Morgunblaðið - 14.05.1935, Page 4

HORGUNBLAÐIÐ

wm
'ivmwm

umm

Þriðjudaginn 14. maí 1935.
WRffSf.'WW'iíft';*- •• •**%*#*<;
§kálhoIlu Guðmund-
ar Kambani
99
hlýfur mjög lol§amlega
dóma i Þýikalandf.
Kemur út að hansfi i Englandi,
Ameríku og Tjekkoslóvakíu.
Berlín, 3. maí.
Tvö fyrstu bindin af „Skálholti“
Kambans, sem eins og kunnugt er
lýsa ævi Ragnheiðar Brynjólfs-
dóttnr, komu í haust út á þýsku
(hjá Insel-Verla") í einu bindi,
.sem ber nafnið: „Die Jungfrau
auf Skálholt“. Dómar um verkið,
í fjölmörgum merkustu tímarit-
um og víðlesnustu blöðum, hafa
kveðið svo sterkt að orði um gildi
þess, að vafasamt er livort nokk-
urt íslenskt skáhlverk hefir áðixr
hlotið svipaðar viðtökur hjá rit-
dómendum stórþjóðar. Hjer skal
vitnað í grein eins elsta og mest
metna tímarits í Þýskalandi og í
dóma þriggja af stærstu og áhrifa
mestu blöðunum.
Tímaritið „Preussische Jahr-
biicher“ lýkur yfirliti sínu yfir
bókafeng síðasta hausts á þessa
leið:
,,Vjer hikum þessu yfirliti með
því að geta tveggja afburða-
snildarverka norræn-germansks
anda. Annað er verk Knut Ham-
suns . .. (Hjer er gerð grein fyrir
síðustu bók hins nor.ska stór-
skálds). Gerólík, én þó verk af
stærstu gerð, er skáldsaga íslend-
ingsins Guðmundar Kambans,
„Skálholt“ (1. og 2. bók). Eins
og standberg gnæfir hún upp úr
flóði bókmentanna. Samanburður-
inn við Sigrid Undset sækir
margvíslega á: söguleg drög, hjer
17. öldin, pólitísk strenging milli
Danaveldis > og eylendinga, sem
ekki vilja láta sinn rammforna
rjett, og um landið þvert og endi-
langt kvíslir frændborinna klerka
sem hafa í liöndum sjer alla
menning, en líka alt vald. Horsk
drótt á héstbaki, þessir biskupar
og prestar með frúm sínum, hörð
sem granít, feld inn í órjúfandi
venjur og skoðanir, þar sem ofist
Jiafa saman kristilegir og ger-
manskir þræðir, en fjörugt hamr-
ar hjartablóð þeirra alt um það.
’Þegar biskupsdóttirin Ragnheiður
Brynjólfsdóttir er saklaus látin
vinna opinberan kirkjueið að sín-
um tortryggða hreinleika, fer hún
nóttina eftir eiðinn, af þrjósku
gegn sjerþótta föður síns og til
að afplána þau svik við tilfinn-
ing sína, sem hún var knúin til, á
fund elskhuga síns, sem hún hafði
unnað flekklaust til þessa, og get-
ur við honum barn ofurmegpugr-
ar ástar. Sú barátta fyrir ást
sinni, og móðurdómi sem hún tek-
ur nú upp við sinn biskuplega
föður, þennan þróttmikla mann
að anda og skapgérð, er borin
uppi af fornsögulegum stórleik,
og viðureignum lýst af svo mikl-
um þunga, einbeitni og hóflæti, að
þar verður fáu við jafnað. Þótt
þessi barátta mdli jafn sterkra og
jafn rjettmætra tilfinninga og
sltoðana hljóti að enda sorglega,
með sigri hins dásamlega biskups,
sem fær bjargað sínu rjettarvið-
horfi, þá hnígur Ragnheiður þó í
gröf sinnar ástar- og barnstrygð-
ar með h'elgiröðli næmrar fegurð-
ar og hetjuborins fórnarstórleiks.
Manni finst blátt áfram alt smátt
hverfa á vettvangi þessara frum-
Til leigu
tvær ágætar íbúðir, hvor um sig 3 stórar stofur,
eldhús og bað. Einnig kjallarapláss.
Upplýsingar í síma 4639, frá kl. 11—1 og 5—7.
EQGERT CLAESSEN
ba?.starjettannálafliitrili,gsmannr
Skrifstofa: Oddf-diow r •
Vonarstræti 10.
(Inng&ngur urn austurdyr).
Gó5 íbúð.
3 herbergi og eldhús til
leigu í nýju steinhúsi.
Sími 4764.
germönsku manna, sem barok-
öldin gat ekki sett á neitt tildur-
mót; maður andar að sjer sval-
bitru fjallalofti, finnur að jökul-
gígir hinna einstæðu landshátta
eru fluttir yfir í mannleikann,
Vjer heilsum þessn verki hins ís-
lenska skálds eins og leiftrandi
tákni um ódauðlegáh, germafiskan
andans þrótt“.
„Hamburger Nachricjhten“ lýk-
ur grein sinni um bókina 24. nóv.
á þessa leið:
„Með hárri, aðdáanlegri tign
ber biskupsdóttirin sín sjálfkjörnu
örlög, unir hinu hrottalega reiði-
kasti föður síns. Eins og tvö jöt-
unmenni úr goðaljóðum Eddu
heyja þau bæði sína þaráttu, og
þótt hvoru um sig sje tálmað,
öðru af föðurelsku, hinu af barns-
ást, þá- sigrast þau með hörku á
slíkum tálmunum. Og livert ein-
stakt atriði í þessari þrautseigu
baráttu, sem hefst í leynum, en
brýst svo fram, og er loks háð
Rintm ávalf
um hið hesta.
Fljótur — þægilegur — ódýr
rakstur með:
Flugbíta.
Hár.
Hefi altaf fyrirliggjandi hár vi8
íslenskan búning.
Verð við állra hæfi.
Versl. Goðafoss
Laugaveg 5. Sími 3436.
Spikfeitt kjöt
af fullorðnu fje á 55 aura % kg.
í súpukjöti og 65 aura % kg. í
lærum.
Milnersbúð.
Laugaveg 48. Sími 1505.
Ufðjsá ÍIÍQrgunblaðslns 14. maíl935
Salazar.
Eftir Buöm. fiannessQn
prófEssQr.
í eftirfarandi grein lýsir
höf. hinum mikilhæfasta og
valdamesta stjórmálamanni
í Portúgal.
Þegar jeg minnist á Portúgal
við kunningja mína, þá hvá þeir
flestir, eins og þeir vilji ekki triia
sínum eigin eyrum. Svo sjaldan er
talað um þetta land, og flestir
vita lítil deili á því, önnur en
hvar það liggur, að það kaupir
saltfisk af oss og, éf til vill, að
það var eitt sinn víðfrægt stór-
veldi. Það sýnist og liggja al-
gjörlega fyrir utan sjóndeildar-
hring íslensku blaðanna.
Oss myndi bókstaflega birta
fyrir augum, ef vjer værum horfn-
ír td Portúgal. Þar er sól og sum-
ar mestan hluta ársins og hiti svo
mikill, að fsléndingum myndi oft
þykja nóg um. Mikill hluti lands-
ins er fjalllendi, því fjallgarður
mikill skilur Spán og Portúgal, en
úr fjöllum þessum falla miklar ár
til vesturs, sumar skipgengar. Yið
ströndina er víða frjósamt lág-
lendi og blómlegii- tlalir bggja
upp í hálendið. Auðvitað þrífst
allur gróður ágætlega í þessari
miklu veðurblíðu, hveiti, vínviður,
ávaxtatrje o. s. frv., því úrkoma
er talsverð. Með ströndum fram
eru blómlegar borgir og hafnir
góðar, enda hafa Portúgalar verið
mikil siglingajijóð. Landið er
nokkru minna að flatarmáli en
ísland, en þar búa þó 5—6 miljón-
ir manna, og auk þess éiga Portú-
galar miklar og frjósamar nýlend-
ur. Þeir fundu fyrstir sjóleiðina til
Indlands, námu Brasdíu m. m. og
voru miklir landkönnuðir á 15.
öld.
En hvernig er svo fólkið, sem
býr í þessu fagra landi? Það er
fremur lágvaxið, dökt á þrún o"
brá (aðeins um 2% bláeygð), að-
lega Miðjarðaihafskyn en þó
mjög blandað, ekki síst hlámönn-
um úr nýlendunum. Það er ör-
geðja kviklynt, erfitt að stjórna,
meira gefið fyrir skemtanir en
alvarleg störf. Alþýðumentnn er
ljeleg og fullur helmingur lands-
manna kann hvorki að lesa nje
skrifa. Víða er landið illa ræktað
og bændur bæði fáfróðir og fá-
tækir, jarðir þtlar en ríkir stór-
bændur innan um.
Þó Portúgal væri eitt sinn víð-
frægt stórveldi og stæði Bretlandi
framar,1) þá hefir þetta breyst
mjög á síðari árum. Sumar stærstu
nýlendurnar (BrasUía) hafa geng-
ið úr greipum Portúgala, stjórn-
arfarið í landinu hefir gengið ó-
venjulega skrykkjótt og fjárhag-
urinn verið afleitur. Á árunum
1914—1926 var eitthvað 26 sinn-
nm skift um stjórn, og fjórum
sinnum varð þar stjórnarhylting.
Eins og sumir aðrir eyddu Portú-
galar meirn en þeir öfluðu og tóku
sífeld ríkislán hjá Englendingum,
enda óðu flokkarnir uppi á þing-
inu og svifust einskis til þess að
ná í völdin. Með þessum hætti
voru ríkisskuldir þeirra orðnar
meiri en nokkurra annara Norð-
. 0
urálfuþjóða, er ófriðurinn hófst
1914,2) og ekki bætti ófriðurinn
Þessari flokkastyrjöld og Sturl-
ungaöld lauk 1928, að minsta
kosti í hráð. Þá gerði herinn
stjórnarbyltingu og Carmona her-
foringja að forseta lýðveldisins,
fekk Jionum öll ráð í hendur.
Þingið var þá jafnframt lagt nið-
1) Það var einusinni sú tíðin
að duglegir Portúgalar veiddu
þorsk við Nýfundnaland (enskt)
og seldu hann í Lundúnnm.
2) Þær voru þá hjer um bil 600
kr. á mann og þóttu ódæmi.
úr skák.
ur og allir stjórnmálaflokkar
bannaðir, enda höfðu þeir átt
mlestan þátt í því að koma land-
inu á knje. Carmona forseti er
sagður vitur maður og gætinn.
Honum var því strax Ijóst, að
alt var undir því komið, að rjetta
fjárhaginn við ,en hanii var kom-
inn í það öngþveiti, að sífeldur
halli var á fjárlögunum, svo land-
ið gat ekki staðið í skilum og lá
við gjaldþroti. Sneri hann sjer þá
til Oliveira Salazars, prófessors í
fjármálafræðum við háskólann í
Coimbra og bað hann um að verða
f jármálaráðherra. Hann var kunn-
ur vísindamaður, en, hafði lítt
fengist við stjórnmál, að því frá-
teknu, að hann hafði gegnt störf-
um fjármálaráðherra um stund-
arsakir meðan Gomer de la
Costa var við völd eftir hylting-
una 1926. Próf. Salazars var mjög
tregur til að takast þennan vanda
á hendur, en þó varð það úr að
hann gaf þess kost með því skil-
yrði, að hann rjeði fjármálunum
einn næstu 4 árin.
Þessi ráðstöfun er eftirtektar-
verð að því leyti, að hjer leitar
stjórnin uþpi knnnasta fjármála-
mann landsins, þó hvorki hefði
íliann setið á þingi nje skift sjer
af stjórnmálaþrefinn, og gefur
honum fult vald til þess að fara
með fjármál landsin.s eftir sírni
höfði. Slíkt hefði tæpast komið
fyrir í þingræðislandi.
Og hvernig- var svo þessi mað-
ur, sem tók við svo miklum völd-
um og vanda? Hann er sonur fá-
tæks bónda, hafði áunnið sjer
mikið álit sem vísindamaður í
fjármálafræði og var síðan gerð-
ur að prófessor. Munu fáir hafa
þekt hann aðrir en vísinda- og
fjármálamenn. Hann er yfirlætis-
laus maður en vinnuvíkingur, eins
og sjá mátti er hann var orðinn
ráðherra. Hann sat líengst af á
skrifstofu sinni í stjórnarbygg-
ingunni, mteð fjárlögin fyrir fram-
an sig, yfir einhverjum útreikn-
ingum viðvíkjandi fjárhagnum og
ýmsum fyrirtækjum ,talaði við
fáa, sást sjaldan, helt sjaldan sem
aldrei ræðu og talaði aldrei við
blaðamenn að undanteknum Ant-
oni Ferro, sem eitt sinn ritaði
heila bók um viðtalið*. Heimboð-
um tekur hann ekki móti og hefir
að sagt er, prentnð spjöld til þess
að afþakka þau! „Jeg skil ekkert
í því hvernig ráSherrar hafa tíma
til þess að fara um alt, sitja í alls-
konar samsætum, vera viðstaddir
við allskonar hátíðabrigði og tæki-
* Antonio Ferro: Le Portuga!
et son Chef. Paris.