Alþýðublaðið - 15.03.1958, Blaðsíða 6

A1 þ ý 8 u b 1 a 8 I 8
Laugardagur 15. marz 1953
Framsöguræða Emils Jónssonar á alþingi um afnám fekjuskatfsins:
NUGILDANDI LOGGJOF
um tekju- og eignaskatt er að
stofni til frá árinu 1921. Eldri
lög voru þó til áður um þetta
efni, en m.iög ólík og bvggð á
allt öðrum grundvelli. Sam-
kvæmt þeim var skatturinn
ekki miðaður við heildartekjur
eða heildareign, heldur við á-
kveðið gjald af ákveðnum hlut-
um, svo sem iarðarhundruðum,
skepnufiölda, útflutningsmagni
og öðru slíku, og því allt annars
eðlis en núverandi tekiu- og
eignarskattur. Er helzt að líkia
þessari skattlagningu, sem gilti1
fyrir 1921, við fasteignaskatt-
ínn nú eða eitthvað slíkt.
Breytingin 1921 var fyrst og
fremst í því fólgin, að þá var
upp tekin sú regla að leggia á
menn skatt af öllum tek.ium og
öllum eignum, samkvæmt eig-
in uppg.iöf mannanna siálfra,
en ekki á einhver.ia ákveðna
hluti, sem öllum voru sýnileg-
ir og þess vegna þurfti ekki að
fara í grafgötur um.
SIÐFERÐILEGUR ÞROSKI
NAUÐSYNLEGUR.
Það kom strax f Ijós við
meðferð málsins á Alþingi
nokkur vafi á, hvernig hin
nýja aðferð mundi reynast, og
nokkur tortryggni á því, að
framtöl manna yrðu þannig
úr garði gerð, að þeim mætti
íreysta til fulls sem réttum.
Framsögumaður málsins á ,A1- ^
þingi lét t.d. ovð falla um
þetta, þegar hann hafði fram-
sögu fyrir málinu úr nefnd
eitthvað á þessa leið: Það er
bersýnilegt, að til þess að slík
lög sem þessi nái tilgangi sín-
um, verður að gera ráð fyrir
all miklum siðferðilegum
þroska gjaldenda og skatta-
nefnda, og það er augljóst
mál, að lögin verða aðeins
pappírsgagn, ef þennan þroska
vantar.
Þegar þáverandi fjármála-
ráðherra, Magnús Guðmunds-
son, lagði mólið'fyrir,taldihann
fram fyrir því sem aðalrök
þetta þrennt: í fyrsta lagi, að
skatturinn kærni á þennan hátt
réttlátlegast niður. í öðru lagi,
að skatturinn yrði greiddur af
öllum tekjum og eignum, og í
þriðia lagi, að skatturinn verði
miklu öflugri liður en áður var
'i'sjáífu skattkerfinu, með öðr-
um orðum að hundraðshluti
ríkisteknanna af tekjuskatti
mundi sennilega verða miklu
meiri heldur en áður var.
Síðan þetta gerðist hefur lög
unum um tekiu- og eignaskatt
verið breytt. Skattstiginn hef-
inu, sem upp var tekið 1921,
hefur jafnan verið haldið ó-
breyttu; skatturinn hefur ver-
ið byggður á framtölum gjald-
endanna sjálfra. Ýmsum atrið-
um í álagníngu skattsins hefur
verið breytt. Skattstignn hef-
ur t.d. verið hækkaður oftar en
einu sinni og er nú kominn upp
í 40% af tekjunum, þegar kom-
ið er yfir visst mark, en grund
vallaratriðið um framtölin hef
ur jafnan verið óbreytt.
Afstaða Alþýðuflokksins til
þcssarar skattheimtu hefur alla
tíð vc^ið mjög ákveðin. Flokk-
urinn. hefur beitt sér fyrir bein
Framkvæmd tekjuskattslaganna allt öntiur en ætl-
að var í fyrstu, og nauðsynlegt að endurskoða þau
um sköttum, en gegn óbeinum,
eða tollum, og sérsíaklega toll-
um á nauðsynjavörur, en vita-
skuld þá gengið út frá, að skatt
urinn yrði heiðarlega álagður
þannig, að þetta skattakerfi
yrði í raun og veru eins og til
þess var stofnað í upphafi.
HÁTEKJUMENN GREIÐI
MEST.
Ástæðurnar fyrir jressari af-
stöðu flokksins eru augljósar.
Það verður að teljast eðlilegt,
að þeir, sem háar tekjur hafa.
greiði meira til opinberra þarfa
heldur en hinir, sem litlar tekj
ur hafa. Sérstaklega verði eng-
ir skattar greiddir af svoköll-
uðum þurftartekjum eða þar
f.yrir neðan, hvorki beinir né
óbeinir. Þetta ætti m.a. að leiða
til meiri tekjujöfnunar í h.jóð-
félaginu, sem flokkurinn hefu:
jafnan stefnt að. Þar við bæt
ist svo, að á þeim tíma þega
þetta var ákveðið, voru tekj
ur almennings í landinu al
mennt svo litlar, að tæplega
hrukku fyrir hinum brýnustu
nauðsynjum. Óþarfavörur, að
ég tali nú ekki um lúxusvörur,
þekktust ekki. Óbeinn skattur
þá var þess vegna fyrst og
fremst tollur á þær vörur, sem
nauðsynlegar yrðu að teljast
og töldust til hinnar einföld-
ustu nauðsynja og brýnusíu
þarfa. Eg vil í því sambandi
minna á, að einn af
aðaltekjuliðum ríkissjóðs á
þeim tíma var kaffi- og sykur-
íollurinn svokallaði, sem bein
línis var lagður á hinar al-
mennustu og brýnustu þarfir
almennings og þær neyzluvör-
ur, sem hann hafði mest um
hönd.
Það liggur í augum uppi, að
heiðarlega álagður tekjuskatt-
ur er eðhlegri og réttfátari en
slíikur toílur eða aðrir tollar á-
móta, sem koma niður á fjöl-
ménnum, barnmörgum og fá-
tækum fjölskyldum. Afstaða
flokksins þá', eins og mál lágu
fyrir, var því fullkomlega eðli-
leg og rökrétt, samkvæml höf-
uðstefnu flokksins.
REYNSLAN AF TEKJU-
SKATTINUM EKKI GÓÐ.
Nú er liðinn rúmur þriðjung
ur aldar síðan þessi lög voru
sett og hefur því fengizt af
þeim nokkur reynsla. Og sú
reynsla er alltaf að verða aug-
Ijósari og augljósari og koma
betur og betur í ljós. Og yfir-
leitt má segja, að sú reynzla
sé öll á einn veg, hún sé ekki
góð. Þær vonir, sem menn
gerðu sér er lögin voru sett um
réttlæti og ágæti laganns eins
og ég drap á í upphafi, hafa
yfirleitt brugðizt og látið sér
til skammar verða.
í fyrsta lagi hefur þessi skatt
ur aldrei orðið það, sem til var
ætlazt í upphafi, meginuppi-
staðan í tekjum ríkissjóðsins.
Og það er sýnt, að hann getur
aldrei orðið það. Þrátt fyrir
það, að hann niemur nú orðið
um 40% af tekjum manna, eft-
ir að þær hafa náð vissu marki,
hefur heildarupphæð hans
aldrei orðið nema lítið brot af
heildartekjum ríkissjóðs. Ég
held ég fari rétt með það, að
í fjárlögum yfirstandandi árs
sé gert ráð fyrir, að tekjuskatt
urinn sé rúmar hundrað mill-
jónir króna brúttó, en öll út-
gjöld ríkissjóðs eru, eins og
menn muna einnig, rúmar 800
milljónir, þannig að skatturinn
nemur ekki nema Vé hluta eða
kringum 12% og mætti segja
mér, að hann hefði ekki á und-
anfömum árum komizt miklu
hærra en að vera 10—12% af
tekjum ríkisins í heild.
I öðru lagi má segja um þenn
an skaít, að innheimta hans hef
ur orðið dýr og miklu dýrari
heldur en innheimta annarra
tekna ríkissjóðs. Eg hef að vísu
ekki tölur um þetta, en ég held,
að þetta sé óvéfengt af öllum
og talnanna er hægt að afla, ef
þess er óskað eða þetta kann að
verða véfengt af einhverjum.
Þetta hvort tveggja, að
skatturinn hefur aldrei orðið
sá kjarni eða aðaluppistaða í
heildartekjum ríkissjóðs og að
hann hefur orðið mjög dýr í
innheimtu, eru náttúrlega.
veigamikil rök gegn honum.
En hitt sker þó úr, sem er á
allra vitorði nú orðið, að fram
talsskýrslur til skatts eru nú
falsaðar meira en nokkurn gat
órað fyrir í upphafi hjá allt
o£ mörgum, sem hafa mögu-
leika til þess að gera það, bæði
einstaklingum og félögum.
Þetta er á allra vitorði og ég
trúi ekki öðru heldur en að
það sé viðurkennt af öllum.
Sá þroski, sem gengið var út-
frá við setningu þessara laga í
upphafi, og talið var skilyrði
fyrir því, að lögin yrðu meira
en pappírsgagn. virðist ekki
lengur vera fyrir hendi, hafi
hann verið það nokkurn tíma.
Nú er daglegur viðburður að
reka sig á mann eða menn, sem
litla skatta greiða, en geta veitt
sér í daglegu lífi ýmiss konar
bægindi og jafnvel munað, sem
er ósamrýmanlegur þeirri tekju
upphæð, sem skattur þeirra
hlýtur að vera reiknaður af. Nú
er það líka daglegur viðburður
að rekast á launamann svokall-
aðan, sem greiðir miklu hærri
skatta heldur en annar, sem
lifir miklu ríkmannlegra lífi
og hlýtur að hafa hærri tekjur
en hefur möguleika til að fela
þær á einhvern hátt. Ég er ekki
með þessu að segja, að það sé
dyggð launamannsins að telja
fram tek.jur sínar. Hann verð-
ur að gera það, því ef hann ger
ir það ekki, þá gerir vinnuveit
andi hans það og raunar hvort
sem er. En aðrir, sem afla
tekna sinna á annan hátt, eða
í svo mörgum stöðum, að það
er ómögulegt að fylgjast með
þeim, komast undan, ef þeir
vilia, og það er á allra vitorði,
að það eru alltof margir sem
vílja það.
TEKJUSKATTURINN
ER LAUNASKATTUR.
Tekjnskatturinn er nú ekki
eins og hann var hugsaður í
upphafi, skattur af öllum tekj
um og eignum, heidur er hann
orðinn fyrst óg fremst launa-
skattur, skattur, sem lagður
er á laun og innheimtur af
þeim, sem taka tekjur sínar
sem launagreiðslur, og kom-
ast ekki undan, þegar aðrir
steppa.
Nú eru tekjulægstu menn
þjóðarínnar vfirleitt launa-
menn og á þá er þess vegna
skatturinn lagður, en hinir,
sem margir hverjir hafa miklu
hærri tekjur, sleppa. Vitanlega
eru til launamenn með tiltölu-
lega háum launum, en það er
ekki um þá, sem ég er að ræða
í þessu tilfelli. Verkar þannig
skatturinn með núverandi fram
kvæmd, alveg þveröfugt við
bað, sem honum var ætlað í
upphafi. Hann leggst með full-
um þunga á þá launalægstu, en
miklu tekjuhærri menn kom-
ast undan. Þetta særir réttlæt-
iskennd manna og egnir þá upp
gegn lögunum.
Eitt má benda á enn í sam-
bandi við þessi mál sömu teg-
undar, að það er orðið talsvert
algengt fyrirbrigði, að tekju-
háir menn, sem ekki kornast
hjá að telja fram tekjur sínar,
hætta að vinna hluta úr árinu
vegna joess að þeir segja sern
svo, að þegar ríkið tekur 4Q%1
af því sem þeir afla og bæirn-
ir önnur 40%, hvers vegna
skyldu þeir þá vera að þessu,
begar ekkert verður eftir eða
lítið handa þeim sjálfum? \
mörgum tilfellum eru þetta
menn, sem vinna.mjög gagnleg.
störf fyrir bióðarbúið og venju
lega eru það einnig mjög dug-
legir menn, sem komast upp í
þessar tekjur, sem mikill skaði
er að missa úr starfi. Þarna
verka skatturinn og útsvarið
til þess að draga úr þjóðartekj-
unum í heild.
Það er enginn vafi á, að frani,
kvæmd tekjuskattslaganna hef-
ur orðið allt önnur en til var
stofnað í fyrstu og því nauð-
synlegt. að taka málið allt upp
til endurskoðunar. Ég vil í
þessu sambandi minna á höf-
uðrökin sem talin voru fram af
þáverandi fjármálaráðherra og
ég minntist á í upphafi, fyrir
því að þessi skattur yrði lagð-
ur á á þann hátt. Höfuðrökin
voru, að skatturinn komi sem
réttlátalegast niður. — Það ger
ir hann ekki. — Að skatturinn
verði greiddur af öllum tekj-
um og eignum. •— Það er hann
ekki. — Og að skatturinn verði
miklu öflugri liður en áður var
í skattakerfinu í heild, — en
það er hann heldur ekki. Þann-
ig virðist mér sem allar aðal
forsendurnar, sem taldar voru
frarn 1921, þegar skatturinii var
a lagður, séu fallnar.
Þeirri skoðun vex líka ört
fylgi, að þetta kerfi byggist allt
á svo algerlega óraunhæfum
forsendum, það hafi reynslan
sýnt, að ekkert vit sé í að halda
þessari tekjuöflun ríkisins á-
fram á þennan hátt. Er þá sjálf
sagt ekki í önnur hús að venda
fyrst. og fremst heldur en ó-
beinu skattana, þó að aðrar
leiðir kunni að vera til líka.
En þá hlýtur að vakna spurn-
ingin, hvort óbeinu skattarnir
eða tollarnír korpi ekki nú iafn
óréttlátlega niður á fátækar og
barnmargar fjölskyldur eins
og beir gerðu áður. Og þeirri
I spurningu er ekkihægtaðskjóta.
sér undan að svara, þegar þessi
mál eru rædd.
ÓBEINIR. SKATTAR ÞURFA
EKKI AÐ LENDA Á EFNA-
LITLUM.
Um þetta er það fyrst að
segja, að afkomumöguleikar
þessara þegna þjóðfélagsins*
eru allt aðrir nú en þegar lög-
in um tekiu- og eignaskatt
voru sett 1921. Þá voru engar
tryggingar til og ekkert, sem
hét f j ölskyIdubætur eða barna-
lífeyrir. Með góðum stuðningi
tr.ygginganna er hægt að koma
í veg fyrir, að barnafjölskyld-
um verði íþyngt með þessu og
þær verði hart úti. Það má gera
með leiðréttingu og lagfæringu
á barnalífeyrinum eða fjöl-
skyldubótunum. Einnig má geta,
þess, að nú er afkoma þjóðar-
innar í heild orðin svo mikli?,
betri eri hún var þá, að nú ern