Morgunblaðið - 15.03.1940, Blaðsíða 4

4
MORGUNBLAÐIÐ
Föstudagur 15. mars 1940L
Tvft brfef um hagsmunamál sjómanna
Sjómennirnir og
þegnskapurinn
N
Herra ritstjóri. ' það þýðingarmikill aðila fyrir af-
ú á seinni tímum hefir oft komu þjóðarinnar, að þeir ættu
heyrst hampað tveimur orð fylstá rjett á ekki minni áhættu-
um, það er orðinu „hermenn ís-
lensku þjóðarinnar“, og þá sjer-
staklega þegar slys hafa orðið á
sjó, og í sambandi við þá hættu,
sem sjómennirnir eru nvi í á þess-
um ófriðartimum,, þegar þeir sigla
á hættusvæðiun, flytjandi verð-
mæti að og frá landinu, sem eru
íífsskilyrði fyrir þjóðina að geti
gengið með sem minstum töfum.
— Hitt orðið er „þegnskapur“, og
hefir það orðið til í sambandi við
þær ráðstafanir, sem háttvirt rík-
isstjórn hefir orðið að grípa til
vegna ófriðarástandsins, og er þá
átt við það, að. landsmenn sætti
sig við þær ráðstafanir, vegna
nauðsynjar þeirra, þótt þær að
ýmsu leyti kæmu óþægilega við
menn og væri nokkur hindrun á
frjálsræði manna.
Okkur sjómönnunum hefir
stundum hlýnað um hjnrtaræturn-
ar við þau hlýyrði, sem fallið
þóknun en sjómenn hinna Norð-
urlandanna. Þessi ummæli sín
endurtók hann svo í ræðu sinni
á Landsfundi Sjálfstæðisflokksins
í febrúar í vetur, enda mun hann
og hafa átt góðan þátt í því, hvað
áhættuþóknun til okkar, sem
færi í greiðslu útsvars og skatts,
og ef helmingur áhættuþóknunar-
innar fer að hálfu og í sumum
tilfellum að öllu leyti beint í skatt
og útsvar, þá er hin raunverulega
þhættuþóknun okkar komin niður
í 100—150% hjá yfirmönnum
skipanna og erum við þá komnir
tiltölulega vel gekk að semja um niður í hálfa áhættuþóknun sjó-
áhættuþóknun sjóm.anna á sein-
asta hausti.
Eins og jeg gat um í grein, sem
kom eftir mig í Vísi í byrjun
janúar, þá töldum við, sem fórum
með samninga fyrir sjómannafje-
lögin um áhættuþóknunina, það
vera fyrsta skilyrðið, að áhættu-
þóknunin yrði skatt- og útsvars-
frjáls til ríkis og bæjar, þar sem
hún að öðrum kosti yrði bara til
að setja menn í miklu hærri skatt-
stiga og væri tekin af þeim aftur
að miklu og í sumum tilfellum að
öllu leyti.
Það fjekst þá loforð hjá ríkis-
stjórninni fyrir helmings eftir-
hafa í okkar garð við ýms sjer- gjöf á skatti og útsvari af áhættu-
stök tækifæri og þá sjerstaklega í I þóknuninni, en okkur sagt, að ef
sambandi við slysfarir, því að þá' við ^ildum fá meira, yrðum við
hefir því verið haldið fram, að við
værum hermenn okkar þjóðar og
tilvera hennar bygðist að miklu
leyti á okkar starfi, en við höf-
um. hinsvegar minna orðið þess
varir, að þetta væri annað en fög-
ur orð, sem notuð væru við hátíð-
leg tækifæri. Við höfum sem sje
sjeð lítinn vott þeirrar viðurkenn
ingar í verkinu af stjúraarvöld-
um Iandsins. Ekki hefir Alþingi
ennþá sjeð sjer fært að koma upp
Viðunandi skólahúsi fyrir sjer-
greinar sjómannafræðinnar, þótt
bygð sjeu skólahús fyrir hundruð
þúsunda næstum árlega. Ekki
þykir okkur heldur viðunandi
það sem lagt er fram til vitamál-
anna þótt vitagjöldin gefi af sjer
hundruð þúsunda á hverju ári.
Fyrsta áþreifanlega viðurkenn-
ingin, sem við höfum orðið fyrir,
er sú, er háttvirtur atvinnumála-
ráðherra sagði á s.l. hausti í sam-
bandi við samninga um áhættu-
þóknun sjómanna, að hann liti svo
á, að íslensku sjómennirnir væru
að fá einhverja þingmenn til að
flytja það á haustþinginu.
A þessum grundvelli voru svo
samningar gerðir við útgerðar-
fjelögin með prósentvís sömu á-
manna Norðurlahdaþjóðanna.
Þetta mega menn ekki taka
þannig, að við viljum ekki sýna
fullan þegnskap; hann munum
við sýna í því, að hopa ekki af
hólmi, þótt hætturnar kunni að
aukast, á meðan á anua ðborð að
talið verður mögulegt að sigla.
Við munum eftir sem áður fá
að greiða eins há útsvör og tekju-
skatt og það hærri, sem laun okk-
ar hækka vegna ástandsins að
öðru leyti en því, sem telst á-
hættuþóknun, og tapa því hvorki
ríki nje bæjarfjelög neinu, en
verða aðeins að standast þá freist-
ingu að hirða þá þóknun, sem
við fáum fyrir siglingu á áhættu-
svæðunum.
Á meðal þeirra þjóða, sem telja
sjer best borgið með sem öflug-
ustum herjutm og hernaðartækj-
úm-'eru hinar ótrúlegustu fórnir
færðar til herbúnaðarins og hinir
almennu borgarar verða að neita
Vjelbátaútvegur
í Reykjavík
hættuþóknun og komin var hjá sjer um ýmislegt sem hermönn-
A U G A Ð hvíliit
meB gleraugnm frá
THIELÍ
ððrum Norðurlandaþjóðum, þ. e.
200% fyrir yfirmenn, 250% fyrir
háseta og 300% fyrir þá, sem
lægst voru launaðir.
Á haustþingíhu lágði svo hátt-
virt ríkisstjórn fram frumvarp til
laga um að hélmingur áhættu-
þóknunarinnar skuli vera skatt-
frjáls til ríkis og bæjar, og var
það samþykt„ eftir því sem sagt
er, þótt ekki hafi jeg sjeð frum-
varpið. Hinsvegar voru feldar
breytingartillögur við frum.varpið
bæði frá Sigurði Kristjánssyni,
Ásgeiri Ásgeirssyni og Sigurjóni
Olafssyni um að öll áhættuþókn-
unin skyldi vera skatt- og út-
svarsfrjáls. Jeg rakti nokkuð um-
ræður þingmanna um þessar til-
lögur í Vísisgrein minni og end-
urtek það því ekki hjer.
En nú hafa orðið breytingar \
síðan þær umræður fóru fram, þar
sem hinar Norðurlandaþjóðirnar
unum er veitt. Þeirra aðbúnaður
log þeirra störf eru talin svo mik-
ilsverð fyrir viðkomandi þjóðir
að engin fórn sje of stór, sem
færa þarf til að líðan þeirra sje
sem þolanlegust.
Ef þau orð, sem sögð hafa ver-
ið u.m að störf okkar sjómanna
sjeu eins mikilsverð fyrir okkar
þjóðfjelag og fyrir hernaðarþjóð-
irnar, eiga að vera annað en mark-
laust hjal til skrauts við minning-
arathafnir druknaðra sjómanna,
eða hátíðleg tækifæri, þá verðum
við að vænta þess að þessi fórn
verði ekki talin of stór, við sjó-
mennirnir í það minsta teljum það
enga fórn, heldur aðeins ofurlít-
inn vott viðurkenningar og skiln-
ings.
Þá verður við og að telja þau
fyrirmæli frá Viðskiftamálaráðu-
neytinu um skömtun gjaldeyris
ganga alt of langt til að hægt
eru búnar að hækka áhættuþókn- sje að taka þau alvarlega. Þar
unina til sinna sjómanna um 50% ! sem lagt er fyrir að sköm.tun
til, 100% og þar að auki að gera j gjaldeyrisins sje sú sama nú til
hana skattfrjálsa að öllu leyti. og 1 sjómannanna á fiskiflotanum og
er það því sanngirniskrafa frá Jiun var fyrir ófriðinn, þegar skip-
hendi okkar íslenskra sjómanna, ; in seldur fyrir 500—-1100 sterlings-
bæði að áhættuþóknunin verði svi
sama og annarsstaðar á Norður-
löndum, auk þess sem að hún verði
algerlega skattfrjáls til ríkis og
bæjar. Þá finst okkur það gefi
betri vonir- um góðan árangur í
þessum málum, að háttyirtur at-
vinnumálaráðherra skyldi árjétta
þau ummæli sín frá seinasta
hausti, að hann liti svo á, að okk-
ar hlutur í áhættuþóknuninni ætti
ekki að vera minni en sjómanna
annara Norðurlandaþjóðanna.
Okkur virðist það ekki vera nein
pund í túr.
Við teljum fyllilega rjettmætt
að gjaldeyririnn sje reiknaður
prócentvís af venjulegu kaupi auk
dýrtíðaruppbótarinnar og áhættu-
þóknunarinnar.
Þá vonum við og að Alþingi sjái
sjer fært, að byrja á byggingu
nýs skólahúss fyrir sjergreinar
sjómannafræðinnar, nú þegar
gamli Sjómannaskólinn er orðinn
50 ára.
B.v. Tryggvi gamli, 4. mars 1940.
Þorkell Signrðsson.
Hr. ritstjóri.
Hugmyndin um aukinn vjel-
bátaútveg er ekki ný bóla í
hugum bæjarbúa, þegar atvinnu-
leysi og ill áran steðjar að og
önnur ytri eða innri áþján er að
sliga bæjarfjelagið. Þessi hug-
mynd kom einnig fram um 1934,
þegar bæjarbátarnir voru bygðir
hjer í Reykjavík.
Það er dálítið athyglisvert í
sambandi við aukinn útveg og
öflun á skipastól til fiskveiða,
hvað áhrifamenn í þessu þjóðfje-
lagi eru fljótir að fljúga yfir
landamærin og kemur sorglega
sjaldan til hugar að athuga, hvað
íslenskt athafnalíf í iðnaði getur
áorkað í þessum efnum.
I fyrstu greinunum sem jeg hefi
sjeð um aukinn bátaútveg í
Reykjavík að þessu sinni, kom
fljótlega fram sama hugsunin og
áður, að sækja bátana til annara
ianda. En í þetta sinn er stungið
upp á því að kaupa gamla báta,
se:m’ eiga að fást með vægu verði
í Danmörku. Og að þessu er und-
ið með slíkum hraða, eins og ver-
ið sje að tjalda til einnar nætur,
en ekki að það sje ætlunin að
byggja upp atvinnuveg, sem bæj-
arbúar sæki í sína lífsbjörg í
framtíðinni.
Einnig hafa komið fram raddir
um það, að þessi bátakaup verði
styrkt af opinberu fje. Slík að-
gerð gefur frekara tilefni til þess
að málið sje athugað.
í fyrsta lagi: Hvað hefir reynsl-
an leitt í ljós um gömul aðkeypt
skip. Óhætt er að segja, að sú
reynsla hefir orðið mörgum út-
gerðarmanninum dýrkeypt, eink-
um og sjerílagi þeim, sem hafa
látið lægsta kaupverðið ráða, en
minna skeytt um gæði, aIdur eða
útlit. Enda er hægt að benda á
slík fyrirtæki, fleiri en eitt, sem
aijdvana fædd, þegar margfaldur
viðgerðarkostnaður legst á útgerð
ina eins og marga, þegar á byrj-
unarstigi.
Yfirleitt virðist sem útvegs-
menn gæti þess aldrei sem skyldi
að hafa strangt eftirlit sjer til
leiðbeiningar, þegar þeir kaupa
báta. Og þó er þess aldrei meiri
þörf en þegar um garnla báta er
að ræða, því þá kemur fúinn til
greina og önnur fyrning, sem ger
ir rannsókn á upphaflegri bygg-
ingu mjög nauðsynlega. Enda eru
dæmin deginum Ijósari, því mörg
hinna gömlu aðkeyptu skipa hafa
enganveginn staðist ríkisskoðun,
og kostnaður við að gera þau rík-
isskoðunarhæf, að viðbættu kaup-
verði, hefir oftast farið fram úr
því verði, sem nýir bátar, smíðað-
ir hjer heima, hafa kostað. Og
vinningurinn í því að kaup»gam-
alt í staðinn fyrir nýtt, er því
enginn nema aldurinn og sköpun
á fleiri orsökum til þess að bátar
fiskiflotans verði fjörúmatur eft-
ir færri ár.
f sambandi við eflingu fiskiflot-
ans hafa á síðástliðnu ári bæst
við hann 20—30 stærri og minni
bátar, sem allir hafa verið smíð-
aðir í landinu sjálfu. Eigendur
þessara báta hafa flestir notið
styrks frá Fiskimálanefnd. Þegar
Fiskimálanefnd auglýsti styrk-
veitinguna bárust henni svo marg-
ar umsóknir, víðsvegar að á land-
inu, að tíðindum þótti sæta. Frá
Reykjavík bárust einnig margar
umsóknir, en þegar úthlutun
styrksins var kunn, kom það
undraverða í ljós, að enginn hafði
hlotið hann í Reykjavík, þó hins
vegar væri mörgum ljóst, að hans
var ekki síður þörf þar en ann-
arsstaðar.
Yegna þess sem áður er sagt
freistast jeg til að draga þá álykt
un, að ennþá eimi eftir af áhuga
meðal reykvískra sjómanna, til að
eignast nýja trausta íslenska báta,
sem eiga framtíðina fyrir sjer.
Jeg vil jafnvel halda því fram, að
þeir kjósi lieldur að hefja útgerð
með þá, en kaupa gamla báta ut-
anlands frá, með 15—30 ára fyrn-
ingu og ófrávíkjanlegum viðerð-
arkostnaði þegar í byrjun, sem
mörgum hefir orðið fylgispakari
en óskir stóðu til.
Hugmyndin um aukinn bátaút-
veg í Reykjavík er komin fram
fyrir þær sakir, að meira er til af
vinnuafli en hægt hefir verið að
nytja. Eigendur þessa ónotaða
vinnuafls eru flestir að tölunni
til sjómenn, verkamenn og iðnað-
armenn. Ef horfið er að því ráði
að kaupa báta frá öðrum löndum,
er gersamlegá gengið fram hjá
þeim fjölda manna, sem hægt er
að veita vinnu við að smíða þá
hjer heima.
Þar fyrir utan er því slept, að
veita æskumönnum, sem nú ganga
atvinnulausir, tækifæri til að nema
iðnina. .
Þar sem vinnulaun við að smíða
bátana skiftir mörgum þiisundum,
hefir bæjarfjelagið ekki efni á því
að láta slíkar fjárfúlgur fara út úr
landinu, á sama tíma sem borgað-
ar eru hundruð þúsunda í atvinnu
leysisstyrki.
Það er því vonandi að sú ráð-
gjafarnefnd, sem kosin hefir verið
í málinu, borgarstjóra og bæjar-
ráði til aðstoðar, láti sömu stefnu
ráða úrslitum í málinu nú, eins og
þegar Jón Þorláksson var borgar-
stjóri. Þá voru bæjarbátarnir
bygðir í Revkjavík. Þar með yrði
unnið að því alhliða, að íslensk
traust skip verði til, fyrir hrausta
íslenska sjómenn.
Með þökk fyrir birtinguna.
Bjarni Einarsson.
KOLASALAN 8.1
Ingólfshvoli, 2. hæð.
Bímar 4514 og 1845
EGGERT CLAESSEN
h »Rtarj ettarjnál aflutningsmaður.
Skrifstofa: Oddfeálowhúsið.
Vonar»tr»ti 10
(Snoirantrur um an«turdvT). f