Vísir - 14.04.1958, Blaðsíða 4

4
Mánudaginn 14. apríl 1953
„Við imnniin bjarga hinum
vestræna heimi og Iriðinum"
sagði Spaak frkvstj. Nafo a
ræðu, sesiii hann hélt o HriasseS.
ííáðstaiíinir æðstu manna.
Þjj^sa stundina er stefna vest-
i^nna ríkja samræmd. Eg get
■snnfremur skýrt frá því, að nú
fara fram þýðingarmiklar um-
ræður um það, hvaða mál skuli
ræða, og hver skuli verða afstaða
ríkisstjórna hinna 15 vestrænu
þjóða, ef boðað yrði til ráðstefnu
• á þessu ári. Eg er þess fullviss,
•-að við munum ekki einungis
ikoma okkur saman um, hvaða
málefni beri að taka á dagskrá
slíkrar ráðstefnu, heldur muni
•okkur takast að samræma af-
•stöðu okkar til þeirra ... Eg er
þess fullviss, að ef boðað verður
til slíkrar ráðstefnu i heiminum
eftir nokkrar vikur eða mánuði,
þá verðum við búnir að komast
að samkornulagi um sameigin-
iegan grundvöll i utanríkismál-
um, en það er að mínum dómi
'upphaf merkilegrar samvinnu.
Það er bylting í sögu utanríkis-
mála. Öldum saman hafa þjóðir,
• einkum stærri þjóðir, farið eigin
■götur í utanrikismálum, og hef-
ur stefna þeirra oft verið mörk-
uð af einstökum persónum. Eg
lield, að það sé jafnvel hægt að
segja, að fullveldið hafi verið
-ástæðan fyrir þéssári persönu-
Ilegu og einstaklingsbundnu utan-
rikisstefiiu. En í dag er það al-
rgengt og eðlilegt, að lönd eins og
Bandaríkin, svo að tekið sé eitt
augljóst dæmi, beri diplómatísk-
•ar orðsendingar undir fund 15
fastafulltrúa, áður en þær eru
sendar út, og heimilar að haldn-
-ar séu umræður um þær, sam-
þykktir geröar, athugasemdir og
breytingar, sem siðan er tekið
fullt tillit til. Það er geysimikil
breyting í sögu utanríkismála.
.Afvopnun.
Með degi hverjum verður okk-
ur ljósara, að í grundvallaratrið-
um getur aðeins verið ein heil-
'lorigð alþjóðleg stefna, stefna
sem gæti leitt til almennrar af-
■vopnunar með eftirliti að fengnu
samkomulagi... Ekkert vanda-
mál er eins mikið rætt nú í blöð-
um, á þjóðþingum og meðal al-
mennings og vandamál varðandi
kjarnorkuvopn. Ef við litum á
sögu mannkynsins, og þá fyrst
og fremst sögu hernaðarstofn-
ana, sjáum við, að þeir, sem
töldu, að her væri nauðsynlegur,
héldu því fram, að slíkur her
yrði að vera sá bezti, sem völ
væri á í heiminum. Sannleikur
þessi, sem áður virtist hafa ó-
véfengjanlegt og ævarandi gildi,
er nú dreginn í efa. Nú er til
fólk, sem segir: „Jú, við verðum
að hafa her áfram, en hann þarf
ekki að vera sá bezti, sem völ er
á, og við vörum ykkur sérstak-
lega við að útbúa harin með nýj-
ustu vopnum..En ef við
leggjum út á þá braut, þá er
engin ástæða til þess að nema
staðar á miðri leið, þá væri okk-
ur jafngott að snúa okkíir aftur
að bogum og örvum, jafnvel ber-
um hnúunum ... Þessvegna segi
ég við þá, sem andvígir eru
kjarnorkuvopnum, að mér virð-
ist, að þeir, sem hiklaust mæla
gegn því að her sé útbúinn með
nýjustu vopnum, enda þótt þeir
geri sér fulla grein fyrir því, að
hugsanlegum mótherja sé kunn-
ugt um það, taki á sig ábygð,
sem yfirstígur ímyndunarafl
þeirra...
Nú á dögum er ekki hægt að
tala um hernaðarsigur. Ilernað-
arsigur er og verður óhugsandi
á meðan gagnárás er hugsanleg.
Þetta er augsýnijega vandamál,
sem hugsanlegur árásaraðili á
við að striða, því fleiri herstöðv-
ar, sem slíkur árásaraðili getur
eytt og því dreifðari, sem þessar
herstöðvar eru, því erfiðara
verður að heyja árásarstríð ....
Þetta er ástæðan fyrir því, að
ég tel ósennilegt, að styrjöld
brjótist út nú eða i framtíðinni
á meðan þetta mikla hernaðar-
vandamál er óleyst.
Stefna vesturveldanna er
brotnað í árekstrinum og nam
við götuna, svo að erfitt reynd-
íst að hafa stjórn á honum. En
• árásarmennirnir óku eins og þeir
•ættu lífið að leysa engu að sið-
tir —- enda var líka sannleikur-
inn sá — og lentu í árekstri við
hestvagn í þorpi einu rétt utan
við borgina. Þorpsbúar flykkt-
ust að bílnum og heimtuðu, að
• eigandi hestvagnsins fengi þeg-
ar greiddar ríflegar skaðabætur.
Tveir árásarmannanna sáu þá
sitt óvænna og tóku eitur, en
hinir komust undan í leigubif-
reið. Lögreglunni tókst að rekja
..slóð leigubilsins, sem ekið hafði
verið að stóru húsi í Kalkútta.
Sló hún þegar hring um húsið,
•-er hún hafði frétt þetta og hand-
tók sextiu menn, sem i því voru.
Þessar handtökur höfðu miklu
meiri áhrif en lögregluna grun-
Æ.ði, þegar hún framkvæmdi þær,
því að þarna i húsinu hafði hún
-uppi ó mörgum þeirra manna,
:.sem voru potturinn og pannan í
.flestum þeim illvirkjum, sem
Nnnin höfðu verið í Kalkútta.
JLiðu svo margir mánuðir eftir
handtökurnar, að enginn stór-
glæpur var fráminn í borginni.
í næstu þrjár viknr, sem ég lá
árásanna á mig. Einn hinna
handteknu kannaoist við, að
hann væri svo huglaus, að hann
hefði ekki þorað að reyna að
myrða mig, en hinsvegar hefði'
hann skipulagt báðar árásirnar,
útvegað vopnin og keypt bílinn,
sem notaður var í síðara skiptið.
Hann sagði, að sér væri í sjálíu
sér ekkert illa við mig. Hann
þekkti mig einu sinni ekki, en
hafði alltaf heyrt um mig talað
sem góðan borgara og mjög vin-
samlegan Indverjum og kröfum
þeirra, en hinsvegar gat ég verið
hættulegur i stöðu þeirri, sem ég
gegndi og því hefði verið nauð-
synlegt að koma mér úr þessum
heimi.
Mig rak í rogastanz, er ég las
einn lið játningarinnar. Þar
skýrði maðurinn nefnilega svo
frá, að bill hefði verið látinn
fylgja minum eftir á hverju
kveldi í heila viku og tveim dög-
um áður en árásin var gerð, var
æflunin að ráðast á mig, er ég
vfsm
langtum djarfari en stefna
Sovétrikjanna. Við erum reiðu-
búnir að hætta kjarnorkutilraun-
um, ekki i eitt eða tvö ár, heldur
fyrir fullt og allt. En þar eð slík
ráðstöfun hefur ekki sömu áhrif
og afvopnun, viljum við setja
hana i samband við áætlun um
bann við kjarnorkuvopnum. Við
kommúnistana segjum við: „Við
erum reiðubúnir til þess að hætta
algjörlega öllum kjarnorkutil-
raunum, ef þið gangið að því, að
komið verði á eftirliti með þeim
birgðum af kjarnkleifum efnum,
sem fyrir eru, og ef þið sam-
þykkiö, að ákveðið magn af
kjarnkleifum efnum verði not-
að til friðarþarfa i stað hernað-
ar og gerðar verði ráðstafanir
til þess að ákveðið magn af
kjarnorkusprengjum v-erði eyði-
lagt. Ef gengið væri að þessum
tillögum — en þær eru í raun og
veru kjarni vandamálsins —-
myndi afvopnunarvandamálið
vera leyst að hálfu eða mestu
leyti og ef til vill fyrir fullt og
allt.
Friðsainleg sarabúð.
Eg sé ekkert, sem gæti komið
í stað friðsamlegrar sambúðar.
Annað hvort höfum við friðsam-
lega sambúð eða stríð, og ég kýs
hiklaust hið fyrrnefnda. Nú á
dögum dreymir engan um að af-
má kommúnismann með vopn-
um, ekki aðeins vegna þess að
,það er augljóst, að lýðræðishug-
sjónir, frelsi og virðing fyrir
einstaklingnum eru algjörlega ó-
hugsandi, ef ofbeldi er ekki for-
dæmt í utanríkisstefnu okkar.
Við skulum því sætta okkur við
friðsamlega sambúð í þeim skiln t
ingi, sem kommúnistar leggja i
slika sambúð — þ. e. ógnun eins |
þjóðfélagsskipulags við annað
— og eftir nokkur ár munum [
við sjá, hvort er betra. Ögrun-
inni tek ég með hugarró. Eg er
þess fullviss, að við getum sýnt
glæsilega yfirburði siðferði-,
heimspeki- og stjórnmálahug-
sjóna okkar, jafnvel líka yfir-
burði efnahags- og þjóðfélags
okkar, ef við gerum ekki meiri
háttar afglöp.
Stefna vesturveldanna
og stefna Sovétríkjanna.
Stefna vesturveldanna er
hvorki neikvæð né óljós og hana
in eru ekki óleysanleg, og ekki
er vonlaust um, að unnt verði að
finna atriði, sem leitt gætu til
einhvers konar málamiðlunar, ef
diplómatiskum undirbúningi er
haldið áfram á eðlilegan hátt og
honum algjörlega haldið utan
við deilumál og áró.ður. I fyrsta
lagi munu Sovétrikin ekki viður-
kenna, að við höfum ekki árás í
hug. Þann dag, sem okkur verð-
ur trúað, mun allt andrúmsloft-
ið breytast og allt það, sem nú
virðist óhugsanlegt, verður fram
kvæmanlegt. Árinar ágallinn er
sá, að stefna Sovétrikjanna virð-
ist ekki vera mjög ákveðin. Sov-
étleiðtogar halda áfram að
hamra á því, að framtíðin sé
þeirra, að sagan sanni yfirburði
þeirra og hinn vestræni heimur
sé dauðadæmdur.
Að vissuleyti er þessi sannfær-
ing sovétleiðtoganna friðvænleg,
vegna þess að maður skyldi ætla,
að Rússar hefðu enga ástæðu til
þess að hefja heimsstyrjöld, ef
þeir eru vissir um, að þeir muni
sigra að lokum á hverju sem velt
ur. En af þessu leiðir hins vegar
einnig, að erfit er að ná sam-
komulagi, vegna þess að þeir
hafa enga ástæðu til þess að
hjálpa okkur út úr erfiðleikum
okkar, ef þeir eru sannfærðir
um, að hinn Vestræni heimur sé
dauðadæmdur. Þess vegna verð-
um við að bjarga okkur út úr
þeim sjálfir. Það er staðföst ...
sannfæring min, að á næstu ár-
um munum við geta ráðið full-
komlega fram úr þeim vanda-
málum, sem við stöndum nú aug
liti til auglitis við, hernaðar- og
stjórnmálavandamálum okkar
og umfram allt efnahags- og
þjóðfélagsvandamálum okkar.
Við getum sýnt fram á, að við
erum færir um að endurreisa
vald okkar og áhrif og getum
einnig kunngjört heiminum boð-
skap okkar. Við höfum ekki far-
ið illa af stað. Síðastliðið ár varð
okkur töliivert ágengt i Evrópu
— Sameiginlegi markaðurinn og
Kjarnorkusamvinnustofnunin.
Þetta eru að visu aðeins samn-
ingar ennþá, en árangurinn mun-
um við sjá eftir fjögur eða fimrn
ár.
Framtið bandalagsins.
Olvkur hefur einnig miðað á-
fram innan Atlantshafsbanda-
skortir ekki dirfsku. Vandamál- lagsins. Það er ekki lengur að-
eins hernaðarbandalag, heldur
er þar einnig að skapazt grund-
völlur fyrir sameiginlega utan-
_ rikisstefnu aðildarríkjanna. Við
^ höfum ráðið visindalegan ráð-
gjafa, og áður en langt um liður
j verður boðað til fyrsta fundar
Vísindaráðs A tla n tsha fsba n da-
lagsins, en takmark þess er að
koma á visindalegri samvinnu
meðal aðildarrikjanna, sem ætti
að hafa töluverð áhrif á efnahag
viðkomandi landa. Ef árangur af
þessu starfi verður góður, verð-
ur sifellt meir leitað til okkar
°g okkur falið að leitast við að
leysa sameiginlega eitt mesta
vandamál okkar daga — en það
eru skipti okkar við svonefndu
vannýttu lönd. Við erum á réttri
leið, og ef við notum timann vei
og getum smám saman sannað
möguleika okkar og árangurs-
rikt starf á augljósan og áþreif-
anlegan hátt, þá munum við
hafa raunhæfa aðstöðu til við-
ræðna við hinn kommúnistiska
heim, ekki aðeins um aukaatrið-
in, ekki aðeins um „foréttinda,
heldur aðalréttinn." Við munum
hafa bjargað hinum vestræna
heimi og jafnframt friðnum.
/
Sendiherra frá Rúmenfu
kemur hlngað.
Hinn nýi sendiherra Rúm-
eníu er væntanlegur til Reykja-
iyíkur í dag og afhendir forseta
íslands trúnaðarbréf sitt
mánudaginn 14. þ. m.
Sendiherrann, sem búsettur
er í London, er fæddur 1. nóv.
1906 í Cetate í Craiova-héraði
og gekk á verzlunarskóla í
Búkarest.
Árin 1946—1950 var hann
þingmaður í rúmenska þinginu,
1946—1947 viðskiptafulltrúi í
rúmenska sendiráðinu í Was-
hington, 1948—1949 sendiherra
lands síns í Buenos Aires,
1949—1953 varaforseti áætluri-
arráðs ríkisins, 1953—1955 fbr-
seti Ríkisbankans, 1955—1957
aðstoðarfjármálaráðherra og
síðan 1957 forseti Ríkisbánk-
ans.
Balaceanu sendiherra er
kvæntur og á eitt barn.
færi framhjá minnismerki Vik-
toríu drottningar, sem stendur á
Huglifcökkum. en þá vildi svo til
að bill minn nam staðar skyndi-
I lega og tilræðismennirnir þótt-
ust sannfærðir um, að komizt
hefði upp um fyrirætlánir þeirra.
Óku þelr þá á brott hið skjót-
asta. Eg minntist þess alls ekki,
að bíll minn hefði numið staðar
um þetta leyti þar sem um var
rætt og sagði, að hér hlyti að
hafa verið um annan bíl að ræða.
„Nei“, svaraði lögregluþjónn-
inn, sem skýrði mér frá þessu,
„þeir voru búnir að kynna sér
bílinn yðar svo vel, að þeir
þekktu hann eins og þeir ættu
hann sjálfir".
Þá rann það allt í einu upp
fyrir mér, að þetta var alveg
rétt. Golan hafði verið óvenju-
lega stinn þetta kveld, svo að
már reyndist ómögulegt að
kveikja i pípu minni. Eg lét því
bilinn nema staðar, meðan ég
kveikti í henni.
En það, sem allir furðuðu sig
mest á, var, hversu mikið.ómak
hinir indversku illvirkjar höfðu
gert sér, því að ef einhverjum
þeirra hefði verið sama um líf
sitt, þá hefði hann getað skotið
mig til bana að minnsta kosti
tólf sinnum á þeím tíma, sem
þeir biðu færis á mér.
Fimm mannanna voru að lok-'
um ákærðir fyrir að hafa ætlað
að myrða mig, en ég var farinn
af landi burt, áður en þeir komu J
fyrir rétt. Eg fór þaðan að ein-J
dregnum ráðum lækna minna og ,
þann tiina, sem ég átti eítir að
vera þar, gætti lögreglan þess!
nákvæmlega, að engum gæíist j
tækifæri til ag syreyta sig á mér
i hið þriðja sinn. Þegar ég ók til
járnbrautarstöðyarinnar sat við
hlið mér lögregluþjónn, sem var
orðlögð skytta og hann hafði
heilt vopnabúr til afnota í bíln-
um, ef á þyrfti að halda. Brott-
för min hafði verið undirbúin
af mikilli nákvæmni, til þess að
ekkert kæmi fyrir, en það kom i
ljós eins og svo oft áður, að hinn
bezti undirbúningur getur verið
til einskis. Svo hafði verið fyrir
mælt við bílstjórann, að hann
æki beina leið að sérstöku hliði,
sem aðeins mínum bil yrði hlevpt
inn um, og síðan'ætti hann að
aka rakleiðis að stöðvarpallinum:
En þegar bílstjórinn sá, að hlið-
ið var lokað, ók hann inn um
það, sem allur mannfjöldinn, er
með lestinni ætlaði, streymdi um.
Eg varð því að ganga að léstinni
i gegnum hundruð Indverja.
Svo átti að heita, að enginn
vissi urn brottför mína frá Kal-
kútta, en ég ætlaði með skipi,
sem statt var í Bombay, og
strangur vörður var hafður um
mig í lestinni alla leiðina. En
þetta var enn ein sönnun þess,
að það er ógerningur að halda
nokkrum sköpuðum hlut leynd-
um i Indlandi, því að fjöldi
blaðaljósmyndara beið min á
járnbrautarstöðinni í Bombay,
þegar þangað koin. Og þegar ég
var kominn um borð i skipið,
kom þangað mikill fjöldi manna,
til þess að bjóða mér góða ferð,
og átti þó enginn þeirra að hafa
liugmynd um brottför mina.