Morgunblaðið - 13.10.1929, Page 3

MÖRGUNBLAÐIÐ
3
Eiga verkameim að vera sósialistar?
Þessa spurningu gerði Magnús
Jónsson alþm, að umræðuefni í
erindi, sem hann flutti á fundi
Varðarfjelagsins síðastliðið fimtu-
Jagskvöld.
Ræðumaður mintist fyrst á þá
firru, sem sósíalistar hjer og ann-
arsstaðar innrættu verkamönnum,
að sjálfsagt væri, að þeir væri
sósíalistar. Sósíalismimi, sem
*tjórnmálastefna ætti ekki fremur
■e'rindi til verkamanna en hverra
annara borgara þjpðfjelagsins. —
Hitt væri það, að þegar sósíalism-
inn hefði fyrst komið fram, þá
hefði ást.andið verið á þá leið, að
annarsvegar hefðu staðið um-
komulitlir og ómannaðir verka-
menn, en hinsvegar skammsýnir
ug harðvítugir atvinnurekendur.
Sósíalistastefnan hefði lofað verka-
mönnum gulli og grænum skógum,
ei’ slík loforð, hvaðan sem þau
he'fðu komið, hefðu hlotið að ná
6yrum þeirra eins og á stóð.
Verkalýðsfjelög þyrftu alls ekki
-að vera pólitísk. Gg þótt þau væri
pólitísk, væri engan veginn þar
með sagt, að þau þyrftu að vera
sósíalistisk. Sumstaðar hefði það
líka verið svo, að verkalýðsfjelög-
hi hefði náð miklum þroska, án
þess að játast undir ákveðnar póli-
tiskar kenningar sósíalista. Mætti
behda á ýmsar aðrar miklar hreyf-
ingar, sem borist hefðu um heim
allan, án þess að gera starfsemi
sína pólitíska. Svo vseri um bind-
in dishreyf inguna, kvenr j ettinda-
hreyfinguna og samvinnuhreyfing-
una.
Væri trúlegt að verklýðsfjelögin
væru engu síður öflug, þótt þau
hefðu aldrei við pólitík fengist.
Þegar svara skyldi spurningunni
nm það, hvort ve'rkamönnum væri
betur borgið með því að vera só-
síalistar, geti svarið á því, hvor'
aðferðin í atvinnumálum væri
happadrýgri, hið frjálsa framtak
einstaklinganna, eða þjóðnýtingin.
Sósíalistar hjeldu því fram, að
JÚt væri komið undir skiftingu
arðsins og að hin mesta hætta staf-
■aði af auðsöfnun einstaklinganna.
Tók ræðumaður síðan dæmi af
^ogarafjelagi.
Hvað verður af gróðanum þegar
llPP er gert og allur kostnaður
greiddur? Venjulega fer arðurinn
til eflingar fyrirtækisins sjálfs —
tii skuldalúkningar eða aukningar
framleiðslutækjanna. — Af })essu
leiddi svo aftur aukin atvinna
fyrir verkamenn.
En ef gert væri ráð fyrir að
^rðurinn væri lagður á vöxtu í
banka, þá yrði fjeð aftur lánað út
th annara fyrirtækja eða til að
stofna nv.
•
Oft, væri kvartað yfir því, að
stjórnendnr fyrirtækja eyddu fje
íófi f.,nn. En fyrirtæki með
hundruð starfsmanna munaði það
sárhtlu hvort stjórnarkostnaður-
mn yrði, nokkrum þúsund krónum
meiri eða minni. Ef skifta ætti því
upp meðal þeárra hundraða, sem
við fyrirtækin ynnu, yrði það að
eins örlítið á hvern einstakan.
þæri það og svo, að yfirleitt væri
gert of mikið úr óánægju verka-
manna yfir eyðslu stjórnendanna,
-ef um velstjórnuð fyrirtæki væri
að ræða.
Hjer á landi hefði reynslan verið
sú, að síðan fyriPtækin tóku að
færast í aukana, hefði kaupgjaldið
hæltkað stórlega, ekki einungis að
krónutali, heldur og ef miðað væri
við skilyrði verkamanna til að afla
sjer lífsnauðsynja. Þrátt fyrir
fólksfjölgunina, væri ástandið svo,
að altaf væri úóg atvinna til.
Ef rannsökuð væri saga útgerð-
arinnar hjer á landi, mundi sá
verða uppi, að verkamenn mundu
fremur hafa skaðað sig en hitt,
með því að fara of igeyst í kröfum
sínum. Þeir yrðu að reisa allar
vonir sínar á þvi, að atvinnuveg-
irnir væru arðvænlegir. En ef
atvinnuvegunum væri hnekt,
skertu ve'rkamenn þar með vara-
sjóð sinn.
Reynslan væri ólýgnust í þess-
um efnum sem öðrum.
Hjer á landi hefðum við reynt
einokunina gömlu. Þar hefði alt
verið rígskorðað með reglugerðum,
fororðningum og verðskrám. Alt
hefði þetta litið nógu vel út á
pappírnum. En reynslan hefði orð-
ið sú, að þjóðinni he'fði legið við
tortímimgu. Hefðu menn hangið á
horriminni þegar best ljet, en
fallið úr sulti þegar misjafnt gerði
árferðið.
Sósíalistar seg'ðu altaf, að ekk-
ert væri að marka reynslu þjóð-
nýtingarinnar í ríkjum með kapí-
talistisku þjóðskipulagi. Yairi því
i'jett að slcygnast í „rauðu Para-
dísina“ — Rússland. Þar hefði
boðskapur Haralds orðið að veru-
leika, jarðirnar teknar af bændum.
Og árangurinn hefði ekki orðið
glæsilegri en það, að „kornforða-
búr Evrópu“, væri nú svo vist.um
þrotið, að það hefði tæplega nægi-
legt korn til innanlandsnotkunar.
Sama hefði orðið uppi á ten-
ingnum með iðnaðinn þar í landi.
En þó væri þess að <gæta að öll
framleiðsla hefði farið í ólestri í
Rússlandi áður en Bolsar tóku þar
stjórn.
Ef þjóðnýtingin megnaði ekki
að bæta atvinnuvegina í landi, þar
sem svo væri ástatt, hvers mundi
hún þá megnug, móts við e'instak-
lingsframtakið í öndvegislöndum
á framleiðslusviðum, svo sem Eng-
landi eða Þýskalandi.
G-allar þjóðnýtingarinnar lægu
í því, að með henni væri menn
sviftir þeim sporanum, sem knúið
hefði þá áfram frá villimensku til
æðstu siðmenningar — sjálfsbjarg-
arhvötinni. Auk þess væru síðan
lagðar þær hömlur á framleiðsl-
una, að mjög stæði henni fyrir'
þrifum.
Reynslan skæri úr um það, að
þar sem þjóðnýting hefði komist
á, minkaði framle'iðslan, lækkaði
kaupgjaldið — vegnaði verka-
niönnum ver.
Þjóðnýtingin kæmi fyrst og
fremst niðnr á verkamönnum og
þess vegna væri sárgrætilegt að
vita til þess, að þeir ljetu ginnast
til að halda fram fyrirkomulagi,
sem óhjákvæmilega yrði þeim til
ills eins, ef það kæmist á.
Erindi þessu var tekið með mikl-
um fögnuði af fjölme'nnum hóp
áheyrenda og mun það eiga að
birtast, á prenti áður en langt um
líður.
siuinmiuiimiiiiimmimmmmiHiiimiiimiimHimiimmiiiimimniiiHiiiiimiiiiiiiimiiiiiiiuiiiiiiiiiimiiiiiiitiiiiiiiiiii!<umuiHiHwufluinflmmiiwHnmuiuiiiimiiiiiiiiHHig
s
Velðarfæri
fyrir Linubáta, lKótorbáta og Róðrabáta
i beildsóln og smásðln:
Fiskilínur Belgískar, Norskar, Hollenskar, Enskar, frá 1—8 punda,
30—36 þættar.
öngultaumar no. 3/4—4/4—41/2/4-5/4—4/3—16”—18”—20”—22”.
Lóðarönglar Mustads no. 7—8—9 ex. ex. long. \
Netjagarn ítalskt, 10/3—10/4—11/4—12/4 — 10/5 — 10/6.
Þorskanet 16 — 18 — 20 — 22 möskva.
Netakúlur 5”.
Netakúlupokar bikaðir.
Manilla, allar stærðár.
Lóðir uppsettar 4—41/2—5 punda.
Lóðarbelgir no. 2 — 1 — 0 — 00.
Bambusstengur, allar stærðir.
Síldarnet (Reknet og Lagnet).
Snurrevaader.
Handfæraönglar — Skötulóðarönglar.
Verðlð taefnr lækfeað.
Allar þessar vörur eru keyptar frá fyrsta flokks verslunarhús-
um erlendis, sem eru þekt gegnum fjölda mörg ár fyrir sjerstak-
lega vandaðar og góðar vörur.
Þar eð við kaupum þessar vörur í mjög stórum stíl og kom-
umst því að sjerstaklega hagfeldum kaupum, þá getum við í flest-
um tilfellum boðið viðskiftavinum okkar fyllilega eins góð kaup og
þeir eiga kost á frá útlöndum.
Látið okkur njóta viðskifta yðar, þá tryggið þjer yður:
Bestu tegund af veiðarfærum. Lægsta verðið.
Fljóta og lipra afgreiðslu. Fengsæl veiðarfæri.
ariæraversluiin „GEYSin
fi
H11IUI11IIIIIIIIIIIII1IUIIIIII1IIIIIIIIIIIIIUI1IIIIIIIIIIIIIIIIIIIIII illlllllllillllllllllllllllllllllllllllUIIIIIII!IIIIUIIIUIHUIIIIilllllllHIIIUIIIIIIIIIIIIIUIIIII)IIIMIHIIIIllllllllllllllilllllll!llllllllllllirH
Glímuför
Ármenninga
um Þýskaland.
í Berlín.
Hinn 18. september lögðum við
á stað frá Danzig snemma morg-
uns og hje'ldum til Marienburg.
Þar var skift um lest og fórum
við nú miklu austar en áður yfir
Pólland: Báðum megin við braut-
ina var fólk önnum kafið við að
taka upp karöflur, plægja og herfa
akra. Kartöflurækt er afar rnikil
í Póllandi og Norður-Þýskalandi,
en ekki er hátt verðið, sem bændur
fá fyrir uppskeruna, 2—3 pfennig
fvrir pundið var mjer sagt.
Þe'gar til landamæra, Þýskal. kom
var sem fargi væri ljett af manni.
því að meðan maður er í Póllandi
getur maður átt von á öllu, að vera
tekinn sem njósnari, eða för manns
tafin með einhverjum „seremon-
ium.“ Þó höfðum við ekki af því
að segja. Vagninn, sem við vorum
í var t. d. ekki lokaður og máttum
[við fara um alla lestina eftir vild-
Til Berlín komum við kl. 8 um
lrvöldið. Fengum við kvöldverð í
gistihúsi rjett hjá járnbrautarstöð-
inni og var okkur mál á mat eftir
10 stunda fe'rð í járnbraut. Síðan
var haldið til heimkynna okkar.
Pimm mönnum var fengin gisting
á heimilum í borginni, en 14 var
fenginn samastaður í æskulýðshfisi
(Jugendhaus) í útjaðri borgarinn-
ar. Var það einhver sá ljelegasti
gististaður, sem við höfum feng-
ið. En það kom upp úr kafinu
seinna að forgöngumenn sýning-
arinnar höfðu ekki skoðað staðinn
áður, og vissu ekki hvernig hann
var.
Morguninn eftir var komið að
sækja okkur í býti. Var það ung
stúlka Vera Lachmann, sem komin
var til þess að fylgja okkur. Á
heimili hetínar bjó einn glímu-
mannanna. Jeg spurði stúlkuna
livort langt væri lieim til hennar.
„Ónei“, sagði hún, „það er svo sem
klukkustundarferð í sporbraut og
járnbraut." Þetta gefur nokkra
hugmynd um vegalengdirnar í
Berlín. Það er víst álíka leið eftir
endilangri borginni eins og hjeðan
og austur að Ölfusá, eða jafnvel
lengri. Ein gata í horginni er t.
d. 35 km. á lengd. Verður ekkert
farið öðru vísi en akandi, en sam-
göngur eru góðar, sporbrautir og
járnbrautir um alt. Er einkenni-
le'gt að ferðast með jámhrautun-
um, því að ýmist stinga þær sjer
djúpt í jörð niður, eða þær eru
hátt í iofti, jafnhátt efstu trjá-
toppunum.
Umgfrú Vera Lachmann skilur
íslensku vel og talar hana dálítið.
Hefir hún lagt stund á norræn
fræði, og sjerstaklega iesið Harðar
sögu iog Hólmverja. Hún ferðaðist
hjer um ísland í fyrra og hafði
Upplýsingaskrifstofa Stúdetíta-
ráðsins undirbúið för hennar. —
Ferðaðist hún um Borgarfjörð og
Hvaifjörð (sögustöðvarnar), síðan
til Akurevrar og landveg til
Reykjavíkur suðúr Kjöl. Hefir
hún síðan miklar mætur á íslandi
■og Islendingum. Önnur kona í
Berlin greiddi og mjög götu okk-
ar. Það var frú dr. Kroner. Hún
er gift nafnkunnum taugaveiklun-
arlækni og er læknir sjálf. Hefir
hún komið til íslands oftar en emp