eins og dr.
Adams —• sem ákærður var
fyrir að myrða einn sjúkling og
grunsfður um morð á mörgum
öðrum, —• getutr fengið sýknu-
dóm, þrátt fyrir miklar líkur á
sekt.
Timothy Evans var lítilfjör-
legúr og ógreindur, drykkfeld-
ur óg hirðulaus sveitapiltur.
Hann kunni hvorki að lesa né
slcrifa og hafði flutt inn í leigu-
hús, með unga konu og ung-
barn. Þetta var í norðvestur-
hluta Lundúnaborgar, í borg-
arhluta, sem var í mikilíi nið-
urníðslu. Haustið 1949 hurfu
kona hans og barn og síðan
hann sjálfur. Eftir nokkura
daga skaut honum upp á æsku-
heimili sínu í Wales. Þar sem
hann sagði lögreglunni frá því,
að hann hefði drepið konu sína
og barn og falið þau í afrennsli.
Þegar lögreglan fór síðan að
leita fundust líkin ekki. Evans
sagði margsinnis frá morðun-
um og með nýrri sögu í hvért
sinn um það hvar hann hefði
falið líkin — sem loks fundust
í furtna — en hann laug þarna
þindarlaust og algerlega mein-
ingárlaust. Við réttai’höldin var
það álitið ein af fáránlegum
lygum hans — en skilnings-
gáfur hans voru svo takfnark-
aðar að það er álitið vafamál
hvað mikið hann Kafi skilið af
því sem sagt var við hann og í
kringum hann — fullyrti hann
að mr. Christie, ixágranni hans
væri sá seki og að mótsagnir
hans og ruglingslegar frásagn-
ir hafi verið talaðar í því skyni
að hlifa honum. Christie var
aðalvitnið á móti honum. Viðj
réttarhöldin var framkoma hans
svo, að hann virtist áreiðanleg-
ur, og einnig hafði það sína
þýðingu að hann hafði á stríðs-
árunum verið auka-lögx-eglu-
þjónn og hafði framltoma hans
þar verið ágæt. Verjandi Evans
benti reyndar á það að í kring-
um 1920 hefði Cliristie nokkr-
um sinnum verið dæmdur fyrir
þjófnað og fyrir að misþyrma
konum, en það var áiitið ljótt
af honum að vera að fletta ofan
af slíku eftir öll þessi ár.
Chi’istie var trúað, en Evans
hélt áfram að segja nýjar sögur
af atbui’ðunum og voru þeir,
sem voru honum hliðhollir al-
veg að sleppa sér yfir þeim.
Sannanirnar gegn honum voru
yfirgnæfandi, séi’staklega það
Sem Christie bar fram. Evans
var dæmdur til dauða og
hengdur vorið 1950.
Þi’ein árum síðar söknuðu ná-
grartnar mrs. Chi’istie henxxar,
lxún kom eklci til að vei’zla, eins
og hún var vön. Og eftir nokk-
ura daga hvarf Chi’istie. Hús-
vörðurinn vai’ð ei’gilegur. —
Þetta var hörundsdökkur máð-
ur frá Vestur-Indíúhi, sem
hafði rifist við Christie af því
að Christie mislíkaði það að
hann hefði hleypt negrum inn
í húsið — og fór að skoða íbúð
Christies, og fann þar tvöfaldan
vegg og að baki honum var
konulík. Kallaði hann þá á lögT
regluna. Lögreglan fann á sama
stað tvö konulík í viðbót. Lík
mrs. Christie fannst undir góif-
inu. Svo var farið að leita í
húsagarðinum baka til viu hús-
ið og þar fundust leyfar af
tveim konulíkum. í allt voru
þárna 6 konulík. Lýst var eftir
Christié, hann var tekinn hönd-
um, ját'aði, var dæmdur til
dauða og hengdur 1953.
Fólk, sém vár ékki mjög tor-
tryggið, fór nú að gruna að
Evans hefði ei getað verið sak-
laus. Cliristie sagði lika frá
því, þegar hann var búinn að
vera í fangelsi nokkura daga.
að haun hefði deýtt konu Ev-
ans. En samkvæmt brezkum
Öryggisklæðnaður þessi ér ætlaður flugmönnum, scm hafa
nauölent á sjó, og verða að yfirgefa sökkvandi flugvél.
réttarveríjum er ékki hægt að
ákærá menn nema fvrir eitt
morð í einu. Sá, sem er tveggja
morðiríg-i er því áðeins kærður
fyrir aiiríað’ íncrðið. Og eftir
þessum grundvaliarreglum var
Éváiis kaérður fyr'í'i- inófðið á
dóttur sinni litlu, érí í ólíkum
framburði sínum og játningum,
séríi hann tók þó alltaf aftur,
hafði hattn háldið því fram að
hann hafi déýtt bæði-konu sína
og dóttur. Það vár lítio svo á
að hann hefði eipnig myrt kon-
una og vár þa'ð gfundvölíurinn
fyrir kærunní.
Enginn veít, hýáö gérst héfir
í Rillington Piúéé 10 — sem nú
hefir fengið nýtt ríáfn af skilj-
anlegum ástæðuim — þegar mrs.
Evans og dóttir hennar mættu
dauða sínuríi. Það er hugsan-
legt, að Evarís háfi verið sekur
og að þétta skuggaléga hús hafi
þa hýst tvo ftíÖfðirígjá sem svo
hafi hiítst á, áð vofu sámbýlis-
nfénrí. En þáð er áreíðánlegt,
að ef lögreglan héfði fundið liin
tvö lík í bakgarðiríúm, meðan
réttarhöldin fófu fram gegn
Evans og komist áð því að
Chr.'stie var ir.crðingi, þá hefði
Evans, hvort sem hann hefði
verið sekui eða ekki, sloppið
við dóm. Það e’.",t til skýrar
bendinsar tc glev: tdar sann-
reyndir, sem sanna sakleysi
Evans. Til dæmis hafa tapast
vinnureikningar yfir verk, sem
Evans vann þarna í húsinu um
það bil sem kona lians var myrt
og hefði getað gefið honum
fjárvistai'söimun; svo og vitn-
isburður nokkurra ættingja
hans, serti aldrei var hlustað á
í réttarhöldunum. Eftir að
Christie játaði sekt sína og áður
en hann var tekinn af lífi, var
sett einSmannsnefnd, sem átti
að rannsaka hvort Evans hefði
ranglega verið tekinn af lífi.
Var þetta gert til að friða al-
menning, sem Var mjög órótt.
Sá lögfræðingur sem stjórnin
valdi komst á þá skoðun —
sem sannaði öðrum ekki neitt
— að bæði Evans og Christie
|væru sekir og að ekkert væri
athugavert við hengingarnar.
I Mikið hefir verið um þáð
rætt í Engiandi hvort ætti að
afnema dauðadóma eða ekki.
Það er fyrst og fremst efri
deild, sém hefir vérið á móti
afnámi dauðarefsinga, þetta
verðttf a'ð benda á, því að sam-
þykkt um afnám dauðarefsinga
var framkvæmd í neðri deild
og því hafa menn utan Eng-
lands trúað því að búið væri
að afnema þær. En í þessu til-
I Frarnh. á 9. síSu.
krypplingur, og einn var svo
Jangt ieiddur af meðfæddri syf-
llis að auðsætt var að liann gat
ekki tekið þátt í neinni nauðgun.
IDómarinn og kviðdómendurnii’
voru þeim mótsnúnir í réttar-
íhöldunum. I Scottsboro réði víga
hugur, menn voru fúsir til að
drepa þá án dóms og laga. Ibú-
arnir voru af alls konar kreddu-
vföstum trúarflokkum og þeir eru
'inargir meðal fátækra í Suður-
rikjunum. Margir sátu vopilaðir
■á áheyrendapöllunum og það var
(ekkert leyndarmál að þeir voru
reiðubúnir til að taka réttví.sina
:í sínar eigin hendur ef þeir sæju
■að dómstóllinn ætlaði að sleþpa
nokkrum af surtunum. — Þeir
iheilsuðu fyrstu tveim daúðadóm-
unum með háværum fögnuði.
Það vár, þó að undanlégt væfi,
■einasti ljósdepillinn fyrir hinn
lélega verjanda, sém aðstoðaðí
blökkumennina af veikum mætti.
Hann gat síðar sannað það, að
fagnaðarlæti heyrðust i'rín í her-
bergi kviðdómendanna og að þáð
var ástæða til að gruna, að það
hefði haft áhrif á kviðdómend-
urna, þegar þeir töldu hiná, sem
eftir voru seka. 1915 hafði aeðsti
dómstóll Bandarikjanna slegið
því föstu, að dómar, sem voru
dæmdir, þar sem. miklar æsingar ^
voru í krir.gum málin, voru ekki
dæmdir við nægjanlega trygg
skilyrði.
Eftir dauðadómana, sem litla
I
aðir, ýnnu stoímminni mést
væru þeir teknlr af lííi, þegar
örlög þeirra væru tú:n að gefa
tilefni til ái’óðúrs. En stóínunin
sríéfj sér til frægs verjancla í
Nevv York með börí um að harín j
tæki áð sér hlutvorkið. Hd'riii hé't
Samúel S. Leibowitz. Hárírí var
Júði og hafði næsti’.ríi þ'ví aldrei
unnið að rnáli utaii Nev/ York.
borgar. 1 Növv Ýórk' er 2¥° millj. j
Gyðinga og þar getur Gyðinga-
j
hatur, eins ag það kemur fram
ekki háft nein áhrif á mái Lei- j
bowitz tók að sér málið. Lét
athygli vöktu utan Alábama, hann þáð í ljös þegar, að hann
skarst stofnun kommúnista leift
ursnökkt í málið. Nú 25 árum
I
síðar sýna skýrslur í þessu langa
máli, að koirimúiiistástofnunin
hafði engan áhuga fyrir því áð
hinir ákærðu yi’ðu frjálsir. Hiiiir
9 Scottsboro drengir, sem þessir j
flákkándi blökkúríiénn voru káll
gerði þáð piltanna vogná og að
hann ætlaði sér ekki áð taka við
neinni þóknun af þoim og ekki
neinríi um bæn upþ í kostná'ð
sinn af hálfu kommúnistastofn-
unái’ihríai’.
Sarriúel Lei'oovvitz háfði komið
til New York árið 1897 þá 4 ára
að aldri. Hann ólst upp í austur
hluta Manhattan, í fátækrahverf-
um Gyðinga og ítáia. Eftir nokk-
ui’ ár keypti faðir hans verzlun
í Brooklyn hinum megin við ána
og Sam hafði þá efni á þvi að
ganga á háskóla. Hann hafði írá
upphafi ætlað sér að verða lög-
íræðingur. Og í Cornell hásicóla,
sem er finn skóli. skildist hon-
uíii að hann gæti aídrei orðið
annað en verjandi í sakamálum,
hann hafði erigin firi sambönd,
•sem gæti gert hár.rí' að lögíræð-
ingi fyrir kattþsýslu- eða önnur
félög. Hárírí sehi upp litla
skrifstofu I iiáríií við dómstól i
Broóklvn, þár sém hann r.ú er
do'rti'ari.
Hann sýndi geíu siría þcgar i
fyrsta máli. Drykkjumaður og
váríagiEéþáVhaðurí, naðist þegái’
háiin braust iiin i bái’ og haiirí
háfði játað: Þéttá vár vertjUÍegt
mál fyrir ákærandann. Hann,
dómarinn og kviðdómurinn
höfðu ekki tíma til að aðgæta
það, að nýr málfærslumaður var
þarna í fyrsta sinni. Og það var
varla áð liinn ákærði áttaði sig
á þvi.
Sem ákærandi lagði ákærand-
inn fram lykil, sem maðurinn
hafði játað að hafa notað þegar
hann fór inn í barinr,, sem hán’n
ætlaði að ræna. í ræðu siriríi
sagði Leibo'witz aðeir.s nokkur
orð: Hann bað um hlé og vildi að
kviðdómurinn kæmi með á stað-
inn til þess að sjá hvort lykillirin
gengi þar að dyrunum.
„Hér heldur ákærandi u.ppi
lykli. Hvers konar sönnun er
það? Er hann sönnum þess, að
hann hafi nægt til að opna með
dyrnar?“
Framh. j