Alþýðublaðið - 22.05.1958, Blaðsíða 7

Fimmtudagur 22. maí 1958
Alþýðublaðjð
7/
NORÐMENN segja, að eng-
inn hátíðisdagur, — hve há-
tíðlegur, sem hann annars sé,
— jafnist á við þann 17. maí.
Hafi maður einu sinni átt þann
hátíðisdag með Norðm'önnum
í Noregi verður sá áreiðan-
lega ekki ósammála um það.
í ár var dagurinn haldinn há-
tíðlegur á venjulegan hátt
um allt landið, jafnt í af-
skekktustu fjallasveitum og
stórborgum. Börn og fullorðnir
gengu í fylkin.gu til hátíðar-
halds í skólahúsum, sam-
komuhúsum, íþróttahúsum og
skemmtigörðum — og réðí þvi
veður hvort verið vár inni eða
úti.
í Osló var sólskin árl;
morgu'ns, en gerðist skýja
þegar leið að hádegi og napui
næðingurinn. Það bílés því ekk
byrlega fvrir barnaskrúðgöng
unni, sem að þessu sinni var
fjölmennari en nokkru sinni
fyrr. En þegar fyl'kingarnar frá
hverjum skólanum á eftir öðr-
um gengu undir blaktand:
fánum og merkjum við gjall-
andi hornaþyt um götu Karls
Jóharrns upp á hallarhæðina,
brauzt sólin úr skýjaþykkninu
og sló biörtu bliki á gljáfág-
. aðan málm lúðranna. Börn úr
60 skólum tóku þátt í skrúð-
göngunni, og liðu þrjár klukku
stundir frá því fyrsta skóla-
fylkrngin gekk upp að kon-
ungshöllinni og þangað til sú
síðasta fór fram. hiá henni.
Þetta var hrífandi og litrík
sjón og mun fjölmennari skrúð
ganga barna aldrei hafa far-
ið um götur Oslóar. Lúðrasveit
drengja gekk í fararbroddi og
lék norska þjóðsönginn, og öll
•foörnin sungu undir, á að
gizka 50 þúsund drengir og
stúlkur. ^
Maður getur hrifizt af að
sjá slíka fylkingu barna og um
leið fengið römmustu andúð á
allri hergöngu. Upphafsatriði
nohsku frelsishátíðarlinnar
verða ekki hvað sízt til að
styrkja þá kennd. Dagurinn
hófst með því að kóraltónlist
hljómaði úr kirkjuturnum um
alla borgina og kilukknaleik
tráðhússin.s_ Snemma um
. xnorguninn voru og haldnar
minningarathafnir við bauta-
■ steina og minnismerki og blóm
sveigar lagðir á gröf Björn-
Stjerne Björnsson, Henriks
■Ibsen, Magnúsar Falsen,
Henriks Wergelands, Ole Vi.gs,
■ R. Nordráks, Jörgens Löv-
lands, Ivar Ásen, Eíliasar Blix
og margra annarra. Norskir og
danskir sjóliðar gengu um
ráöhússtorgið að líknsski Tor-
denskjolds og voru blóm-
sveigar lagðir þar að stalla.
—o—-
17. maí hefur ö’lum Norð-
mönnum einn og sama boð-
skap að flvtja, og á msðan
fánarnir blakta yfir sæ og
landi, hljóma ættjarðarsöngv-
ai'nir- úti o? inni. Þióðhátíðin
á sína eigin, atburðaríku sögu.
sem ekki verður rakin hér.
Hinr. eiginlepi upphafsmaður
hennar var Matthias Konrad
Petersen í Þrándheimi. Er svo
sagt, að hann hafi átt að því
mikil og ef til vill fara svo
að þau snerust upp í mótmæli
og ögrun við sænska. Lögregl-
an var því höfð til ta'ks óg þeg-
ar íbúar Oslóborgar, sem þá
kallaðist Kristjanía, tóku að
safnast saman á torginu, ■—
reyndi lögreglan árangursiaust
að dreifa mannf jií danutn.
Þannig hófst sá mikli torg-
slagur. Enda þótt enginn
hefði í hvggiu að stofna til ó-
eirða. varð ekki hjá þeim
komizt, þar sem lögreglan
hleypti á hestum sínum inn í
hópinn. Þá mælti Sibbern
ekki lengi. landið var savnein-’gny
að Svíþjóð. En stjórnarskráin
hélzt í gildi, og eftir það varð
17. maí merkisdagur í norsku
þjóð’ífi. Það sannaði torgslag-
urinn Svíum, og smám saman
gáfust þeir upp á að vera með
mótþróa gegn honum_
Nú hevrist Wergelands æv-
inlega minnzt í sambandi við
17. maí, enda hefur hann öðr-
um frsmur gert hann með
starfi sí-nu að evrópskum
l'relsisdegi Norðmanna. Eins og
aðrir baráttumenn upplýsinga-
tímabilsins vildi hann ala
þjóð sína upp í virðingu f.yrir
mannréttindum og alþjóða-
hyggju. Þjóðernisrómantíkin
hófst ekki fvrr en með Björn-
stjeme Björnsson og sam-
herjum hans. Wergeland var
þó ekki fáðir stjórnarskrárinn-
ar, heldur Magnus nokkur
Falsen, en hann bjó í Rjörg-
vin, þegar torgslagurinn stóð
í Osló. Hins vegar var
i Wergeland í nefndum slag og
hreifst miög af þeim atburð-
um, eins og hann kemst að
orði:
S.egerstéðts var sveigum
krýnd í háskólagarðinum, þar
S'G’ng flokkur kvenstúdenta
norska og sænska þjóðsöngva
og ræðumenninir minntust
herr.ámsbaráttunnar. Ný bar-
átta fyrir frelsinu hafði aukið
deginum gíldi í hugum manna
og kverrna í Noregi. Sú barátta
hafði verið vopnum háð, e-n
því skvldi ekki dagsins minnsl;
með hergöngum. 17. maí væri
fyrst og fremst dagur barn-
anr.a. Það væru þau, en ekk.i
herinn, seim væru stykur
Noregs. Þau væru framtíðiri,
Btarni M. Gíslason.
Framhald af 3. siðu.
morgenstjerne
,.Den unge
stod
i grád pá torvevalen.
Det damnen var af heltens
mod
som drypped frem af
skallen.11
Þvf er
Ráðhúsift í Osló.
hugmyndina aðgildstöku stjórn
arskráinnar yrði hátíðlega
minnzt, og Þrándheimur ler
fyrsti og eini bærinn, þar sem
Eiðsvallaþings var minnzt
fyrir 1824. Þessi hátíð þeirra
Þrænda varð ekkji aðeins
til þess að önnur héruð
tóku upp sama sið, heldur
vakti hún, þótt saklaus væri,
nokkurn ugg í konungssölum,
og það varð síðan til ósam-
komulags við Svíana, er náði
hámarki sínu í torgslagnum
svokallaða í Krisianíu ■— Osló
þann 17. maí 1829.
Bæði 1825 og 27 var 17_ maí
hátíðlegur haldinn á nokkrum
stöðum í Noregi, án þess að til
verulegra óeirða kæmi, enda
þót.t ekki færi dult af hálfu
sænska konungsvaldsins að
litið væri á þetta tiltæki Norð
manna sem öyrun. Þó var tal-
ið hyggilegast að láta öll há-
tíðarhöld niður falla 1826 og
’28. En árið 1829 urðu mr.m
hins vegar ásáttir um að efna
til hátíðarhalda og drsifiéeðl-
arnir, sem út voru gefnir á-
letraðir 17. maí, gáfu til kynna
að þau myndu verða umfangs-
'S
S
I) Nr. 10296 — Ferð t..l Hamborgar fyrir ívo og vikuuppi
hald þar í borg.
^ 2) Nr. 10537 — Flupferð til Losdon fyrir einn.
3) Nr. 6020 — Ferö til Kaupmannahafnar með Gullfossi
4) Nr. 12g59 — Ferð um ísland með Skipaútgerðinni
S 5) Nr. 1740 — Iimanlandsferð.
6) Nr. 11650 Ferö um ísland.
7) Nr. 1415 — Innanlandsferö
8) Nr. 3210 — Rafha-eldavéL
í!) Nr. 13985 — Islenðingasögurnar og fle'ri baékur.
10) Nr. 17645 — Kulöaúlpa frá Vihnufatagerð íslands.
Vinninganna má vitja til skrifstefu Sambands ungra
jafnaðarmanna, ALþýðuhúsinu við Hverfisgötu. Opið alla
virka daga nema Laugardaga Id. 9—12 f. h. sími 1-67-24.

stiptamtmaður hárri raustu á
torginu, að menn skyldu lög
virða, og er hann hefði látið
lesa upp viðeigandi laga-
ákvæði, mælti hann enn, að nú
hefðu allir heyrt hvað þau
byðu og bæri að haga sér þar
eftir, ocl síðan mundi hann
fela foringianum í Akurhúss-
kastala að annast aðrar þær
ráðstafanir, er reynast. kvnnu
nauðsyr.legar, og var það gert.
Sænskir riddaraliðar þeystu
að fólki og reiddu að því
sverðin, ef það safnaðist sam-
an í smáhópa fvrir dyrum
úti. Borgararnir reiddust
svo þessari meðferð. sem í
rauninni var á misskilningi
fryggð, að þegar daginn eftir,
þann 18. maí, sá ríkisstjórnin
sig tilneydda að skipa nefnd
til að ra'nnsaka málið, og það
sýnir, að hún sá fljótfærni
sína, að eftir það voru hátíða-
höldin þann 17_ maí látin af-
skiptalaus af hálfu yfirvald-
ar.na, enda kom ekki til neinna
verulegra óeirða í samba'ndi
| við bau. Að vísu voru nokkrir
stúdentar handsamaðir þann
17. maí 1832, en 1836 tóku stór-
þingsmenn þátt í hátíðahöld-
unum og þar með rann bar-
áttan gegn 17. maí út í sand-
inn, enda bótt mó.tspyrnu
konungs væri ekki lokið.
Norska stjórnarskráin var
samþykkt þann 17. maí 1814.
þegar Noregur skildi við Dan-
mörku. Formaður stjórnlaga-
r.efndarinnar, Svérdrup, lét
svo um mælt, að hásæti Nor-
egskonungs væri endurreist
innan Iandamæra Noregs, en
hinn ungi konungur svaraði
því til, að stjórnarskráin væri
hornsteinninn áð frielsi fólks-
ins. Konungsvaldið . stóð þó
sem maður
•ængsúg sögunnar. þegar
túdentarnir safnast saman
ið styttu Wergelands, klífa
pp á stalla hennar og setja
túdentshúfu á koll skáldsins
an lárviðarsyeig um háls hom-
um. Þannig er hann hylltur,
bæði sem vakningarleiðtogi
og bardagamaður. En engum
af þeim miklu sonum Noregs,
sem þátt áttu að hinni þjóð-
legu vakningu og sigri henn-
ar, er gleymt_ Nýir blómsveig-
ar lágu við stall hverrar
styttu og hvarvetna gat að líta
fánalitina. Vinum Noregs
var heldur ekki glevmt. Ef til
vill var engin athöfn jafn
og Malík tjiáðu sig hlynnta Eis.
enhowerkenningunni koni tij,
mikilla mótmælafunda og þeg-
ar Nasser stofnaði samband's-
ríki Elgyptalandb og Sýrlands
varð andrúmsloítið hlaðið
spennu. Rikisstjórnin hefur
reynt hvað hún gat til þess a'8
lægja öidumar. Hún hefur
hvorkj gengið í bandalag við
Nasser né í sambandsríki Jór-
daniu og íraks, og reynt aS
vera hlutlaus í deilumáium Ar-
abard'kjanna. Samtímis hefur
verið haldið uppi árásurn á
Bandaríkin fyrir að hafa ekM
veitt landiinu nægilega dollara
og um leið krafizt þess, aú
Banaöaríkjamenn settu engim
heyri j pólitísk skilyrði fyrir fiárhags-
aðstoð.
Stjórnarandstðan beinir eins
um skejdumj sínum að Chamo-
un forseta, og þá fyrst og
fremst áætlunum hans nm að
breyta stjómarskrá ríkisins
þannig, að hann geti boðið sig
fram á ný við forsetakosningaæi
Það sem um er barizt í raun Og
veru: er hvort Líbanon á a#
ganga í annaðhvort hinna ara-
bisku bandalaga, eða halda á-
fram að vera sjálfstætt og til-
töluiega oháð grannríkjum sí»>
um. Margt bendir tii þess, a®
jafvnægi kristinna manna &g
múhammeðstrúarmanna í laná.
inu verði til að Líbanon haléí.
hrífandi og þegar stytta Tor- ' áfram að vera sjálfstætt rífeiv
Á NÝLEGA afstöðnu I/ands-
þingi Slysavarnarfélags íslands
var samþykkt tillaga þess efn-
is að koma á fót björgunar-
skapur sem verðugt er alþjóð-
arhylli.
Veltur nú mjög á því að Aus t
firðingar með Slysavarnafélag-
skúturáði Austurlands, Er til ið Qg deildir þess á austurlandi
þess ætlast að allar deildir
slysavarnafélaganna á Austur-
landi tilnefni hver sinn mann
í þetta ráð. Á Landsþmginu
1956 var þessu máli hreyft, og
lagði stjórn Slysavatnafélags-
ins þetta mál fyrir Landsþing-
ið nú, sem sérstakt dagskrár-
mál. Þar sem nú að hínir lands
fjórðungarnir hafa komið sér
upp björgunarskip, þá er röð-
in komin að Austfirðingum um
að hefjast handa og koma sér
up.p björgunarskipi. Vissulegu
kostar mikið fé að bvggja björg
unarskip s'em fullnægir þeim
kröfum sem. gera verður til
slíkra skipa, en ef allír leggjast
á eitt þá mun þetta takast.
Slysavarnafélagið og deildir
þess hafa sýnt að þeim hefur
tekizt að koma þeim málum
fram sem þýðingarmikil eru til
slysavarna, nýtur þessi félags-
í fararbroddi vinni kappsaœ-
lega að framgangj málsins, þá
munu allir velunnarar slysa-
vamanna Ijá málínu stuðning.
Nú þegar er búið að aíhenda
Slysavarnafélaginu nokkra uup
hæð í þennan sjóð — björgurj-
arskútusjóð Austurlands. —
Austfirðingar: takið vel á
móti sendimanni Slysavarnafé-
langsins sem væntanlega heim
sækir ykkur nú í sumar til
þess ao sameina deildirnar um
málið. Sameinist um að koma
upp fojörgunarskipi fyrir Ausí-
urland, látið ekki líða mörg ár
þar til björgunarskip flýtur
fyrir Austurlandi.
Mmnugir þess að sameinaðir
stöndum vér en sundraðir föll-
utn vér, skulum við vinna aS
þessu máli í anda samhjálpar
og bræðralags.
Araí Vilhjálmsson.