Morgunblaðið - 10.10.1943, Blaðsíða 5

Sunnudagur 10. okt. 1943.
i
MOEGUNBLAÐIj
Endurnýjun skipastólsins:
Alþingi má ekki lengur
víkja sjer undan skyldunni
Sjöunda þing Farmanna-
og fiskimannasambands
íslands, sem nýlega var
háð hjer í bænum, sendi
Alþingi eftirfarandi á-
varp og áskorun:
t beinu úí'ramhaldi af stefnu
F. i ’. S. I. á fyrri árum skorar
7. þing F. F. S. I. á Alþingi
}>að er nú situr, að víkja s-jer
ekki lengur undan því að gera
raunhæfar ráðstafanir til end-
urnýjunar hinna stærri veiði-
ski}>a landsmanna og ljúka.
ekki störfum fyr en fengist
hefir lausn í þessu efni, er þ.jóð
in má við una, og sjómenn og
fitgerðarmenn telja að komi að
gagni. En reynslnn hefir sý-nt,
að fyrri ráðstafanir Alþingis í
þessu efni, eru rnjög langt frá
því að vera annað en góður
yilji.
F. F. S. í. hefir haldið uppi
óslitinni baráttu fyrir endtir-
nýjun togarafldtans með þeim
efnum er það hefir haft yfir að
ráða, og telur })að þegnlega
skyldu fjelagsmanna sinna við
þjóðfjelagið, að halda þeirri
baráttu ótrauðlega áfram.
Áðttf en styrjöldin hófst
voi-u þessi stórvirku atvinnu-
fyrii-tæki þjóðárihnar orðin svo
úrelt og gömul, að þatt voru að
vei'ða alveg ónothæf í sam-
keppniiini við hin nýju skip
Breta og Þjóðverja á fiskmark-
aðnum í þessttm löndum. Síð-
án styrjöldin hófst höfitin við
svo misst stærstu og' þó bestu
ski]tin úr þessum hrörnandi
flota okkar, en þau sém eftii-
ertt féngið viögerðir eins og
gamlar flíkur, bót við bót, en
enga endurnýjun, og eru enn
eldri og úreltari heldur en fyr-
ir styrjöldina og tvímælalaust
margfalt óhæfari til samkeppni
eftir styrjöldina, þegar hinat-
fyrnefndu samkeppnisþjóðir
okkar á þessu sviði, fara að not
færa sjer í þessum éfnttm, þá
auknu ta'kni er þær af skiljan-
legum ástæðum halda nú
leyndri um fullkomun slíkra
skipa frá því sem áður Var.
★
Sjávarútvegut' og landbún-
aður eru sterkustu máttarstoð-
irnar í þjóðlifi okkar íslend-
inga. Það er því ekki nema
sjálfsögð krafa þjóðafiiinar til
fúlltrúa sinna á Al})ingi, að
þeir búi svo vel að þessúm höf-
úðatvinnuvegum vorum, að
þeir geti blómgast á sem heil-
brigðastan hátt. Það er heldur
ekki netna* eðlilegt, að þessir
stóratvinnuvegir okkar styrktu
hvor annan að einhvérju leyti,
þegar méð þa'r'f, eu jáfn nattð-
syníegt er hitt, að gæta þess, að
sá þeirra, sent er þess megnttg-
ur á hverjttm tíma, sje ekki
settur á vonarvöl fyrir van-
mátt hins.
’Enda þótt við hófum orðið
fyrir stórkostlegu manntjóni
og eigna af styrjaldar ástæ'ð-
um, hefir hagur aímennings þó
stórum batnað hjer á laiuli,
fjögur síðustú ár. Og þó fleiri
stoðir renni þar úndir, mun það
jmest að þakka sjávarútvegi
landsmanna.
Einn skýraSti vottufiún tun
aúkná fjárhagsgétu lands-
manna et' ffv. til fjárlaga fyrir
árið 1944. En þar má sjá m. a.
hve rausnarlega er áætlað að
veita til ménningarmála og at-
vinnttmála. Má þar m. a. beúda
á, til:
Bókmenta, lista
og vísinda . . kr. 1.477.120
Ueibrigðismála . . — 7.507.424
Samg'öngumál:
iVegamál ......... — 8.500.620
. I íafnargerðir .. — 1.151.500
Kirkju- og -
kennslumála . . — 9.915.680
Þar af um kr
280.000 til sjer-
menntunar sjó-
manna.
Til atvinnumála:
Landbúnaðar-
mál ......... — 6.899.638
Sjávarútvegsntál — 510.000
Auk annara útgjalda ríkis-
ins.
Af þessu má sjá, að atvinnu-
tækjum landsmanna er ætlað
að standa ttndir miklttm byrð-
um í íramtíðinni. Styrjöldin
f’nefir sent kunnugt er, haft
mikla erfiðleika í för með sjer
fyrir annan aðal atvinnuveg
þjóðarinnar, þ. e. landbúnað-
inn. Grípa heíir orðið til þess
að styrkja hann með tugunt
miljóna króna. Sá styrkur hlýt
ur beint og óbeint að koma frá
sjávarútveginum. Það er því
fullkomið alvörumál, að [iess
sje vandlega gætt, að atvinnu-
tækjum hans sje ekki reistur
hurðarás um öxl, eða hann
sligaöur.
★
Stórvirkustu atvinnutæki
sjávarútvegsins ertt togar-
arnir og hin stœrri veiðiskip.
Meö þeim hafa verið unnin
miljóna verðmæti fyrir þjóð-
ina í heild. Og öllttm, sem skyn
bera á, hlýtur að vera ljóst,
að þeim atvinnutækjum hlýt-
ur entt að verða ætlað að
jstanda fyrir miklu af getu
landsmanna til meúningar og
éfnalegs sjálfstæðis þ.jóðiarinn-
ár í framtíðiimi.
Mýjar foækur
Það er fullkomið rannsókn-
arefni, hvort þessum atvitinu-
jtækjum er ekki ofþyngt tneð
jsköttum. Eigendur þeirra tel.ja
að svo sje. Þaú eiga algjörlega
styrklaust að standa fyrir sinni
eigin endttrnýjiin. Það er og
ktinn staðrevnd. að þatt hafa
ekki safnað því fjármagni til
iiýbyggiitgarsjöða. sent þörf er
jtil éndurnýjunar. Ásígkomu-
lagi atvibúútækja þessara verð
ur ekki frekar lýst í þessari
ályktun, það er of kunmigt
allri þjóðintti, til þes-s að þess
gerist }törf.
7. þing F. F. M. í. vill að
svo komntt ntáli aðeins leggja
enn frekari áherslu á það, er
segir í fyrstu málsgrein þessa
erindis, að alþingi ljúki eltki
störfum, fyr en fengist hefir
lausn í þessu efni, er þjóðin
tná við una og sjómenn og út-
gerðafmenn telja, að komi að
fullú gagni.
BISKUPINN AF YORK
KOMINN HEIM.
London í gærkve'dí.
Erkibisku])inn af York kom
til Bretlands í dag úr för sititti
til Rússlands, en þangað fór
hann til })ess að kynna s.jer
kirkjumál þar í landi.
Hótel Björninn
í dag kl. 3.30—5 síðd. Hljómleikar 4 manna
hljómsveit. Dansað.
Aðeins fyrir íslendinga.
- ITALIA
Fratnh. af 1. síðu.
Hvar er þýski flugherinn?
Fregnritarar lýsa undrun
sinni yfir því, hve lítið sjest
af þýskum flugvjelum vfir
vígstöðvunurn. Segja sum-
ir þeirra, sem lengi hafa
verið þar, að þeir hafi ekki
í marga daga sjeð eina ein-
ustu flugvjel. Flugvjelar
bandamanna hafa ekki get-
að gert eins margar árásir á
dag, vegna illviðranna.
Grimmar orustur.
Orusturnar, sem áttundi
herinn á í, eru mjög harð-
ar, og gera Þjóðverjar stöð-
ug gagnáhlaup. Þá hefir átt-
unda hernum tekist að
t^yggja aðstöðu sína, en
mótspvrna andstæðinganna
er afar hörð.
Fregnritarar segja, að
Montgomery hershöfðingi
sje vongóður um að geta
haldið sókninni áfram af
krafti bráðlega. ,
SÍÐUSTU FRJETTIR.
, Samkj’a'íiit síðustit) t'rjvjttinii
hafa, orðið snarpir bardagar
milli fT'amvarðasveita banda-
manna, sem komnar eru yfir
Yolturno-ána, og þýskra her-
sveita, sem verja stöðvar Þjóð-
verja. Finiti heriun, sem fær
stöð-ugar birgðir frá Napoli, er
þess albúinn að ráðast yfir
ána. Þjóðverjar hafa hinsveg-
ar dregið að sjer mikið af
skriðdrekum og komið fyrir
öflúgu srtórskotaliði til þess að
mæta hers’veitum bandamanna
Sigurður Magnússon:
Hreiðar heimski, sögu
ljóð.
Sigurður Magnússon:
Þættir um líf og leið-
ir, Reykjavík, 1943.
ÞEGAR jeg var að kom-
ast á uppgjafaraldurinn
flaug mjer stundum í hug:
Hvað gera þessir uppgjafa-
embættismenn? Eru þeir
ekki flestir ennþá fæi-ir í
allan sjó? Væri ekki rjett
að stinga upp á því við þá,
að stofna fjelag, sem hjeti
„Karlinn“ og gefa út tíma-
rit, sem hjeti líka „Karlinn“
og hefði það eitt á stefnu-
skrá, að snúa á þá sem yngri
eru og engin ráð sjá til þess
að lækka dýrtíðina eða bæta
stjórnarfarið. Það varð þó
ekkert úr þessu, svo dýr-
tíðin óx og stjórnarfarið fór
síversnandi.
Það kann að vera. að ell-
in sje farin að verða nokkuð
nærgöngul við suma karl-
ana, en hitt er þó víst, að
nokkrir þeirra eru þó ennþá
„karlar í krapinu“, eru sí-
vinnandi og dettur margt
gott í hug. Það þarf ekki
annað en að líta á þessar
tvær bækur, sem nefndar
eru hjer að ofan.
Eins og kunnugt er, hefir
Sig. Magnússon, prófessor,
verið Urh 30 ár yfirlæknir á
Vífilsstaðahæli, skrifað lærð
ar ritgerðir um berklaveiki
í ísl. og erlend tímarit. og
stöku sinnum orkt tækifær-
iskvæði, en annars haft sig
lítt í frammi. Jafnvel kunn-
ingjum hans mun hafa kom
ið það á óvart, að alt í einu
hristir hann tvær bækur
fram úr erminni, og er önn-
ur kvæðabók, en hin heim-
spekilegar hugleiðingar um
alt milli himins og jarðaf.
★
UM HREIÐAR HEIMSKA
get jeg verið fáorður. Þátt-
urinn af Hreiðari heimska
er einn af skemtilegustu Is-
lendingaþáttunum, sem flest
ir kannast við, og S. M. seg-
ir hjer söguna í smákvæð-
um, sleppir sumu og eykur
öðru við eftir sínu höfði,
ekki síst náttúrulýsingum.
Hann hefir þar af nógu að
taka frá æskuárum sínum 1
Laufási við Eyjafjörð.
•Það er vandaverk að snúa
sögum vorum í Ijóð, svo að
þáu taki fram frásögninni í
óbundnu máli, og þó verður
ekki annað sagt, en að
Tegnér og Grími Thomsen
hafj tekist þetta í Friðþjófs-
sögu og rímum af Búá
Andríðarsvni. Þorsteini Er-
lingssyni þótti það jafnvel
líklegt, að blása mætti nýju
lífi í rímurnar. S. M. hefir
að vísu ekki rutt heinar
nýjár brautir á þessari leið,
en framsetning hans er íjós
og lipur og hagmælskan
ótvíræð. Mjer þykir ekki ó-
líklegt að unga fólkinu falli
bók þessi vel í geð, ef dæma
má eftir því hversu Frið-
þjófssög'u var fagnað í mínu
ungdæmi, og það hefir gott
áf því að fá snemma eyra
fyrir kveðandi og bragar-
háttum. Það er eftirtektar-
vert, að það fvrsta, sem
börnin læi’a, eru vísur, þul-
ur og annað bundið mál.
tAt
ÞÆTTIR UM LÍF OG
LEIÐIR er ekki stór bók
(138 bls.), en efni hennar er
svo mikið og margbreýtt, að
furðu gegnir. Þar er meðál
annars rætt um: alheiminn,
vísindin og trúna; einstald-
inga og umhverfi þeirra;
trú og lífsskoðun Indo-arva
(Brahmanisma. Buddhisma,
kenningar Zarathustra); dul
spekingá og vitranir þeirra;
Krist og endurlausnarkenn-
inguna (Gandhi, Tagore);
sköpun og breytiþróun;
hvaðan vjer komum og
hvert vjer förum; upphaf
lífsins á jörðunni; annað líf
og endurfæðing; er Guð per
sónulegur eða ópersónuleg-
ur? F‘gur veröld og fagur
hugarheimíH'.------
Það er ekki á allra færi
að gera svo margt og myrkt
að umræðuefni, en höf. leik-
ur sjer að því, og það án
þess að frásögnin verði þur
og þyrkingsleg. Hann kry’dd
ar hana jafnvel með þýdd-
um og frumsömdum kvæð-
um. Bókin er því tiitölulega
auðveld aflestrar, en ekki
væri það fjærri að lesa þrjá
síðustu kaflana fvrst. Þeir
eru að nokkru leyti vfirlit
yfir efni bókarinnar, en ann
ars er það svo margbrotið,
að erfitt er að gefa sæmilega
hugmvnd um það í stuttum
ritdómi. Það bætir heldur
ekki úr skák, að víða er frek
ar að ræða um skáldleg íil-
þrif, tilgátur og líkingar en
skipulega rökfasta frásögn.
Það væri og til of mikils
ætlast, að höf levsti úr öll-
um þeim ráðgátum sem
hann minnist á, en hann vek
ur athygli á mörgu eftir-
tektarverðu, kemst víða vel
að orði og lesandinn kvnn-
ist höfundinum og lífsskoð-
un hans. Það er ætíð gott
að kvnnast góðum mönnum
og ætíð má eitthvað af þev t
læra.
Það er einkum tvent sem
sýnist hafa rnótað lífsskoð-
un S. M.: vísindin og trú-
hneigð. í f^msta kafla bók-
arinnar segir hann frá ný-
tísku kenningunum, að alt
efni sje gert úr rafcindum
(öreindum j óg geti breyst
í raforku. Alt efni er þá í
raun og veru orka ein, ófor-
gengileg og eilíf. Þá hyggur
hann að alveran, eða al-
heimsorkan, sje með nokkr
um hætti gædd andlegu lífi,
og sje það sem vjer nefnum
guð. Sama kendi Spinoza á
17. öld. Einstaklingana tel-
í ur höf. „staðbundnar orku-
Framhald af bls. 7