Alþýðublaðið - 19.03.1958, Blaðsíða 6

AlþýSnbla 818
Miðvikudagur 19, marz 1958
r
Guðmundur I. Guðmundsson utanríkisráðherra: Síðari grein
VIÐSKIPTI
AÐALVEKKTAKA.
Þá kem ég -að hinum aðilan-
um, sem eru Aðalverktakar. —
Eins og ég gat um áðan, voru
Aðalverktakar stofnaðir árið
1954 í 'þeim tilgangi að taka að
sér þau verkefni, sem hinn er-
lendi aðalverktaki hafði leyst
af hendi til þess tíma, þ. e. að
semja við Bandaríkjastjórn um
heildarframkvæmdir hennar á
ísiandi, en afhenda síðan verk
in til undirverktaka.
Þegar þessir samningar yoru
gerðir snemma á árinu 1957,
stóð svo á að hér haf ði um nokk
urt skeið starfað erlent verk-
fræðingafyrirtæki, sem hafði
annazt ýmiss konar rekstur, þ.
á m. átti það mikið af vélum og
tækjum, sem notuð voru á flug-
.vellinum. í samningum þeim,
sem fram fóru við Bandaríkja-
menn á árinu 1957, var lögð á
það áherzla af þeirra hálfu, að
íslenzki aðalverktakinn tæki
við eins miklu af þessum tækj-
- um og frekast þyrfti á að halda.
•Úr kaupum' á þessum tækjum
gat að sjálfsögðu ekki orðið þá,
heldur var samið um', að þeir
skyMu fá tækin til afnota, en
síðan skyMi athugað hvernig
færi um eignarétt þeirra. Auk
þess átti þetta verkfræðingafyr
irtæki á Ketflavíkurflugvelh
nokkuð af skemmum, sem not-
aðar hötfðu verið til mötuneytis,
fyrir skrifstofu og fyrir svefn-
skála starfsfólksins. Á það var
lögð áherzla af báðum aðilum,
að íslenzkir aðalverktakar
tækju við mötuneytisskemmun
um með þeim áhöldum, sern þar
væru einnig til aínota við sinn
rekstur. Fyrir skemmurnar
skyldi ékkert endurgjald greiða
annað en það að aðalverktakar
áttu að skila þeim aftur að af-
loknu sínu stanfi í svipuðu á-
standi og þeir tóku við þeim.
Hins vegar gat ekki verið um
það að ræða, að þeir skiluðu
aiftur mataráhöldum og skrif-
stotfuhúsgögnum, borðum og
öðru þess háttar eða dýnum úr
svefnská'Ium og rúmfatnaði í
sama óstandi og þeir tóku við
því. Var því svo um samið, að
Aðalverktakar skyldu taka við
þeim áhöldum sem í mötuneyti
og skrifstofum væru, og svo
nokkrum hluta af svefnskálum.
Það var hins 'vegar ljósí þegar
í Upphafi, að þarna muiii vera
nökkuð meira magn, en þeir
þyrftu að nota við sínar fram-
kvæmdir, og var þessum verð-
mætum, sem ekki þurfti að
nota, hlaðið upp í geymslu-
skemmur. Við samningana varð
þetta eign Aðalverktaka, ef
grípa þyrfti til þess síðar.
Aðalverktakar hafa, síðan
þeir hófu starfsemi, unnið mik-
ið og margþætt starf á Keflavík
urflugvelli, og til þeirra fram-
kvæmda hefur þurft að nota
efni fyrir tugi milljóna króna.
Telst mönnum svo til, að á þeim
þrem árum, sem Aðálverktakar
hatfa starfað, hatfi þeir sjálfir
flutt inn efni til framkvæmda
fyrir' talsvert yfir 40 milijónir
króna og tekið við frá verk-
fræðingadeild hersins efni fyrir
HÉR BIRTIST seinni hluti ræðu þeirrar, sem Guð-
mundur í. Giiðmundsson utanríkisráðherra flutti á al-
þingi sl.. föstudag um verktakaviðskipti á Keflavíkur-
flugvelli. Fyrri hluti ræðunnar birtist í blaðinu í gær.
um 30 milljónir króna. Hins
vegar kom það í ljós, að nokkr-
ir afgangar urðu af efni og ým-
islegu, sem ekki reynist not-
hæft eða heppilegt, þegar kom
að því að nota það, bæði vegna
þess að framkvæmdir breytast
áður en þeim er lokið og svo
vegna hins, að til einstakra
verka er jafnan pantað og kéypt
ínn nokkru meira en menn
telja sig komast af með minnst
í upphafi, Það hefur því farið
fyrir Aðalverktökum eins og
öðrum, sem í slíkum fram-
kvæmdum standa, að hjá þeim
hefur hlaðizt upp nokkurt efni,
sem ekki er nothæft eða þarf
á að halda til þeirra fram-
kvæmda, sem það var upphaf-
lega ætlað. Þeir leituðu éftir
því við mig 25. nóvember, 1957s
að fá að flytja þetta efni, sem
þannig hafði hlaðizt upp og ekki
þurfti að nota, út af flugvellin-
um og ráðstafa því á innlendum
markaði, enda yrðu greidd af
því fullkomin aðflutningsgjölcl
enda yrði þetta virt og af því
greidd fullkomin aðflutnings-
gjöld. Það var ekki sundurliðað
í mínu levfi, hvert þetta efni
væri, enda lá ekki fyrir full-
komin sundurliðun um það. —
Hins vegar átti tollgæzlan að
fylgjast með þessu og var gert.
Aðalverktakar fluttu- nokkuð
af þessu efni út af flugvellin-
um þegar að fengnu leyfi, og
auk þess fluttu þeir út nokkuð
af þeim áhöldum, sem þeir
höfðu yfirtekið úr mötuneyt-
inu, af skriístofunum og úr
sveínskálunum fré verkfræð-
ingadeild hersins á sínum tíma.
Það sem út hefur verið flutt af
þessum verðmætum hefur verið
virf og nemur verðmæti þess
um 200 þús. krónum. Ég hef
skoðað listann ytfir þessa hluti,
sem þarna eru á ferðinni. Mjög
verulegur hluti atf þessu það
eru áhöld úr eldhúsi verktak-
anna á Keflavíkurflugvelli, á- j
höM, sem hafa verið notuð um
margra ára skeið. Auk bess eru
samkvæmt mati. Ég lét athuga þarna teppi, dýnur, lök og ann
hvaða efni hér var á ferðinni,
og kom í Ijós að það var að
mestu timbur, sem hafði verið
keypt til ókveðinna fram-
kvæmda, en e'kki reynzt af þeim
styrkleika og þeirri tegund, sem
á þurfti að halda þegar til kom,
meðal annars vegn breytinga á
upphaflega ráðgerðum fram-
kvæmdum.
LEYFI VEITT
AÐALVERKTÖKUM.
Mér þótti ekki rétt að láta
þetta efni grotna niður suður-
frá, fyrst vitanlegt var að ekki
þurfti að nota það þar. Þessa
efnisafganga gaf ég Aðalverk-
tökum leyfi til þess að flytja
út af Keflavíkurflugvelli til ráð
að þess háttar, sem einnig hefur
verið notað um margra ára
skeið. Einnig er nokkuð af
skrifstofuáhöldum, þó tiltölu-
legá lítið, sem ekki reyndist
nauðsýn fyrir í þeim skrifstof-
um, sem Aðalverktakar þurftu
að starfrækja á flugveilinum.
Ég vænti að af þessu sé Ijóst,
að hér er í rauninni ekki um
að ræða annað en það, að Aðal-
verktakar hatfa, í stað þess að
láta ónotað liggja á Keflavíkur
flugvelli afgangsefni, fengið að
ílytja það inn til hagnýtingar
fyrir landsmenn, og í stað þess
að láta hluti úr mötuneyti,
skriístofum og svefnskálum,
sem þeir ekki þurftu að nota,
liggja þar. syðra og grotna nið-
stöfunar á innlendum markaði, ur, hafa þeir fengið að flytja
SÁ óhugnanlegi atburður
varð í Reykiavík hér á dög-
unum, að maður rak hníf í kær
ustuna sína í afbrýðiskasti og
deyddi hana. Svo sem vænta
mátti varð þessi atburður á-
gætis fréttamatur handa blöð
um og útvarpi. Sé ég ekki bet
ur á blöðunum úr síðasta pósti,
en að blaðamenn séu allkamþa
kátir bak við fyrirsagnir sínar,
þar sem greinir frá atburðin-
um.
Eitt blaðanna er meira að
segja svo hugulsamt við les-
endur sína að senda Ijósmynd
ara út atf örkinni til að mynda
grínið: Svo kemur í blaðinu
mynd af herberginu, þar sem
dramað gerðist, og íýlgja henni
þær upplýsingar, að hér sé allt
með sömu ummerk.jum og þeg
ar að var komið, nema hvað
líkið hafi verið flutt burt. Sjást
skór stúlkunnar á gólfinu og
föt hennar á stól. Þetta þurfti
náttúrlega að sjást. því að
fréttamenn blaðanna neita sér
ekk; um þá kitlandi ánægju að
ljcstra því upp, að líkið hafi
verið fáklætt. (Það er sem sagt
einskonar sexappíll sögu'nnar,
og hann má hvergi vanta nú á
dögum).
Ekki er mér liós hverskonar
hvötum er verið að þjóna með
þvílíkum fréttaburði. Var ekki
nægjanlegt að segja frá því, að
maðurinn hefði myrt stúlkuna
og taka síðan fyrir næsta mál
á dagskrá?
Eru íslendingar virkilega
orðnir þannig á sig komnir and
lega, að það þurfi slíkar fregnir
til að fá' þá til að lesa prentað
mál? Eygja blaðamenn ein-
hverja von um aukið álit og
vinsældir blaða sinna fyrir því-
það inn einnig, ef hægt skyldi
verða að koma þessu í eitt-
hvert verð. Ég hef ekki skoðað
þessa hluti, en mér er sagc að
þetta séu ekki allt of e.ftirsókn-
axiverðir hlutir, og veit. ég ekk-
ert hvernig gengur um sölu á
því, e£ hún verður leyfð, þegar
ég hef athugað málið nánar.
Ég vil sérstaklega í þessu ,
sambandi benda á, aö
þau verðmæti, sem Að- |
alverktakar tóku barua
við frá Bandaríkjamönn- 1
um, tóku þeir við frá verkfræð
ingadeild varnarliðsins og frá
sjálfstæðum erlendum verk-
tökum, en ekki frá sjálfu varn
arliðinu, og mun ég víkja að
því síðar, að Sölunefnd varnar
Iiðseigna hefur aldrei hvorki
fyrr né síðar, haft nein við-
skipti við erlenda verktaka,
sem á Keflaviíkurflugvelli eru
og heldur engin viðskipti við
verktakadeild varnarliösins.
Það hefur verið föst regla hj'á
- þessum aðilum tveimur, að öll
þau verðmæti sem hingað hef
ur verið komið með og ekki
hefur verið hægt að nota hér,
hafa þeir yfirleitt flutt út, en
ekkf selt til Islendinga.
ÁKVÆÐI
VARNARSAMNINGSINS.
Það var öllum ljóst, þegar
vamarsamningurinn var gerð-
ur 1951, að varnarliðið mundi
koma með mikið af verðmæt-
umi inn í landið, sem að lang-
samlega mestu leyti yrði notað
hér. Það var líka vitað, að ým-
islegt mundi koma, sem notað
yrði um takmarkaðan tíma og
annað, sem reyndist ekki eins
nauðsynlegt, þegar komið var
til landsins. Þegar varnarsamn-
ingurinn var gerður 1951, voru
því gerðar ráðstafanir um það,
hvernig skyMi fara með þau
verðmæti, sem varnarliðið
kæmi meö til landsins og þyrfti
ekki að nota eða hætti að nota.
Með lögunum nr. 110 frá 1951
um varnarsamnmginn fylgdi
undirsamningur, sem. afgreidd-
ur var um leið og varnarsamn-
ingurinn sjálfur, og í þessurn
undirsamningi eru ákvæði um
það, hvernig skuli með þessi
verðmæti fara. í VII. kafla, 8.
gr. og 7. tölul. eru ákvæði um
það, hvernig þessum verðmæt-
um skuli ráðstafað. Þar er ]ögð
á það megináherzla að vörur,
sem varnarliðið hafi flutt til
íslands, tolltfrjálst, sku.li varn-
arliðinu frjést aðtflytja óhindr
að úr landi aftur. Þetta er meg
inatriðið. En í b-lið þessárar
greinar segir, að slíkar vörur
líka þiónustu? Hver er 'nú öll
vandlæting okkar á sorpritun
um svonefndu? Mér sýnist, að
íslenzkir blaðamenn séu rétt
þfeyjsMr,. þessu „ efpi,. „þegív
þeirn gefst tækifæri til freist-
inganna, ekki síður en þeir út
lendu blaðamenn, sem efni er
þýtt eftir í umgetin rit.
•Mér kjemi^r, í iþessu sam-
bandi, í hug atburður, sem gerð
ist í Reykjavík fyrir nokkrum
árum. Maður nokkur ók á bíl i
höfnina og endaði þar ævi sína.
Eitthvað komst á loft af mynd
um til sönnunar þessum at-
burði. Einn me'nningarfrömuð
urinn úr hópi ljósmyndara var
nærstaddur þegar verið var að
ná bílnum aftur upp á bryggj-
una. (Þeir geta hafa verið
fleiri og vera má, að einhverj
ar myndir hafi hirzt í blöðum
af atburðinum). Nema hvað:
Hirun umræddi ljósmyndari
náði nokkrum lukkuðum mynd
um af sýningunni. Stillti
hann síöan einum þrem mynd
Eramhald á 4. síðu.
skuli eigi látnar af hendi á fs-
landi, hvorki með sölu, að gjöf
né í skiptum. Þó má, er sérstak
Iega stendur á, veita heimild
til slíkrar afhendingar með
þeim skilyrðum, er tollyfirvöld
setia.
í tilefni af þessu og til frani-
kvæmda á þessu ákvæði, vár
gerður snernma á árinu 1953 sér
stakur samningur á milli utan-
ríkisráðuneytisins og varnar-
iiðsins um meðferð beirra verð-
mæta, sem varnarliðið þurfti
ekki lengur á að halda, en sá
ekki ástæðu til aö kosta upp á
að flvtja úr landi. Var sérstak-
lega um það samið, að allur
slíkur varningur s'kyldi af hálfu
varnarliðsins sjálfs, flughers,
áfhentur íslenzku ríkisstjórri-
inni til sölu og meðferðar. Samn
ingurinn, sem þarna var gerður,
var byggður á þessu ákvæði í
undirsamningi varnarsmanings
ins, en alls ekki á lögunum frá
1945, eins og hv. þirigmaðUr
Einar Olgeirsson var að halda
fram. S.ú framkvæmdastjórn,
sem síðán þetta gerðist hefur
annazt móttöku varnings frá
varnarliðinu, og séð urn sölu
þess á innlendum markað; hef
ur fyrst og fremst gert það í
krafti þessa ákvæðis og þessa
samnings, sem þarna var gerð-
ur.
Hins vegar hefur aldrei verið
neinn samningur um. slíka
hluti gerður eða fengizt ^erður
við þá erlendu verktaka, sem
hér hafa verið, og aíis ekki
heldur við verkfræðingadeild
varnarliðsins. Þessir aðilar
hafa aldrei gert slíkan samri-
ing og engin verðmæti afherit
til íslenzku ríkisstjórnarinnar
tii sölu á innlendum markaði,
heldur eins og ég gat um áðan:
Það sem þeir hafa ekki þurft
að nota sjálfir og ekki hefur
verið notað til framkvæmd-
anna, hafa þeir yfirleitt flutt úr
landi eða Iiátið liggja ónotað á
Keflavíkurflugvelli án þess að
ráðstafa því sérstaktega.
Það, að ég hef leyft þann út-
flutning, sem um hefur verið
rætt, brýtur því ekki í bága
við nein Iög eða neina samn-
inga, sem gerðir hafa verið.
Með því að hér var urn mjog
lítilvæga hluti að ræða, sem
mér virtust ekki skipta máli,
og hér var ekkert fordæmi skáp
að og á engan hátt vikið frá
þeim reglum, sem. alla tíð höfðu
gilt um að hafa yiðskiptin víð
sölunefndina að því er varnar-
liðið sjálft varðaði, þá sá ég
ékki ástæðu til þess að meina
Aðalverktökum að flytjá af-
gangsefni út af veliinum og
hluti sem þeir óhjákvæmilega
höfðu tekið við og keypt vegna
opinberra ráðstafana. en ekki
’þurft að nota. ;
AÐALVERKTAKAR
STQÐVAÐIR.
Ég skal taka Jiað frarn eiris
og komið hefur fram áðuiyað
þegar Aðalverktakar voru
langt komnir að flytja þessí.
verðmæti út af vellinum, þá
fékk é-g að vita, að þeir hefðu
gengið Iengra í þeim efnum
eða var mér tjáð, að þeir hefðu
gengið Iengra í þeim efnum
en til hafði verið ætiazt í upp-
hafi. Ég lét þá stöðva útflutn-
inginn, þótt lítið væri eftir,
og einnig frekari ráðstöfun á
því sem út hafði verið flutt,
til þess að mér ynnist tími til
að athuga, hvort leyfið hefði
hér verið misnotað eða ekki.
Ég hef einnig gert ráðstafán-
ir til að )áta athuga það, hvort
Smeinaðir- verktakar hafi . á
nokkurn hátt í sínum útfíutn-
ingi -eða farið út yfir það, sem
til var ætíazt í upphafi og leýft
•var á sínum túna. _ - - -. 1