Morgunblaðið - 16.07.1939, Blaðsíða 11

ISunnudagur 16. júlí 1939,
M0RGU3N joJjAÐIÐ
11
oscar clausen: „Stina sfoða kona
immmmmmmmmiiimmiiimmiiimmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmiiimiuiiir y / #
u
Gamalli konu man jeg eft-
ir, þegar jeg var að alast
«pp, sem Kristín hjet, en var
kölluð „Stína góða kona“.. Ein-
hennileg var sagan af því, hvern
ig Stína hafði fengið þetta við-
urnefni. Hún hafði verið snot-
ur, þegar hún var ung og þá
verið vinnukona á heimili, sem
œiikil mök hafði við Fransk^
menn, en það var á þeim árum,
þegar þeir voru flestir hjer við
veiðar og skonnorturnar lágu,
.jafnvel í hundraða tali í fjörð-
unum seinni hluta sumars, áð-
ur en þær iögðu suður yfir Is-
landsála. — Þeim frönsku hafði
litist vel á Stínu og hún verið
veik fyrir, enda var hún þá í
blóma lífs síns, en þessi miklu
kynni vesalings Stínu af frönsku
.sjómönnunum er sagt, að hafi
ofþreytt hana svo, að hún misti
heilsuna og náði sjer aldrei upp
iúr því, en af því, hversu hún
var góð við Fransmennina fjekk
hún nafnið. — Svo kom á hana
■eitthvert rugl og los, svo að hún
stöðvaðist hvergi í vistum, en
fór á hálfgerðan flæking og
:gekk svo í nokkur ár.
Pað hafði orðið fast í
höfðinu á Stínu, að
liún ætti útlendan, lík-
lega franskan, kænasta, sem
hjeti Herkules. Um þennan í-
myndaða kærasta sinn var hún
svo að tala öðru hvoru, og sagði
að hann myndi, þá og þegar,
koma og sækja sig. Hann væri
svo yndislegur og þegar hann
kæmi myndu þau gifta sig, og
þá byrjaði fyrst sælan fyrir
sjer. I þessari sælu von lifði
«vo Stína auminginn til dauða-
•dags, enda held jeg að engum
af þeim, sem hún var hjá, eða
þektu til um,1 hagi hennar, hafi
látið sér detta í hug, að draga
’úr þessari trú hennar á franska
lcærastann eða voninni um að
hann kæmi, því að þeir vissu,
sem var, að ef hún glataði þessu
livorutveggju, misti hún aðal-*
atriðið úr fábreyttri og einfaldri
lilveru sinni og yrði þá ef til
vill alveg trufluð. — Það var
því eiginlega synd að verða
slíks valdandi. — Því áttu líka
mennirnir að vera að taka frá
henni það dýrmætasta sem hún
■átti. —
★
Þegar jeg man fyrst eftir
.IStínu „góðu konu“ var hún orð
in eldri kvenmaður og farin að
fella af, en var þó altaf kát og
breif, og virtist síður en svo ó-
ánægð eða ósátt við tilveruna.
-— Hún var þá við snúninga og
Ijett verk á stóru heimili hjá
dönskum kaupmanni, sem var í
mæsta húsi við foreldra mína
og í mikilli vináttu við þau.
l>ar leið Stínu vel og þar voru
allir góðir við hana, ekki síst
húsmóðirin sem var íslensk og
oinstök höfðingskona, ljett í
lund og spaugsöm. Það átti við
Stínu að vera á þessu góða heim
ili. — Þar var ekki verið að at-
yrða hana eða gera henni neitt
til ama, og hún kunni líka að
meta þetta góða atlæti, því frem
ur, þar sem hún hafði verið
svo óheppin að lenda í vist hjá,
harðýðgisfullri og vinnuharðari
húsmóður næst á undan. —
Jeg rifja það nú upp fyrir
mjer, þegar við börnin söfnuð-
umst saman kirngum, Stínu og
vorum að spyrja hana um kær-
astan hennar. Þá varð andlit
hennar eitt bros, og var eins og
blítt sólskin færðist yfir það af
tilhugsuninni um þennan lang-
þráða elskhuga sinn. Venjulega
trúði hún okkur að lokum fyrir
því, að hún byggist við honum
með næsta gufuskipi og það er
víst, að þann daginn, sem skip-
in komu, fór Stína í bestu föt
sín og ljet á sig hatt, skreytt-
an fallegum fjöðrum og silki-
böndum. Mjer er heldur ekki
grunlaust um, að stundum hafi
hún, svo lítið bar á, haft auga
á hverjunf manni, sem kom í
land úr skipunum, til þess að
vera viðbúin, ef hinn elskaði
Herkúles skyldi vera einn á með
al þeirra. — Stína söng laglega
og kunni talsvert af smálögum
við danskar vísur, sem hún
liafði lært af húsmóður sinni.
Þessar vísur var hún að syngja
fyrir okkur og höfðum við mikla
skemtun af, og þá kom líka fyr
ir, að hún tók höndunum sín
hvorumegin í pilsin, lyfti þeim
aðeins upp og tók dansspor. —
Jeg minnist þess, nú hvað þess-
ari einstaklega góðlátlegu
konu, sem ekki var talin með
öllum mjalla, var það einlæg
ánægja, að sjá okkur börnin
gleðjast.
Atvikin höguðu því þannig,
að foreldar mínir fluttu úr
Stykkishólmi, þegar jeg var 10
ára gamall og þangað kom jeg
ekki aftur fyr en eftir 6 ár. Þá
var danski kaupmaðurinn, sem
Stína var hjá, farinn alfarinn
til Kaupmannahafnar, en eftir
að hann fór, gat Stína ekki toll
að í neinni vist og fanst sér
hvergi líða nógu vel. Hún bar
alt saman við sæla dvöl sína
hjá kaupmannsfólkinu. — Fram
af þessu varð svo Stína einsetu
kona og fjeklc að vera í bæjar-i
kofa, sem hjet á Mel sunnan til
í kauptúninu og þar lifði hún á
því, sem henni var þægt fyrir
þvotta og smáviðvik hjá góðu
fólki. Allir vildu fá hana til
húsverka, því að hún var kött-
ur þrifinn og eftir því dygg við
það, sem hún átti að vinna. —
Hún sveik engan. —
★
Þegar jeg kom aftur í Hólm-
inn, ver jeg orðinn 16 ára gam
all og afgreiðslupiltur í búð. —
Einn daginn, skömmu eftir að
jeg var kominn, sá jeg Stínu
,,góðu konu“ standa fyrir fram
an búðarborðið og einblína á
undir það, sem hún hafði keypt
í búðinni. Jeg vjek mjer eðli-
lega, en hlýlega að Stínu, rjetti
henni hendina og sagði:
„Komdu blessuð og sæl, Stína
mín“! — Það kom svo á hana,
og hún varð svo hissa, að hún
gat engu orði upp komið, en hló
lengi og einkennilega þangað til
hún spurði: „Á jeg ekki að
þjera þig, þú ert orðinn svo stór
og mikill maður!“ —
Næstu árin hjeldust góð
kynni okkar. Jek vjek stundum
að henni smáræði til þess að
gleðja hana og hún talaði oft
við mig um elskhuga sinn, sem
aðeins væri ókominn, en einu
sinni trúði hún mjer fyrir því,
að nú væri hann farinn að
skrifa sjer ástabrjef. Hún sagði
mjer að hann fullvissaði hana
um trygð sína, í brjefinu, sem
ætti að vara til æfiloka og auk
þess voru í því blossandi ástar-
játningar. — Það voru auðvitað
gárungar í Hólminum,. sem
höfðu soðið saman þessi brjef
og sent gömlu konunni þau,
til þess að vita hvernig hún
tæki þeim. — Brjef þessi þótti
henni svo vænt um, að hún
geymdi þau við brjóst sitt,,
innan klæða. Hún var nú svo
blind í ást sinni eða einföld,
að brjef þessi glöddu hana inni
lega og þótti henni ekker ót
-eðlilegt, að þau væru á ís-
lensku, og ef einhver leiddi at-
hygli hennar að þessu eða
spurði hana að því, hvort Her
kúles væri búinn að læra ís-
lensku, ansaði hún því ekki og
vildi ekkert um það tala, svo
var trúlofun hennar og þess
franska orðin henni föst í
huga. —
S—o kom heimsstyrjöldin
mikla 1914. Skömmu
síðar kom Stína til mín og var
döpur í bragði. Hún sagðist
vera nýbúin að fá brjef frá
Herkúles og nú stæðu hagir
hans illa, en söm væri trygð-
in hans til sín og hún biði ró
leg. Hann hefði nú verið kall-
aður í stríðið og í bardaganum
við Verdun hefði hann orðið
fyrir sprengju og mlst annan
fótinn um mitt læri. Hann væri
því nú á sjúkrahúsi, einfætt
ur, og farinn að staulast við
hækju, en jafnskjótt og hann
yrði ferðafær, kæmi hann að
sækja sig. — Á meðan Stína
var að segja mjer þessa sorg-
arfregn, var hún svo döpur og
hrygg á svipinn, að það var
eins og hún tæki út allar kval-
irnar og sársaukann, sem Her-
'kúles hefði orðið að þola, þeg-
ar hann misti fótinn, en þegar
jeg sagði: „Hann kemur, þeg-
ar stríðinu er lokið, Stína mín“.
Þá var eins og birti alt í einu
yfir henni og hún varð eitt
Það voru víst ein 20 ár, sem
Stína bjó ein í bænum á Mel
og þar undi hún sjer vel. —
Það var sjeð um að hún hefði
nóg að bíta og brenna. —
Mjer var sagt, að Stína borð-
aði lítið, en vildi að maturinn
væri góður og kryddaður. Því
hafði hún vanist, þegar hún
var í kaupmtannshúsinu. Á stór
hátíðum steikti hún oftast
handa sjer eina rjúpu, sem hún
fyllti af eplum og sveskjum,
eins og kaupmannsfrúin hafði
gjört, en eftir rjúpunni borð
aði hún al(taf rauðgraut með
rjóma út á. — Þegar hún svo
var búin að matreiða, ljet hún
drifhvítann dúk á litla borðið
undir glugganum, disk og
hnífapar, og svo settist hún nið
ur og borðaði alein og stein-
þegandi, nema á jólunum, þá
söng hún sálma.
Jeg var kominn í hrepps-
nefnd og farinn að taka þátt
í öllu vafstri, sem þeirri upp-
hefði fylgi. — Á einum fundi
nefndarinnar fræddi oddvitinn
okkur á því, að nú væri Stína
„góða kona“ orðin veik og
þyrfti að fá kvenmann til þess
að stunda hana.
Það var orðið við ósk odd-
vitans og reyndar allrar nefnd
arinnar Qg ef til vill allra
þeirra, sem guldu útsvör í
hreppnum. Stína lá ekki nema
nokkra daga. — Einn morgun
inn, þegar jeg, að venju, gekk
upp veg, tók jeg eftir því, að
hvíta tjaldið var enn fyhir
stafngluggann á Melbænum,
þó að bjart væri orðið, og grun
aði mig þá að gamla konan
-ri búin að hafa síðustu
vistaskiftin, enda kom það í
Ijós, að jeg hafði getið rjett
til um þetta, því að hún hafði
dáið um dagmálin. —
Það var engin þörf á því að
senda unnustanum hennar sím
skeyti og tilkynna honum
dauðsfallið, enda hefði víst
crðið erfitt að ná heimilsfangi
hans. —
Nokkrum dögum síðar voru
jarðneskar leyfar Stínu látnar
í fátækrakistu með óklæddum
kaðalhönkum.
Krossgéta Morgunblaðsins 63
mig eins og hún væri að bíða bros út undir eyru
eftir því, hvort jeg heilsaði
henni að fyrrabragði. Hún var
prúðbúin, með stráhattinn
gamla, á höfðinu og tágakörfu
á handleggnum, sem hún ætlaði
Lárjett:
1. sælustaður. 7. ávextir. 14. ráfar.
17. kvenmannsnafn. 19. þingdeild. 21.
mylsna. 22. knattspymufjelag. 23. játn-
ing. 25. auðug. 26. tónn. 27. togaði. 29.
nögl. 30. grana. 32. virði. 33. farar-
tæki. 34. sveit. 35. hjala. 36. á trje.
37. beita. 39. tími. 41. beygingarending.
43. baf (þolf.). 44. sagnarending. 45.
í fjárhúsi. 47. Frajns. 49. kemur upp.
51. útteki'ð. 52. óregla. 53. fóstra. 54.
liól. 56. órabelgur. 57. tónn. 59. á bíl-
um. 61. símnefni. 62. glugga. 63. land.
64. gangur. 68. leit. 70. tími. 71. hring-
ur. 75. hálka. 77. Latneskt ávarp. 79.
ókunnugan. 81. flestra eign. 83. fugl.
84. sár. 85. tónn. 86. titill. 87. beisk-
ur. 89. aðgæta. 91. söngfjelag. 93. trylli.
. 1 94. guð. 95. höfuðfajt. 97. kaup. 98.
ur hennar voru horfnar. —
Það voru svo undarlega snögg
skapbrigði í geði Stínu. — Hún
fiskurinn. 99. bjá. 101. greinar. 102.
leðja, 104. töluorð (þf-). 105. íþrótta-
fjelag. 106. sumardvalarstaður. 108.
guð. 109. beygingarending. 110. af-
átti svo hægt með, eins og börn brot. 112. efnafræðisskst. 113. skagi
in, að brosa gegnum tárin. | í Asíu. 115. brjóta. 117. prentsmiðja.
118. kvalastaður.
Lóðrjett:
2. ögn. 3. hlaup. 4. dýr. 5. dægur.
6. íþróttafjelag. 8. hljóm. 9. sjór. 10.
lag. 11. dýr. 12. tveir eins. 13. liðinn.
15. lof. 16. froða. 18. ávöxtur. 20. toga.
22. sótthreinsunarefni. 24. í bát. 26.
kremja. 28. skelfing. 29. gæla, 31. flýt-
ir. 32. skraf. 38. ganga. 40. botna. 42.
erlend mynt. 45. kali. 46. keyrði. 47.
söngfjelag. 48. tónn. 49. svar borgað.
50. bníg. 52. leit. 55. titilL 75. á komi.
58. koma auga á. 59. föl. 60. í kirkju.
65. fornafn. 66. angan. 67. sigð. 69.
bæklingur. 71. auðæfi (þf-). 72. staf-
ur. 73. skammst. 74. kauptún. 76. róðr-
artæki. 77. fyrstir í röðinni. 78. sam-
tenging. 79. tveir eins. 80. brjóstið.
82. víðir. 86. brunnið grjót. 88. húð-
89. munn. 90. drykkur. 91. sár. 92-
leðja. 93. óróleg. 96. brvggir. 97. frjáls-
100. bakari. 103. ragn. 106. eyða. 107.
karlmannsnafn. 110. ætijurt. 111. kró.
112. skammst. 114. bær (þolf.). 115,
jarmur. 116. leti.