Morgunblaðið - 22.01.1937, Page 6

6
MORGUNBLAÐIÐ
Föstudagur 22. janúar 1937,
Bjarni Benediktsson: Framfarir
í Reykjavfk, (framhald).
FRA.MH. AF ÞRIÐJU SÍÐU. vinir málsins, en upphafsmenn
| Haag - i brullanpsfkrúða.
Þegar Júlíana prinsessa giftist.
Verslunarjöfnuðurinn
við einstök Iönd.
Hún er eitt stærsta, ef ekki
stsersta mannvirki hjer á landi
og mun gerbreyta allri aðstöðu
til iðnaðar hjer í bænum, auk
j>ess sem henni samfara mun
verða almenn lækkun á rafmagns-
verði, til stóraukinna þæginda
fyrir allan almenning.
Hjer er gott sýnishorn um
heppilega aðstoð þess opinbera
við atvinnulífið. Það skapar mögu
leika fyrir einstaklingana til þess
að þeir geti hagnýtt sjer þá, hver
eftir sínum dugnaði og hæfileik-
um.
Ennfremur er Sogsvirkjunar-
málið gott sýnishom ttm vinnuað-
ferðir flokkanna.
Sjálfstæðismerin ljetu undirbúa
málið vel og rækilega, og rjeðust'
í það strax og örugt var, að það
væri fjárhagslega trygt.
Sósíalistar þóttust vera með
því og heimtuðu virkjun áður en
tímahært var, en Framsóknar-
mbrin stóðu lengst af á móti því.
Loks rjeðst Jón Þorláksson í
framkvæmd Sogsvirkjunarinnar,
og kom aðgerðum einmitt af stað
þegar mést var þörfin fyrir opin-
berar framkvæmdir til atvinnu-
aukningar, enda er Sogsvirkjunin
mesta atvinnubótin, sem hjer hef-
ir verið gerð.
Ræðumaður mintist einnig á
Gasstöðina og Yatnsveituna, fyr-
irtæki, sem bæði væru bæjarbú-
um nauðsynleg, og þá ekki síst
hið síðarnefnda. Vatnsveitan hjer
væri sú stærsta á landinu og
hefði átt sinn stóra þátt í því, að
bærinn hefði getað vaxið upp í þá
bQrg, sem hann er nú. Einnig
dráp hann á slökkvilið bæjarins
og ágæti þess.
Hitaveitan.
Þetta stórmál, sem, þegar fram
kemst, kemur -til að gerbreyta
lifnaðarháttum manna og útliti
bæjaririá, auk þess sem það mun
spara landinu stórkostlegar upp-
hæðir í erlendum gjaldeyri, er
«nn í undirbúningi.
Hitaveitan hefir átt kulda að
mæta og beinni mótspyrnu frá
andstæðingum Sjálfstæðismanna.
Þeir stóðu eindregið gegn því,
að hitarjettindin á Reykjum
yrðu keypt, og síðan hafa þeir
tafið rannsókn málsins í 1y2 ár,
með því að neita um gjaldeyri og
innflutningsleyfi fyrir nægilega
stó<rum bor til að fullrannsaka
hita og vatnsmagnið.
Bjarni Benediktsson fór því
næst nokkrum orðum um „vin-
áttu“ rauðu flokkanna til hita-
veötumálsins.
Þegar auðsætt var, að Hitaveit-
an var orðin vinsælt mál meðal
bæjarbúa, sneru þeir við blaðinu.
Nú ganga þeir svo langt, að !
þeir vilja þjóta frá hálfunnu
v erki á Reykjum, til að leita að
heitu vatni þar sem allar líkur
benda til, að mun óhægra sje um
allá aðstöðu en á Reykjum.
Þessir fornu fjendur Hitaveit-
unnar þykjast nú vera öruggari
þess og þeir, sem eru að koma
málinu í framkvæmd.
En hvað sem skopleik andstæð-
inga Sjálfstæðismanna líður í
þessu máli, mun Verða haldið á-
fram undirbúningi þess og öllu
hraðað eftir föngum, þannig að
þetta mesta framfaramál, sem nú
liggur fyrir, komist í fram-
kvæmd.
Um ýmsar aðrar verklegar
framkvæmdir bæjarin3 fór ræðu-
maður nokkrum orðum og
sýndi fram á, hve Sjálfstæðismenn
hafa unnið heilt í málefnum bæj-
arins. f því sambandi minti hann
á gatnagerð, holræsagerð, grjót-
nám bæjarins, þurkun bæjarlands
ins, sem gert hefði ræktun mögu
lega, svo þar sem áður voru ó-
ræktar mýrar, væru nú grösugir
vellir. Hann drap á aðgerðir
bæjarstjórnar til að halda lóða-
verði í bænum skaplegu, með því
að kaupa sem mest af óbygðum
löndum í bænum og nágrenni
hans. Þá væri unnið ósleitilega áð
skipulagningu bæjarins, og væri
nýlega búið að samþykkja til
bráðabirgða af bæjarráði skipu-
lagsuppdrátt utan Hringbrautar.
Unnið væri að tillögum um nauð-
synlegar breytingar á skipulagi
innan bæjarins, og þá fyrst og
fremst að ýmsu varðandi míðbæ-
inú og Grjótaþorpið, en það væri
einna erfiðast viðureignar í
skipulagsmálunum.
Heilbrigðismálin.
Ræðumaður sýndi fram á með
óyggjandi rökum, að fullyrðing-
ar andstæðinganna um van-
rækslu bæjarins í sjúkrahúsmál-
unum væru að engu hafandi.
Hann benti á, hvað bærinn gerði
fyrir heilbrigðismálin.
Þá skýrði hann frá því, að
bráðlega væri í ráði að byrja
byggingu á barnaheimili við Ell-
iðaár, að nokkru fyrir fje, sem
Thorvaldsensfjelagið hefði lagt til
þessa máls. Einnig væri nýbúið
að samþykkja fjárveitingu til
ljósbaða fyrir skólabörn.
íbróttamál.
Til íþróttamála ver bærinn ár-
lega miklu fje. Sundhöllin er nú
að verða fullgerð. Upphaflega
var svo ákveðið með lögum 1928,
að ríkið skyldi bera kostnað við
byggingu Sundhallarinnar að
hálfu. En svo fór, að ríkið sveikst
algjörlega um að inna þá skyldu
af hendi, og varð það til þess, að
hætta varð við bygginguna um
nokkurra ára bil. Loks ákvað þó
Alþingi 1933, að næsta ár, 1934,
skyldi ríkið greiða til Sundhallar
100 þús. kr., og lofaði 2/5 kostn-
aðar við bygginguna, sem þó
skyldi ekki greiðast fyr en þrem
árum eftir að byggingin væri full
gerð. Bæjarstjórn Ijet þá þegar
halda áfram verkinu.
Þá fór ræðumaður nokkrum
orðum um endurbæturnar á Sund
laugunum og mistökin, sem
hefðu átt sjer stað í sambandi við
þær. Ný teikning lægi nú fyrir
um breytingar og myndu þær
komast í framkvæmd áður en
fólk færi alment að sækja laug-
arnar í vor.
Bjarni mintist og á sjóbaðstað-
inn í Skerjafirði og hið nýja í-
þróttasvæði vestan við Eskihlíð.
Til þess væru á þessu ári áætlað-
ar 30 þús. krónur á fjárhagsáætl-
un bæjarins.
Bærinn veitir styrk til ýmsra
íþróttafjelaga og til annarar
menningarstarfsemi, skóla o. þ. h.
Heldur uppi bæjarbókasafni, sem
gerir stórmikið gagn.
Þá fór ræðumaður nokkrum
orðum um þá ákvörðun bæjar-
stjórnar, að koma hjer upp hús-
mæðrafræðslu á næsta hausti, og
um fjárhagslega og menningar-
lega þýðingu þess máls.
Ræðumaður sagði, að margt
það, sem meirihluti bæjarstjórnar
út af fyrir. sig teldi æskilegt og
nauðsynlegt að gera, yrði að bíða
vegna örðugs fjárhags. Menn
yrðu að muna, að önnur hlið allra
framfara væri sá kostnaður, sem
af ^þeim leiddi. Bæjarstjórnin
hefði og ætíð, þrátt fyrir allar
framkvæmdir, sem hún hefði ráð-
ist í, látið sjer mjög ant um, að
fjárhagur bæjarins væri í góðu
lagi. Að vísu væru gjöldin nú orð-
in há, en það t væri sjerstaklega
framfærslukostnaðinum og öðrum
bæjarstjórninni óviðráðanlegum
atvikum að kenna. Og gjöldin til
bæjarins væru ekki síst tilfinn-
anleg vegna skattþungans til rík-
isins.
Hinsvegar væri það mjög at-
hyglisvert, að á sömu árunum og
skuldir ríkisins út á við og inn á
við hefðu stóraukist, hefðu skuld
ir bæjarins og fyrirtækja hans
samtals heldur minkað, svo sem
annarsstaðar mundi bráðlega
verða rækilega sýnt.
En þrákt fyrir örðugleika í bili
mætti ekki hætta framkvæmdúm
til almenningsheilla, því að óþol-
andi væri að láta framfærslu-
kostnaðinn gleypa öll gjöld borg-
aranna til bæjarins. Halda yrði
áfram sömu stefnu og hingað til
og mætti um hana í sem fæstum
orðum segja:
Ólögbundin starfsemi bæjar-
stjórnar miðar öll að því, að gera
bæinn vistlegri og vænlegri fyrir
framtíðina og að auka og efla
manndóm æskunnar til að saman
geti farið góður bær og góðir
íbúar.
Norðmenn fá haffkvæmt
lán í U. S. A.
Norska fjármálaráðuneytið
hefir tekið tilboði frá amerísk-
um fjármálamönnum, en helst-
ur þeirra er Lazard Freres, um
29 milj. dollara lán, til breyt-
ingar (konverteringar) á
norska ríkisláninu, sem tekið
var í Ameríku 1928, með 5%
vöxtum.
Vextir af hinu nýja láni
verða 4%. Lánstíminn er 26 ár.
NRP. FB.
FRAMH. AF FJÓRÐU SÍÐU.
lendum gjaldeyri upp í af-
borganir og vexti af skuldum
okkar við þá a. m. k. 6 milj.
króna árlega.
Þrátt fyrir hinn óhagstæða
verslunarjöfnuð við þrjár
stærstu viðskiftaþjóðir okkar,
var verslunarjöfnuðurinn ‘ hag-
stæður um 6.6 miljónir króna
síðastliðið ár. Viðskifti okkar
við Portúgali og Bandaríkja-
menn rjettu ekki aðeins hall-
an á viðskiftum okkar við
Dani, Breta og Þjóðverja, held-
ur skildu þau eftir afgang.
Við fluttum út til Portúgal
fyrir rúml. 6 miljónir króna, en
fluttum ekki inn þaðan fyrir
meira en rúml. 300 þús. kr.;
nemur útflutningurinn því 95%
af viðskiftum okkar við Portú-
gala. Útflutningurinn nemur
90 % af viðskiftum okkar við
Bandaríkin, en þangað fluttum
við út fyrir 5.1 miljón kr., en
inn þaðan fyrir rúmlega 500
þús. kr.
Samtals hefir verslunarjöfn-
uður okkar við þessi lönd
verið hagstæður um 10.3
miljónir króna.
NOREGUR.
í fyrsta sinn um mörg ár
var verslunarjöfnuður okkar
við Noreg hagstæður (um 1.7
milj. krónur) síðastliðið ár. —
Stafar þetta af hvorttveggja í
senn, að útflutningurinn til
Noregs hefir aukist lítið eitt
(einkum síldarolía) og að
dregið hefir úr innkaupum okk
ar í Noregi (útgerðarvörur,
einkum net, sem keypt voru
í Þýskalandi s.l. ár).
Önnur lönd sem við höfðum
hagstæðan verslunarjöfnuð við
1936 voru: Belgir (400 þús.
kr.), Frakkar (700 þús. kr.),
Hollendingar (760 þús. kr.), og
ítalir (550 þús. krónur). óhag-
stæður var verslunarjöfnuður
okkar við Svía (315 þús. kr.),
og Spánverja (345 þús. krón-
ur).
SPÁNN.
Síðastliðið ár var fyrsta árið
um áratugi, sem verslunaiv
skýrslur sýndu óhagst. versl-
unarjöfnuð við Spánverja. Við-
skifti okkar við þessa þjóð, sem
fyrir aðeins örfáum árum var
hornsteinninn undir utanríkis-
verslun íslendinga, hafa nú
orðið aðeins litla þýðingu. Inn-
flutningurinn ,frá Spáni nam
síðastliðið ár 1.7 miljónum kr.
og útflutningurinn til Spánar
1.3 milj. kr. Það er af sú tíði-n
sem Spánverjar keyptu af okk-
ur fyrir rúmlega 30 miljónir
króna og kröfðust engra jafn-
virðiskaupa í staðinn.
*
Tölur þær, sem hjer hafa
verið raktar um viðskifti okk-
ar við útlönd, eru bygðar á
bráðabirgðaskýrslu, sern Hag-
stofan hefir gert. Hjer hafa
aðeins verið rakin viðskifti okk-
ar við einstök lönd með tilliti
til þýðingu hvers lands fyrir sig
í utanríkisverslun Islendinga
og áhrif þeirra á verslunar-
jöfnuð okkar.