Morgunblaðið - 03.01.1941, Blaðsíða 5

Morgunblaðið - 03.01.1941, Blaðsíða 5
Föstudagur 3. janúar 1940. l Útgef.: H.f. Árvakur, Keyíjavia Rltatjörar: Jön Kjartanaacn, Valtýr Stef&naaon (ábyrgBara.' >, ' aug.lýeingar: Árnl Óla. | Ritatjörn, auglýai.sar ct af*mrt«ete,. Austurstrætl 8. — Sfaat 1800 Áakrlf targ jald: kr. 8,50 á aaánuOi innanlanda, kr. 4,00 utanlanda. f lausasölu: 20 aura elntaklO. 25 aura meO læsbök. Verkfallið Tj^RÁ því í vor, að ísland var hernumið, hefir það hvað • eftir annað komið í ljós, að ýmsir menn hafa átt erfitt með I að átta sig á því, hve geysilega margar* aðstæður í landinu eru breyttar. Menn hafa einblínt nokkuð mikið á fje það, sem þjóð og einstaklingum hefir borist í hendur, án þess að gera sjer fulla grein fyrir því, hve sá afli getur allur orðið skamm- vinnur. í landinu er her manns, mannfjöldi mikill, sem lýtur öðrum lögum, öðrum reglum en landsmenn, og hefir í verkum sínum og framkvæmdum ó- skyld sjónarmið en þau, sem við íslendingar eigum að venj- ast. En þrátt fyrir alt þetta hefir þessi framandi aðili orðið í bili mikill vinnuveitandi í landinu. Er talið að hann hafi nú fram að áramótum haft um 4000 manns í þjónustu sinni, af því %, eða alt að helming hjer í( Reykjavík og nágrenni. Eftir þeim upplýsingum, sem blaðið fekk í gær, um það, hvað fram fór á fundi Dags- brúnar á sunnudaginn var, má telja víst, að samþykt þessa fundar, sem varð til þess, að vinnustöðvun hófst í gær, hafi verið miðuð við það, að hinn framandi vinnuveitandi ljeti sig litlu eða engu skjfta hvaða kaup hann greiddi þeim ísl. mönnum, er hann rjeði í þjón- .ustu sína. Að vísu má búast við því, að þessi skilningur hafi ekki verið eins almennur á fundinum og fram kom, því kommúnistar höfðu sig þar mjög í frammi. En allir vita, að það væri þeim <einkar kærkomið, ef fjelags- ískapur verkamanna yxði óbein- ílínis til þess, að verkamenn töpuðu þeirri atvinnu, sem þeir hafa haft í sambandi við her- námið. Blaðinu er ókunnugt um, hvað næsta sporið verður í þessu máli. En að hjer er al- vara á ferðinni sjest best á brjefi því, sem breska sendi- ráðið sendi ríkisstjórninni í gær, þar sem þannig er komist að orði, að ef vinnustöðvunin heldur áfram, geti svo farið, að ógerlegt yrði með öllu að ráða íslenska verkamenn í vinnuna. Mörg fjelög hafa gert samn- inga við vinnuveitendur um það, að kaupið skuli framvegis miðast við fulla dýrtíðaruppbót. Hefir því verið haldið fram bæði hjer og annarstaðar, að sú lausn sje eðlileg. Það væri mjög æskilegt, að Dagsbrúnar- menn fyndu sem fyrst hvaða ábyrgð þeir taka á sig, gagn- vart sjer og þjóðfjelaginu, með því að snúa baki að þ;-im grund -velli. Morgttnbíaðíð hefír snútð sjer tíl nokkurra manna og fengíð h}á þeim stuttorða timsögn þetrra ttm það, sem þeím er efst t httga ttm áramótín, um áríð sem leíð og það sem framttndan er — ■ft' t.amótdhugle öingar 5 Hallgrímur Benediktsson, form. Verslunarráðs: Bjami Benediktsson, borgarstjóri: Hagstæður verslunarjöfnuður, en á svikulum grundvelli Um undanfarin áramót hafa birst hjer í blaðinu skýrsl- ur frá íormanni Verslunar- ráðsins um verslun okkar við útlönd á hinu nýliðna ára, við- skifti við einstakar þjóðir og ýmislegt annað verslunina varð- andi. Nú í ár eru engar skýrslur birtar um þetta efni, og því ekki hægt að fá þetta venjulega yf- irlit. En er blaðið sneri sjer í gær til Hallgríms Bencdikts- sonar formanns Verslunarráðs- ins og spurði hann um þessi mál, þá komst hann að orði á þessa leið: Enda þótt ekki liggi fyrir skýrslur um utanríkisverslunina eða viðskifti okkar við einstak- ar þjóðir á hinu nýliðna ári, mun óhætt að fullyrða, að verslunarjöfnuðurinn verði nú hagstæðari, en hann hefir nokkru sinni áður verið. í nýútkomnum reikningum bankanna sjest, að þeir eiga nú innstæður erlendis, sem námu 1. desember síðastl. 42,9 miljónum króna, og hafði að- staða þeirra gagnvart útlöndum þar með batnað um 56,4 milj. króna frá því 1. desember 1939. Þá má geta þess, að í viðtali, sem fjármálaráðherrann, Jakob Möller átti nýlega við Morgun- blaðið, skýrði hann frá því, að á 11 mánuðum ársins hefði verslunarjöfnuðurinn verið orð- inn hagstæður um ca, 50 milj. króna. Þessi hagstæði verslunarjöfn- uður er einkum því að þakka, að mikill. útflutningur hefir verið, sjerstaklega á ísuðum físki, samfara því, að verðlag ýmsra útflutningsafurða okkar hefir hækkað mjög frá því, sem áður var. En einnig kemur hjer til greina, að magn innflutn- ingsins á þessu liðna ári, er á- reiðanlega talsvert mikið minna en það var á árinu 1939, og þykir mjer ekki ósennilegt, að innflutningurinn sje aðeins nú 60% að magni til, af því, sem hann var þá. Þetta kemur til af því, að mjög hefir dregið úr innflutningi heilla vöruflokka og er þar fyrst að nefna bygg- ingarefni. En einnig hefir dreg- ið úr innflutningi ýmsra annara vörutegunda. Þykir mjer sjerstök ástæða til að benda á þetta atriði, þegar þess er gætt, að nú er hjer í landinu fjölmennur her, sem að vísu flytur megnið af þeim vör- um sem hann þarfnast, sjálfur til sín, en kaupir þó nokkuð af nauðsynjum sínum af innlend- um birgðum. En hvernig teljið þjer að af- koma íslenskra kaupmanna hafi yfirleitt verið á árinu? — Jeg held að hún hafi ver- ið nokkuð misjöfn, en þó yfir- leitt í meðallagi. En þess ber þó að geta, að kaupmenn hafi átt við ýmsa mikla ei'fiðleika að stríða, sem eigi rót sína að rekja til ófriðarins og afleið- ínga hans. T. d. má minna á það, að í ár hafa lönd, sem við á árinu 1938 keytpum um 70% af innfluttri vöru okkar frá, nú lokast að öllu leyti. Sama er að segja um utflutninginn. Útilok- að er nú að flytja til landa sem 1938 keyptu 60% af útflutn- ingi okkar. Af þessu hefir leitt, að inn- flytjendur og útflytjendur hafa orðið að leggja inn á nýjar brautir og afla sjer nýrra sam- banda, en slíkt veldur altaf erf- iðleikum í byrjun. Hallgrímur Benediktsson. Sr. Bjarni Jónsson: „Hlífi þjer, ættjörð, Guð í sinnimildi" Arin mættust. Skaut þá þeirri hugsun upp hjá mjer, að það he;fði átt vel við, að stjórnendur og leiðtogar þjóðarinnar liefðu gengist fyrir þakkarhátíð nú um áramótin, og á þeirri stund hefði verið við það kannast, hve vel hinni íslensku þjóð liefir vegnað á árinu 1940. Yæri það ekki vel til fallið, að kirkjustjórnin á- kvæði almennan bænadag, svo að menn á heilögum stundum gætu um það hugsað og fyrir það þakk- að, að farið liefir verið að oss með góðu? Daglega höfum vjer heyrt um hörmungar utan úr heimi. En oss hefir verið hlíft. Atvinnuvegir hafa hepnast og heill hlotnast mörgum heimilum og einstakling- En nú vaknar hjá injer þessi spurning: Erum vjer svo miklu betri en aðrir I Eigum vjer öðr- um fremur skiiið frið og farsæld? Jeg svara mjer sjálfum, að jeg get ekki sjeð, að vjer sjeum betri en aðrir. Er ekki smámynd af því, sem gerist úti í heiminum, einnig til 'hjá oss? En ef smá- myndin skyldi vera í fórum vor- um, er þá ekki hægt að fá hana stækkaða? Ef öfund og kuldi á völ á góðu húsaskjóli vor á með- al, gæti einnig hjá oss orðið stríð, ef vjer værum vopnaðir og vær- um í nábýli við vopnaðar þjóðir. Vjer höfum á liðnu ári verið áhorfendur að böli annara. En er- um Afjer algerlega án saka, hrein- FRAMH. Á SJÖTTU SÍÐU „Stundarábaii, ekki til frambúðar* Hið nýliðna ár var hagstætt fyrir afkomu bæjarsjóðs Reykjavíkur. Tekjur hans hafa innheimfst mun betur en áður og gjöldin til atvinnubótavinnu og fátækraframfæris stórlega minkað. Undanfarið hefir mikið verið um það rætt, hvernig unt væri að draga úr ofurþunga þessara út- gjalda. Hafa margar nefndir um það fjallað og margar tillögur komið fram. Þeir, sem málunum eru kunnugir, hafa ætíð talið, að þótt einhverju mætti eflaust á- orka með betra eftirliti og öðru fyrirkomulagi styrkveitinga, þá mundi það eitt aldrei nægja til bjargar. Það eina, sem dygði, væri aukning atvinnunnar. Reynslan hefir nú áþreifanlega sannað, að þetta er rjett. Á þessu ári hefir vinnan farið sívaxandi og. hagur bæjarsjóðs batnað að sama skapi. En atvinnu- aukningin stafar að verulegu leyti af óheilbrigðum ástæðum, en ekki af heilbrigðu innlendu atvinnulífi. Batinn sýnist því trauðlega geta verið til frambúðar nema frekar verði að gert. Enn verður því að haga allri opinberri fjárstjórn me5 það fyrir augum, að voðinn geti skollið yfir á ný, áður en varir, og allir þeir, sem þess eru megnugir, verða að vera því viðbúnir a5 standa undir byrðunum. Við það má þó ekki láta sitja. Atvinnan getur því aðeins haldist, að atvinnuvegir landsmanna eflist og styrkist. Stundarbatann verð- ur því að nota svo, að hann geti orðið undirstaða öruggra og vax- andi atvinnuvega í framtíðinnV. Þetta krefst vafalaust ýmissa fórna nú. En þeim mun ljettbær- ari munu þá verða þeir erfiðleib- ar, sem síðar hljóta að steðja að Bjarni Benediktsson Dr. Alexander Jóhannesson: „Vjer erum í hættu staddir* Vjer íslendingar erum nú í meiri hættu staddir en flest- ar aðrar þjóðir. Annar hver mað- ur í landinu er erlendur. Hugsum oss, að í Danmörku væri nú 4 miljónir Þjóðverja eða í Hollandi 8 miljónir Hollendinga og 8 milj- ónir Þjóðverja. Þótt kjör þessara þjóða sjeu nú miklu verri en vor eigin, liggur aðalhætta vor í að glata menningu vorri og þjóðar- metnaði. Enginn veit, hver enda- lok verða þessarar styrjaldar, en vjer verðum að vera undir það búnir, að hún geti staðið í mörg ár. Hvernig verður íslenskri menn- ing háttað eftir 5 eða 10 ár, ef st.ríðið skyldi vara svo lengi og erlendur her vera allan tímann búsettur í landinu? Það er þessi mikla hætta, sem vofir yfir oss. Hvernig fáum vjer þá varist því flóði, er yfir oss streymir? Þjóð- [arbúskapúr íslendinga rambaði í heljarbarmi, er stríðið braust út, en nú hefir fjárhagur þjóðarinnar fyrir rás viðburðanna rjett við í bili og má það vera oss fagnaðar efni. En þessi gleði ér lítils virði. ef vjer bíðum tjón á sálu vorri, ef íslensk menning stefnir í glöt- arátt. Því ber raunar að fagna, að ýmsir forystumenn vorir eru vakandi á verðinunf, og að ýmis- legt hefir verið gert til þess að vekja þjóð vora til umhugsunar um þá miklu hættu, er vjer erum staddir í. Vjer höfum á síðustu árum sogast inn í hringiðu heims- viðburðanna og erum orðnir lif- andi þáttur í samstarfi menning- arþjóðanna og má það vera oss fagnaðarefni — á friðartímum. En á meðan styrjöldin geisar, eig- um vjer að rækta menningararf vorn og lifa á þeim andlegu verð- mætum, er þjóðin hefir skapað á þúsurtd árum, til viðhalds tungr, vorri og menningu og framtíðar vonum. Öll þau bókafyrirtæki, nú keppa um hylli þjóðarinna ættu nú að kappkosta að gefa ú. íslensk rit, eftir íslenska menn u íslensk málefni. Það er nógur tím til, þegar stríðinu lyktar, að rit um erlend efni og þýða bækur ú öðrum máluin á íslensku. Á þ - um hættutímum verðum vjer einbeita huganum að öllu því, íslenskt er. Ilin upprennandi ky slóð verður einkum að læra kynnast menningararfi þjóðarir ar og fyllast gleði og metnaði ýf öllum fögrum hugsunum, er af burðamenn vorir hafa gefið þ; vorri á undanförnum öldum. TÞ gleðisamkoma Islendinga ætti hefjast og enda á íslenSkum jarðarljóðum. Á söngsamki ætti að leggja sjerstaka alú íslenska hljómlist. I öllum sl landsins ættu nemendur að s' ættjarðarljóð, eins oft og því ur við komið. ITtvarpið æt+ ganga í fararbroddi og leggj meiri rækt en orðið er viv lenska hljómlist og íslenska jarðarsöngva. Þeir ná allir it' hjarta þjóðarinnar og vekja og fögnuð í hug hennar. ekki sjálfsagt á þessum ö’-1 þrungnu tímum að endá h messugerð með hinum dýrða lofsöng þjóðarinnar „O, Guf lands“ ? Barátta þjóðarinnar verð' vera markviss og einskis mf ófreistað, er glætt getur m< hennar og traust á sjálfri si Gerum allir skyldu vora í 1 efni og göngum hugrakkir fr hinu nýbyrjaða ári. um. Alexander Jóhanness

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.