Morgunblaðið - 20.03.1932, Síða 5

Siiniradaginn 20. mars 1932.
ESSI
llm HöfcmiaroroBa.
Svofeld auglýsing liefir æðioft birtst á prenti upp á síðkastið:
„LILLU-BÖKUNARDROPAR
í þessum umbúðum eru þeir bestu.
Ábyrgð tekin á því, að þeir eru ekki útþyntir
með spíritus, sem rírir gæði allra bókunardropa.
Því meiri spíritus, sein bökunardroparnir innihalda,
því ljelegri eru þeir.
Notið því að eins Lillu-dropana..
frá
H. F. EFNAGERÐ REYKJAVÍKUR,
kemislc verksmiðja“.
Út af auglýsingu þessari böfum vjer snúið oss til Efnarannsókn-
arstofu ríkisins, og beðið hana að framkvæmt rannsókn á bökunar-
dropum þeim, sem vjer framleiðum og bökunardropum h.f. Efnagerð
Reykjavíkur, kemisk verksmiðja. Leyfum vjer oss að birta eftirfar-
andi brjef Efnarannsóknarstofunnar um þetta mál.
EFNARANNSÓKNASTOFA RÍKISINS.
Reykjavík, 1. febrúar 1932.
Áfengisverslun ríkisins,
Reykjavík.
Samkvæmt beiðni yðar liafa verið rannsakaðir bökunardropar
frá Efnagerð Reykjavíkur og Áfengisverslun ríkisins. Voru hvoru-
tveggja droparnir keyptir af oss sjálfum hjá herra kaupmanni Ing-
vari Pálssyni, Hverfisgötu 49.
Niðurstaða af rannsóknunum var þessi:
Vanilludropar frá Efnagerðinni: Vanillin 0.7 gr. í 100 cm3
V-nilludropar frá Áfengisversl.: Vanillin 1.8 gr. í 100 cnv'
Möndludropar frá Efnagerðinni: Benzaldehyd 3.3 gr. í 100 cms
Möndludropar frá Áfengisversl.: Benzaldehyd 4.8 gr. í 100 cm3
Oitrondropar frá Efnagerðinni: Citral 0.86 gr. í 100 cm3
Citrondropar frá Áfengisversl.: Citral 1.2 gr. í 100 cm3
Oss er ekki kunnugt um, að notagildi bökunardropa ákvarðist
af öðrum efnum en þeim, sem hjer eru tilgreind og eiga því ofan-
greindar tölur að sýna hlutfallið á miili styrkleika dropanna. Það mun
tæplega hafa nokkur áhrif á gæði dropanna, hverju þessi efni eru
leyst í eða. blönduð, svo framarlega sem ekki eru notuð efni, er skað-
leg geti talist eða valda óbragði.
Samkvæmt ósk yðar skal því enn fremur. lýst yfir sem skoðun
Rannsóknarstofunnar, að spíritus sje síst lakari til uppleysingar á
efnum þeim, sem notuð eru í bökunardropa, heldur en önnur efni svo
sem olíur, glycerin eða jafnvel vatn..
Efnarannsóknastofa ríkisins.
Trausti Ólafsson.
Hjer fara á eftir sýnishorn af einkennismiðnm á bökunardrop-
um Á. V. R.
Áfengisverslim rikisins.
SpaðkfSt
fyrirliggjandi bæði í heilum og hálfum tunnum.
Verðið stór lækkað.
Eggert Krlstiánsson & Ce.
Símar 1317 og 1400.
ÓNIUUDROPAP
ÍTOSVtBZLUN RIKISINS
Mynd
af
glasi.
Leikhúsið.
Það þykir jafnan talsvert
merkur viðburður, þegar ný
íslensk leikrit koma hjer fram
og Leikfjelagið ræðst í að sýna
þau, ekki síst vegna þess, að
slík tíðindi gerast ekki oft með
þjóð vorri. Það er alveg ótrúlega
mikill munur á þeirri aðstöðu,
sem vort Leikfjelag hefir og að-
stöðu flestra erlendra leikhúsa,
þótt ekki sje litið nema að eins
á þá einu hlið: að eiga kost
nægra innlendra leikrita. Hjer
þykir það nær því hátíð að fá
eitt íslenskt leikrit á ári og
mörg árin hefir als ekkert nýtt
komið fram á því sviði. Þessi
skortur innlendra leikrita er
Leikfjelaginu næsta erfiður
þröskuldur í vegi, því að jafn-
an hefir reynslan orðið sú, að
aðsóknin að íslensku leikritun-
um hefir verið tiltölulega
miklu betri og liggja til þess
eðlilegar orsakir. Af þessum
skorti á íslenskum leikritum,
hefir svo leitt það, að Leikfje-
lagið hefir orðið að sæta því,
er bauðst, um eiginlegt úrval
er ekki að ræða. En einmitt
það, að Leikfjelagið sækist eft-
ir að sýna þau innlend leikrit,
sem kostur er á, ætti að vera
skáldum vorum sérstök hvöt
til að leggja fram krafta sína
og auðga þessa grein bókmenta
vorra. Þeir mega eiga það nokk
urnvegin víst að fá leikrit sín
leikin. En þrátt fyrir þessa ó-
beínu hvatningu Leikfjelagsins
er ekki að sjá, að innlend leik-
ritagerð sje alment að glæðast.
Það er þó einn maður, sem
bæði í fyrra og nú hefir lagt
ný leikrit af mörkum, hinn
þjóðkunni og vinsæli höfundur
Einar H. Kvaran. í fyrra kom
frá honum leikritið „Hallsteinn
og Dóra“, sem sýnt var bæði
hér og á Akureyri við mikla
aðsókn, og nú hið nýja leikrit
hans ,,Jósafat“, sem Leikfje-
lagið hjelt frumsýningu á á
fimtudagskvöldið.
Efni þessa leikrits er þjóð-
inni kunnugt úr sögunni „Sam-
býli“ eftir höfundinn. Hér er
aðalefni hennar tekið og fært
í leikritsform. persónurnar þær
sömu sem þar. Það er því á-
stæðulaust, að rekja efni leik-
ritsins hjer.
Einar Kvaran er trúboð-
inn meðal íslenskra skálda. Öll
rit hans hina síðari áratugi
hafa borið merki þeirrar trúar,
sem hann hefir aðhyllst og ver-
ið túlkun á henni. Trú mundi
hann ekki vilja kalla það sjálf-
ur, heldur sjálfan sannleikann.
En þótt sjálfur hann lifi í skoð-
un, þá verður framhald lífsins
sennilega aldrei annað en trú
alls þorra manna. Eg tel það
alveg vafalaust, að list Einars
Kvarans hafi beðið hnekki við
þessa sífeldu túlkun ákveðinna
skoðana. Því að þótt það sé án
efa mikils vert að hugsa um,
hvað við tekur eftir þetta líf,
er þó hitt oss öllum nær að
reyna að taka þetta jarðneska
líf rjettum tökum, og þar til
eiga skáldin að leggja lið.
Áhrifin frá öðrum heimi,
sem allur þorri fólks verður
alls ekki var við, eru alt of
sterkur þáttur í skáldskap
Kvarans. Svo er það enn í
,,Jósafat“. Illar, ósýnilegar ver
ur fylgja Jósafati, gera hann
hræddan, valda ógæfu hans að
nokkru leyti hjer í lífi, og þeg-
ai hann liggur fyrir dauðanum,
fær hann huggun frá ósýnileg-
um heimi, sjer sýnir, er veita
Jósafat
(Haraldur Björnsson)
honum helfró. Alt er þetta ut-
an við hinn almenna veruleika.
Þær systur, trú og hjátrú, hald-
ast í hendur og móta lífsferil
hans. Höfundurinn hefir að
þessu leyti ekki skapað neitt
nýtt með þessum leik, ekki
bent á nýjan sannleika, held-
ur er hann að eins að undir-
strika það, sem hann hefir áð-
ur sagt, m. a. í „Hallsteini og
Dóru“, sem að minni hyggju
tekur þessu leikriti fram að
listargildi. Sem veilu á bygg-
ingu ieikritsins má sér staklega
benda á 4. þátt. Sá þáttur hefði
mátt missa sig og m. a. kemur
þar fram ein persóna, sem al-
gerlega er ofaukið í leiknum
að því leyti, að hann hefir eng-
in áhrif á rás viðburðanna
( Sörli). Meginstyrkur leikrits-
Grlma
(Gunnþórunu Halldórsdóttir)
ins byggist á mótsetningunni
milli Jósafats og Grímu og þar
hefir höfundi tekist vel að lýsa
tveimur gjörólíkum persónum,
lífsskoðun þeirra og eðlisfari.
Sérstaklega er Gríma ágæta-
vel mótuð og er auðséð, að höf-
undur hefir lagt við hana mikla
rækt og þar hefir hann skapað
merkilega persónu og að ýmsu
leyti frumlega. Sama málí gegn
ir einnig um Jósafat.
Víkjum þá að meðferð leik-
endanna.
Haraldur Björnsson leikur
Jósafat, enda hefði það naum-
ast verið annars manns færi,
því hlúítverkið heimtar bæði
mikla kunnáttu og sterkar til-
finningar. Jósafat er slyngur
verslunarmaður og braskari,
mesti járnkarl og óbilgjam,
en getur þó verið þýður í við-
rnóti, ef hann vill það við hafa.
Kann er maður bráðgáfaður,
nar og orðviss, skjótur að átta
sig. Hins vegar er hann fullur
hjátrúar og síhræddur við
drauginn, sem hann trúir, að
fylgi sjer. Hlutverkið er fjöl-
þætt og vandasamt. Flestir
bestu kostir Haralds nutu sín
því í þessu hlutverki. I 1. og 3-
þætti sýnir hann best, hver
kunnáttumaður hann er. Hinar
löngu málsgreinir, sem hann
þurfti að segja, í 3. þætti féllu
Ijett og eðlilega og sannfær-
andi og honum tókst að vekja
samúð með persónunni, þrátt
fyrir alt. I 5. þætti nær Har-
aldur sér þó fyrst verulega
niðri, þar sem Jósafat liggur
fyrir dauðanum, þessi mikli at-
hafnamaður og heimsmaður,
sem heldur dauðahaldi í lífið
milli þess sem hann bröltir £
óráðinu og brýst um af skelf-
ingu og ótta við myrkrið og
dauðann. Þar sýnir leikarinn
stórfelda og hreina list og al-
Gunnsteinn og frú Finndal
(Vlðar Pjetursson) (Arndls Björnsdóttir)
veg nýja hlið á hæfileikum sín-
um, enda mun óhætt að full-
yrða, að þar hefir Haraldur
komist lengra í list sinni en
nokkru sinni áður. Meðferð
hans á þessu hlutverki sýnir
það, að hann á alls ekki að fást
við smáhlutverk. Leikur hans er
of þróttugur og tilfinningarnar
oí ríkar til þess að hann njóti
sín þar. Hann þarf auðsjáan-
lega að hafa stór og erfið hlut-
verk að glíma við.
Gunnþórunn Halldórsdóttir
lcikur Grímu. Gríma er göfug
sál, sem fátækt og andstreymi
hefir lagt í fjötra, en þó eigi
náð að kúga. Hún er hreinlynd,
jJórlynd og þó viðkvæm. Þessa
konu lék Gunnþórunn af mik-
illi list. Leikurinn allur snild-
arlegur frá upphafi til enda.
Tilfinningarnar sannar og ó-
sviknar bæði í sorg og reiði.
Sérstaklega var leikur hennar
áhrifamikill og sannur í 2.
þætti, er hún syrgir son sinn,
einu ellistoð sína og athvarf.
Mun sá leikur ógleymanlegur
öllum þeim, er sáu. Gunnþór-
unn hefir oft leikið í gaman-
hlutverkum, en alvarleg hlut-
verk láta henni þó enn betur;
það sýnir best meðferð henn-
ar á þessu hlutverki.
Arndís Björnsdóttir leikur
frú Finndal, góða konu og göf-
uglynda, með ríkri rjettlætis-
tilfinningu. Arndís fer vel með
þetta hlutverk, eins og hennar
er von og vísa. Hlutverkið er