Alþýðublaðið - 09.05.1958, Page 5

jjföstudagur 9. maí 1953
A 1 í> ý ® u b I a J i 5
li
Uónas Jónsson frá Hriflu,-
grem
I
; ÞEGAR hér var komið sögu
gamdi skólameistari, vafalaust
1‘eyfi ríkisstjórnarinnar,
■yið Gisla HalMórsson, að hann
gkyldi bj-rja að vinna að stækk
•Un Menntaskóians á Laugar-
yatni. Varð það þá brátt Ijóst
Cg hljóðbært, að nú stæði til að
ge .'breyta þeim helmingi húss-
sns, sem enn var ekki byggður
Og jafnframt að Gísli Halldórs-
goi? ætlaði ekki að byrja á því
að húða skólahúsið sjálft að
Etan, eða gera eldhús og borð-
gtofu í kjaUaranum, heidur láta
þær hliðar málsins bíða og
Ibyrja ó nýbyggingu, sem vel
gat staðið ytfir i ailmörg ár, ef
fýlgt var sams konar vinnu-
Itrögðum og við hið víðfræga.
fcús ííþróttaskólans. Hér var um
að ræða atvinnu-kappgirni at
\7innumanns. Með því að byrja
á nýju húsi á Laugarvatni og
3tásta í eldinn íeikn ingum hins
Sátna húsameistara, gat Gísli
Halldórsson aflað sér strax
yerulegra tekna af þessu land-
aiámi. Auk þess sem þá var
tryggt, að hann íengi tækifæri
til rímlausrar Ijóðagerðar í
Steinsteypu. Hins vegax var
ipiikill ábyrgðarhluti, að láta
fceimavistarhús skólans vera ó-
viðgert að utan og svipta nem
endur þ.eirri sjálfsögðu bragar-
fcót, að gsta myndað þeirra eig
Sð héimili með glæsilegri borð
gtofu og fullum ráðum yfir því
Sieimilishaidi. Ábyrgðarleysi
Gísla Halldiórssonar verður á-
takanlegra og með öllu augþjó?
ara, ef framkorna hans í þessu
efni er borin saman við for-
dæmi Jóns heitins Þorláksson
ar árið .1932, þegar alþingi gerð:
tekjur Þjóðleikhússjóðs að
eyðslueyri, en leikhúsið stóð
Sokhelt og óviðgert að utan.
’Jón Þorláksson var ekki í eig-
ánlegum skilningi stuðnings-
imaður þjóðleikhússbyggingar-
innar, Miklu fremur hóglófur,
fcájfhiutlaus andstæðingur, evi
fcann lýsti yfir við stjórnina,
sem fékk Þjóðleikhússjóðinn
til sinna þarfa, að það væri
ekki hægt að láta fokhelt stein
Siús standa árum saraan án þess
að steina veggina. Lagði hann
þess vegna til og' fékk því fram
gengt, að stjórnin ieyfði Gu.ð-
jóní Samúelssyni húsameist-
ara að steina húsið að utan. og
Siota til þess fé úr Þjóðleikhús-
| ALDAFADIIt Ltiu iandi
i lyftir á sÍHium fingur'gómi,
■ eilíflega aifrjúvgandi
i yljar hverju líijublómi.
\
i Sé eg þunga falla fossa.
j Fugla synila á heiðartjörnum.
; Sóiargyðjan sína kossa
i .sendir iitíum jarðarbörnum.
i Er sem. blámaíis armar.bendi
1 opnist miJci31eikastöðin —:
Kitar droítins he.'Iög hendi
himnesk Ijóð á rósablöðin.
| J. S.Húnfjörð.
sjóði, áður en ríkið hertók sjóð
inn að öðru leyti. Það er önnur
saga, að í sambandi við þessa
framsýnu tillögu Jóns Þorláks-
sonar fann Guðjón Samúelsson
upp hina dýrmætu aðíerð að
steina steinsteypubyggingár
með litfögrum bergtegundum.
Mun -nú enginn neita að Jón
Þorláksson. hafði á réttu að
standa í þessu efni og Þjóðieik
húsinu var bjargað með því a'ð
fyigja tillögu hans, sem. var
byggð á raunsæi og þekkingu
á eðli málsins. Reyndur og á-
bvrgur húsameistari mundi í
sporum Giísla Halldórssonav
hafa notað byggingarstyrk rík
isins fyrst til að steina húsið
að utan, þar næst tip að gera
eldhús 'að borðstofu, jafnfull-
kominni til afnota fyrir nem-
endur eins og nú eru sams kon
ar húsakynni í heimavistinni á
Akureyri. En meðan Mennta-
skólinn á Laugarvatni ræður
hvorki yfir eldhúsi eða borð-
stofu, verður að leita til hér-
aðsskólans og tvíborða allar
raáltíðir í borðstofu, sem er of
lítil fyrir hvorn skólann sem er.
Ég hef rneð ýmsu móti á opin-
berum vettvangi mótmælt
þessu ráðlagi Gísla Haiidórs-
s.on'ar að draga viðgerð hússins
og borðstofu Menntaskólans á
Laugarvatni óir hömlu með ó-
viðunandi leikmennt og bent á,
að þegar þessi umbót hefur ver
ið gerðá menntaskólahúsi Laug
arvatns, hefur sú stofnun ein-
hverja beztu aðstöðu til að
gefa nemendum kost á mjög
fullkomnu borðhaldi í mötu-
neyti skólans. Það má þakka
hófsemi og myndarskap nem-
enda í menntaskóla Laugar-
vatns, og nemendum héraðs-
skólans, að borðíiald beggja
skólanna er meir en vandræða
laust, þegar litáð er á, að kring
umstæður eru í þessu efni óvið
unandi. Tvö kunn d'æmi sýna
mikilvægi þessa máls, að nem-
endur í heimavistarskólum
ha'fi aðstöðu til að temja sér í
borðsal hina einföldu og prúð-
rnannlegu siði vel menntaðra
manna. Gagnfræðaskólinn og
Menntaskólinn á Akureyri
höfðu í áratugi orðið að. búa við
hin mestu þrengsli í borðstofu
í kjallara gamla hússins. Það
m.ötuneyti sparaði nemendum
fé og þar fengu þeir hollan m.at,
er. þengslin leiddu ti] þess, að
&} eftir ár hlaut slíkt borðhald,
jafnvel undir stjórn hinna ráð-
settustu nemenda. fremur að
líkjsst sjóbúð heldur en fág-
uðu haímili. Slíðan mennta-
slcólinn fékk hinn prýðilega
borðsal sinn er aðstaðan öll
trevtt tii hins bezta vsgar. Sig,
urður Guðmundsson, hinn
rnjög áhyrgi skólameistari,'
hafði lengi haft sarnvizkubit af
óíuilkomleika borðstofu þeirr-
ar, er hann varð að bjóða nem
ondum. Nú er honum atífem
sæmd í gröfinui, að hafa le.vsr
þetta mál skólans nreð svo
miklum myndarskap, sem raun
bei vitni. í Bifröst í Borgarfmði
oru rúmlega 60 nemendur. Borð
1
, ipt f
il lii
stofan er rnjög rúnrgóð og fög-
ur. Við hvert borð sitja 4—6
nemendur. Venjulega taka
tiokkrir af kennurum skól'ans
þátt í borðhaidi í skólán.um.
Húsakynni og héttprýði nem-
enda, sem búa við slík skilyroi,
hnfur hugi gesta, sem koma í
þennan borðsal, sem. svo vel er
1:1 valinn. Ég geri ekki ráð fvr-
ir, að ungmentii í Bifröst séu
fremri sínum jsfnöidrum. sem
r.ú dvelja margir í heimavistar-
skólum, en búa við miður goti
húsnæði. Hin ánægjulega fram
köma ungmenna í góðum borð
sal er ekki óhjákvæmileg. Hún
sprettur af tvennu: góðum húsa
kvnnum og góðri stjórn. beirra,
sem ráða þar húsum.
Eins og fyrr er tekið franr
hafði Guðjón Saraúelsson teikn
að héraðsskólann f sveitabæja-
stíi með 6 burstum. Ilefur ?ú
bygging nú verið endurreist í
sama stíl og áður, en í einstök-
um atriðum fullkomnari sökum
rýmri fjárhags, en aldrei var
breytt neinu í listrænni frum-
gerð húsameistarans. Guðjón
mótaði Menntaskólann á Laug-
arvatni á lýðveldisstíl, með
roiklum einfaldleik, og sniili-
gerðum línum. Heimavistar-
húsið með b.orðsal og kennslu-
stofum, þrjár hæðir, með frem
ur hallalitlu þaki, er gagnleg
bygging, en mjög einföld. Við
suðurgafl þessa húss teiknaði
Guðjón höfuðbyggingu hússíns,
20 m á hlið, hún var einföld og
nokkru hærri en meginhúsið
nreð listrænum tilbrigðum. Þar
cr inngangur skólans, rúmgóð-
ir stigar niður í borðstofu og
kjallara og til pfri hæða. í mið-
hvggingu hans voru nokkur
herbergi stærri og minni eftir
þörfum. Til hægri handar álma
í látlausum en frumlegum stíl,
]:ar skyldi vera hátíðarsalur
skólans. Miðb.yggingin tengdi
saman álmurnar, háítðarsal og
heimavist, og hún setti stór-
mannlegan svip á allt húsið.
Þessi miðbygging hefur svipaða
])ýðingu fyrir menntaskólahús-
ið á Laugarvatni eins og for-
dyri Háskólans hefur fyrir þá
höll. Ef fordyrið væri tekið
burtu' og ég tala ekki um, ef
þar væri í staðinn sett eins
konar Neskirkja, þá væri höll-
in í fyrra tiifelli algjörlega
sviplaus, en míeð Neskirkjuvið-
bót hreint og beint skrípi. í for
dvri Laugarvatns var hvergi ó-
hóf eða sérstakur tilkostnaður
við fegurðarauka, heldur list
ræn liugkvæmni í meðferð efn
isins. Eins og nú er málum kom
ið á Laugarvatni, þá er heinra-
vistarbyggingin tilsýndar cins
og langur leigukassi í Reykja-
vík, þar sem fyrir er bomio 30
íbúðunr undir eir.,u þaki. Og ef
húsið verður lengt í söm.u átt
og heimavistin, þá vérður'bygg
ingin enn svipminni.
Gísli Halldórsson gerði nýja
tcikningu af memitaskólahús-
inu eins og hann vildi haga
verkinu. Hann lét fordyrið
vera lítið breytt aS flatarmáli,
en lægra og nam burt boga-
gluggann nróti suðri, sem mjög i
var til prýði. Gísli fór burtu j
með alla fegurð og allt svipmót
af þessum hluta hússins. Þar
var eftir eitthvað af stigum og
herbergjum’, en gerð útlæg sú
reisn og skapandi hugsjón, sem.
einkenndi teikningu Guðjóns
Samúelssonar, Hér var þess
vegna ekki um sparnað að \
ræða, heldur hitt, að aðkom-
r.ndi maður vildi yrkja hér rím
laust ljóð fyrir ríálega borgun.
En Gísli Halldórsson let ekki
hér við sitja. Hann tók hátíð-
arsajinn burt af teikningu húsa
rneistara og gerði í þess stað
stofu á öðrum stað. Sú bygging
rnínnti á vel þakið hey á engj-
um hjá góðbónda. Gí'sli sneri
óilu við. Áður mvndaði fordvr-
ið með hátíðarsalnum reisulega
hlið móti suðvestri, en éftir
frumteikni.ngu Gísla Halldors-
sonar var heykumlið í húslíki
næstum þvf bein framlenging
aí 50 m heimavistarhúsi. Við
þetta tapaði hliðin, sem veit á
móti gestum; sem koma til
lóaugarvatns, öllum myndar-
skap í svipmóti og í stað þcss
varð húsið löng álappaleg lína,
andlaus leigukassi úr Reykja-
vík í nýrri úigáfu.
Þegar ég frétti af þessari ráða
fcreyíni, fann ég að máli Sve.n
Þórðarson skólamistara og mót
rnælti þessum tiltektum vegna
CJuðjóns Samúelssonar, - vegna
menntaskólabyggingarinr.ar og
vegna Laugarvatns sem mennta
seturs. Við urðum ekki sam-
•nálá. Skólameistari virtist trúa
a stefnu Gísla. Ég mótmæli.
þessari húsagerð líka við
menntamálaráðherran.n, Bjarna
Benediktsson. Hann tók raót-
rrælin að nokkru levti til
greina, en þó ekki fylblega.
Grunnur sá, sem Gísla Halldórs
son var þá að steypa undir mið
bygginguna, var að flatarmáli
ekki rnjög frábrugðinn því,
eem voru undirstöður fordyris
Guðjóns Samúelssonar, þó að
vnörgu öðru værj breytt. Bjarni
Kenediktsson vildi hvorkí
banna Gísla Halldórssyni að
fyigja sínum tei-kningium eða
leggia fvrir skólameistara að
fyjgja húsagerð Guðjóns. Ráð-
herrann lét sér nægia að
leggja fyrir Gisla Haildórsson
að haga grunngerðinni þannig,
að næsta ár nrætti nota hveia
teik.ninguira semvar. Deiluefnið
var bess vegna óútkliáö'. Gísii
hiýddí ekki nema að nokkru
leyti fyrirskipan ráðherra.
neldur miðaðí grunninn að
mestu við sinar huamyndir.
Hrnn sá þó að allmikil mis-
smíðí voru á teikningu hans og
brevtti nokkru seinna fyrstö
teikningu sinni. Hann hætti
við að gera hátíðarsalinn eim.
Cg vel þakið kuml á útengi og
gerði úr því sérstaka stofu norð
anvert við fordvrið. Ráðherra
hafði samtálsfund í stjórnarráð
inu, þar sem trúnaðarmems.
hans ræddu málið við Svein
Þórðarson skólameistara. Vax’
ég þar viðstaddur. Enginn úr-
skurður félt um málið fra
Bjarná.Benediktssyni. Gísli sat
við sinrirk’eip og hafði í því efní
stuðning'’skólameistara. Ekkeri
var unnið að þvj að steina hús-
ið að utan. Ekki var heldur
unnið að borðstofu eða eldhúsi
í skólahúsinu. Nemendur urðu
enn sem fyrr að feita til Bjarna
Bjarnasonar með borðhald sitt
enda var eigi annars kostur.,
Bjarni Bjarnason sýndi nem-
endum og menntaskólanum
sönru gestrisnl og fyrr, en dró
ekki dul á, að hin miklu
þrengsli í borðsal væru óviö-
unandi og til skaða fyrir nern-
endur í báðunr skólunum. Hins
vegar er talið. að nemndur í
menntaskóla Laugarvatns og
nemendur héraðsskólans hafi
sýnt góða1 sambúðarhæfileika
og liáttvísi í þessu lögþvingaða
ssmbýli. Er það báðum skolun-
um til sæmdar, en bætir ekki
úr missmíðunr forrtáðamahna
men ntaskólans, sem hafa hindr
ao það ár eftir ár, að náms-*
sveinar þeirra heíðu til sinna
þarfa einhvern bezta borðsai á
öilu íslandi.
Eins og fyrr er frarn tekið,
varð Bjarni Benediktsson fyrir
óbægilegum kynnum af húsa-.
meistaraframkvæmdum Gísla
Halldórssonar við íþróttaskó'j-
anii. Hlaut raðherra að vera
það Ijóst, að gagnrýni á verk-
t(m Gísia var bvggð á helzt til
þungum þönkum. En núgerðust
stjórnarskipti. Gyiíi GísJasori
vsrð menntamáíaráðherra og
mun ekki hafa verið kunnur
þessum málavöxtum. Hafoi
hann, svo sem fyrr segir, auS:
Björns Ólafssonar, verið áifnar
aí tveim mótgangsmömrum
menntaskóla Laugarvatns á al-
þingi, þegar stofnun hans var
ákveðin. Gísli mun nú hafa tal
ið sig hafa betri aðstöðu til a?t
fylgja fram byggingarráðagerð
um sínum og lét líklega um, að
hyrja að reisa fordyri skólahúss
ins eftir sínum teikningum.„
Þegar ég frétti þetta ritaði ég
Gylfi Gíslasýni opið bréf og
skýrði frá málavöxturn. Spuröi
ég þá, bæði ráðherra og skóla-j
meistara, hvort þeir vildu raska*
grafarró mannsins, sem hefur
Framhald á S. síðu.
blessað vori
ER breyta lóa og spói sinn liúfa töfraóm,
þá Iifnar mér í brjósti gamall sírengur,
því ailtaf þegar vorar og vaxa grös og blóm,
þá verð ég aftur litill sveitadrengur.
f»á tekur mig að dreyma um heiða- og fjallafold
og fömneyti ungra meyja og sveina. —
Þá langar mig að hlaða mér lítinnýbæ úr mold
og te.'ka m.ér að safrii kindabqina.
Þá íít ég afíur seppa og kisu yeiðikló,
sem kann sitt verk og ekki ]>arf að brýna,
eg ég sé afíur kusu og lítjJS Jamb í mó
og íitla mús, er flýr í hðlu sína.
Og ailtaf verð ég söngvinn og ævintýragjarn
þótt aðrir flesíir vanans helsi lúti.
Nú kemur blessað vorið. — Nú verð ég aftur
og vildj helzt um nætur liggja úti.

barn
Gretar Fells.

y
s
s
s
s
V
s
s
4
s
's
s
s
%
%
s
s
s
s
s
%
%
s
s
s
s
.*t