Forvitin rauð - 01.05.1973, Blaðsíða 14

hverri einingu, en það er 50% afkastaaukning.
Á hverri klst. sparar hann pá l/2 klst. og á
8 klst. (sparar hann 4 klst.
Launauppgjör hans gæti litið þannig út:
Dagkaup er 8 x 150 = kr.1.200.-
Kaupauki (bónus.) er
4 x 150 : 2 = kr. 300.-
kr.l.500.-
Ákvæðishagnaður er pví kr.300.- eða 25%
ofan á dagkaup.
Samkvæmt pví bónuskerfi, sem hér er tekið
sem dæmi parf verkmaðurinn að skila tvöfalt
meiri afköstum umfram staðal til pess að fá
sama ákvæðishagnað og hinn sem vinnur eftir
hreinu ákvæði. Sé skiptahlutfallið annað,
t.d. 30/70 (verkmaður 30% og fyrirtæki 70%)
parf verkmaðurinn að skila tilsvarandi fleiri
einingum til pess að "hafa sama uppúr" ákvæð-
inu.
LaunakQ3tnaðurinn
Af pyí' sem hér hefur verið sagt er ljóst, að
með kaupaukakerfinu fer launakostnaður á
hverja framleiðslue-iningu lækkandi eftir að
staðalafköstum er náð og hann lækkar því meir
sem afköst verkmannsins aukast og skiptahlut-
fallið er honum óhagstæðara. 1 hreinu ákvæði
er beinn launakostnaður á framleiðslueiningu
alltaf hinn sami, en ávinningur fyrirtækisins
er fólginn í lækkandi heildarkostnaði á
einingu, pví fastur kostnaður lækkar hlutfalls-
lega með betri nýtingu tækjabúnaðar og aðstöðu.
1 "teoríunni" er sagt að hagkvæmt geti verið
að nota kaupaukakerfi par sem erfiðleikar eru
á því að afla haldgóðra upplýsinga m meðal-
vinnuafköst og þar með áð ákvarða nákvæma tima—
staðla. Hér gæti t.d. verið átt við mjög breyt:
legt hráefni eða ýmsar aðrar aðstæður sem valda
miklum sveiflum i vinnuafköstuifi, án þess að
verkmaðurinn eða fyrirtækið fái par nokkru um
ráðið.
Áður en samið er um bónuskerfi þarf auð-
vitað að athuga hvort pær breytilegu að-
stæður, sem kerfið er réttlætt með, séu
fyrir hendi, og ef svo er þá i hve rikum
mæli. Skiptahlutfallið er engin óhaggan-
leg stærð og eðlilegt er að launalinan
sé pvi "brattari" sem auðveldara er að
fylgjast með afköstunum og setja út ná-
kvæma timastaðla. Þar getur hlutfallið
90/10 verið jafneðlilegt og 50/50.
Samræmi skortir
Þegar talað er um nákvæmni i setningu
timastaðla þeirra sem lagðir eru til
grundvallar bónuskerfinu og öðrum tima-
mældum ákvæðislaunakerfum fer ekki hjá þvi,
að menn leiði hugann að samræmdnu milli þeirra
nákvæmniskrafna, sém gerðar eru i hinum ýmsu
atvinnugreinum þar sem ákvæðislaunakerfi
eru notuð.
Margir hafa orðið.til þess að lýsa ókost-
um bónuskerfanna, en vel mættu menn taka til
umræðu uppmælingakerfin svonefndu, sem út-
breidd eru i ýmsum greinum byggingariðnaðar-
ins, eins og áður er getið.
Kannski er það tilviljum ein, að við ákvæðisA
vinnu þá sem konur vinna að miklum meirihluta
(fiskiðnaður, verksmiðjustörf) skuli beitt
langtum meiri nákvæmni við mælingu staðal-
tima, heldur en við ýmsa þá vinnu sem karlar
vinna i ákvæðisvinnu. -Með þessu er ekki
verið að hafa á móti nákvæmni í þessum efnum,
öðru nær. -Hitt hlýtur að varða miklu, rétt
eins og um svo margt annað, að allir starfs-
hópar séu jafnir fyrir þeim kerfiun sem verka-
lýðsfélögin sjálf og heildarsamtökin semja um.
Á sama tíma og timastaðlar við "sum störf".»
eru gefnir upp með nákvæminni 1/100 úr mín-
útu (þje. i svonefndum centiminútum), þá
viðgengst það i ýmsum starfsgreinum, sem
karlar vinna aðallega i, að við tímaákvarðanir
á ákvæðisverkxun sé beitt meira og minna handa-
hófskenndum vinnubrögðum sem ekkert eiga
skylt við þá vinnurannsóknartækni, sem annars
staðar er notuð og liægt er að nota til að
ákvarða meðalverktima.
Þær greinar sem ég á hér fyrst og fremst við,
eru ýmsar greinar byggingariðnaðarins, sem nota
hinar svonefndu verðskrár eða uppmælingartaxta
sem byggjast á umsömdum (en sjaldnast mældum)
timum. Sé reyndin sú, að i þessum greinum sé
erfiðara að ákvarða nákvæma timastaðla en i
mörgum þeim greinum þar sem timamæld ákvæði
eru notuð, þá vaknar sú spurning hvers vegna
þessi störf séu ekki unnin eftir einhverjum
kaupauka — eða bónuskerfum í stað þess að nota
hrein ákvæði. Einmitt af þvi að þarna eru
notuð,hrein ákvæði með oft á tiðum "slump-
kenndum" emingartimum, verða frávikin i
ákvæðishagnaðinum oft æfintýralega mikil
i verkum sem eiga að heita sambærileg. Og
á sama hátt er verðið til vinnuþiggjandans
mismunandi.
Hér er fyrst og fremst verið að vekja
athygli á miklu ósamræmi, sem er óverjandi
frá hvaða sjónhorni sem það er litið.
Om þessa tegund launakerfa mættu gjarnan
verða álika gagnrýnar umræður og átt hafa
sér stað um önnur launakerfi i landinu.
Verkalýðshreyfing sem vill gera meira en
hampa orðum um launajöfnuð og aukið jafn-
ræði kynjanna, hlýtur að verða að láta það
ósamræmi sem hér hefur verið tæpt á, til
sin taka. Meðan þetta ósamræmi milli launa-
kerfa einstakra starfshópa er ekki lagfært,
og menn láta sér nægja að tala sig hása um
launajöfnuð, verður afar erfitt fyrir verka—
lýðsfélögin að semja um launakerfi, sem
hvila á haldgóðum upplýsingum um meðalverk-
tima við hin ýmsu störf.
n