Morgunblaðið - 10.10.1943, Blaðsíða 7

Sunnudagur 10„ okt. 1943.
H ORG UNBLAÐIÐ
<
7
HORFNIR LEIÐTOGAR BANIIAIHANNA
Hinn sviplegi dauðdagi
Siskorskis hershöfðingja
bætti enn einu nafni á
skrána yfir hermála- og
stjórnmálalega leiðtoga
bandamanna, þeirra er
komu oftast fyrir almenn-
ingssjónir í frjettum um það
leiti, sem Bretland, Frakk-
land og Pólland lögðu út í
styrjöldina haustið 1939.
Jeg hefi enn meiri ástæð-
ur til þess að fylgjast með
örlögum þessara manna,
þar sem jeg í bvrjun stríðs-
ins samdi bók um þá, bók,
sem mörgum fyndist nú ein-
kennilegt að lesa.
En hver vissi hvað koma
myndi? Hver vissi hvernig
þessi maður eða hinn mynai
reynast? Einn vinur minn
varaði mig við því að hrósa
þessum mönnum of mikið í
bók minni, „stríðið sýnir
fyrst, hvað í manninum
býr“, sagði hann. Þetta voru
spámannleg orð. Jeg þurfti
aðeins nokkra stjörnuglópa
í viðbót, þá hefðu mjer ver-
ið sögð hárrjett fyrirfram
örlög þessara manna, sem
mest bar á árið 1939.
EFTIR FERDINAND TUCHY
Daladier
var í stjórnarsessi í eitt
ár. Þessi bakarasonur, pró-
fessor í sögu, borgarstjóri,
hermaður, samviskusamur
ráðherra og stjómmálaleið-
togi. ,,Hann talar eins og
við“, sagði lýðurinn. Hann
verður annar Clemenseau,
var sagt, þegar hann var að
spígspora um virkin í Magi-
notlínunni. En allan tímann
var hann að hrapa. Þjóð-
verjavinirnir sögðu síðar, að
hann hefði verið drykkfeld-
ur og auk þess í klóm að-
-alsfrúar einnar. Sannleikur-
inn í málinu er sá, að hon-
um var eitthvað farið að
förlast. Hann skammaði nán
ustu samsarfsmenn sína, og
var hættur að geta lesið ai-
mennilega fyrir.
Pétain hafði Daladier ým
ist í gömlum köstulum eða
í fangelsum, og þegar rjett-
arhöldin í Riom byrjuðu,
var farið að nefna þenna
gleymda mann á nafn aft-
ur. Nú er Daladier einhvers-
staðar í Þýskalandi, cg eng-
inn veit, hvort hann sjer
æskustöðvar sínar í Carp-
entras-fjöllunum nokkru
sinni framar.
Gamelin.
Venjan er sú að hrósa her
stjórum, sem eru sama meg
in í styrjöld og maður sjálf-
ur, þangað til þeir geta ekki
nokkurn skapaðan hlut.
Þetta mátti með sanni segja
að væri gert við Gamelin,
sem reyndist einhæfasti og
stefnulausasti yfirstjórn-
andi, sem nokkru sinni
stýrði miljónaher. Atburo-
irnir sýndu það, að hinum
rólegu augum hans hefði bet
ur verið beint að hvítum
pappír, þar sem hann ritaði
á endurminningar sínar, en
að röðum blikandi byssu-
stingja. Eftir ófarirnar byrj
aði Gamelin að skrifa, — alt
til þess að rjettlæta sjálfan
sig, — og gerðist heittrúar-
maður. Hann er nú einnig í
Þýskalandi og má kalla
hann dauðann í augum þjóð-
ar hans. Þótt hann sjái
Fakkland aftur, er ekkeri
líklegra en að hann verði
sviftur tign af stjettarbræðf
um sínum.
Darlan
var að því er virðist, altaf
andbreskur, en það bar ekki
á því, fyr en við Bretar „svik
um“ Frakka við Dunquer-
que. Og það var Darlan, sem
duglegastur var í því að
halda þeirri fjarstæðu á
lofti, og gleyptu margir við
henni. Þetta var ekki í
fyrsta skipti, sem metorða-
gjarn franskur flotaforingi
leitaðist við að ná undir sig
völdum í Frakklandi. Dar-
lan viðraði sig upp við Hitl-
er, lofaði öllu fögru. En áð-
ur en varði grunaði Þjóð-
verjana, að hann væri ekki
allur þar sem hann væri
sjeður, — að hann ætlaði
sjer að vera beggja vinur og
báðum trúr, — og hafði
hann kannske pkki flotann
enn? — Þess vegna var hön
um sparkað, ljet lítið á sjer
bera um tíma og var svo af
tilviljun staddur í Algiers,
er bandamenn gengu þar á
land. Bandaríkjamenn bera
þess vitni, að Darlan afi eft
ir þetta hjálpað þeim alt
hvað hann gat. En enginn
má umflýja örlög sín, og
þótt Darlan hefði ekki ver-
ið myrtur í Algiers, hefði
hann sjálfsagt aldrei orðið
ellidauður.
Georges og Vuillemin.
Tveir franskir forsprakk-
ar í viðbót hafa farið illa
vegna ónógrar dómgreind-
ar, Georges hershöfðingi og
Vuillemin flugforingi. Þeir
eru nú báðir gleymdir
menn. Það besta, sem heyrst
hefir um Georges, er það,
að hann vildi láta Frakka
verða fyrri til að ráðast á
Itali. Vuiilemin er einn af
þeim fáu frönsku herfor-
ingjum, sem hafa unnið sig
upp frá því að vera óbreytt-
ir hermenn. Hann komst
of seint í yfirstjórn franska
flughersins, til þess að geta
gert honum nokkurt sjer-
stakt gagn. Hann dró sig í
hlje, er Frakkland fjell, fór
til Norður-Afríku, og þar
stjórnar hann nú smáum
herflokki í nafni De Gaulles.
Svo er það nú hann No-
gues, sem rjeði yfir herjum
Frakka í Norður-Afríku og
meira að segja Sýrlandi. Bú
ist var við, að hann ljeti
heri sína berjast með Bret-
um gegn ítölum í Afríku.
Eftir að hika örlítið, snerist
Nogues algjörlega á sveif
Vichymanna og það svo, að
hann ljet skjóta á Ameríku-
menn, er þeir stigu á land
í Marokko. Því næst breytti
hann um stefnu, en var að
Mkum rekinn úr embætti.
Hann dvelur nú í Portúgal
og vilja Þjóðverjar ekki
hlevpa honum inn í Frakk-
land.
andi 'og dó í starfi. Slíkur
dauðdagi mun ekki hafa
komið honum illa, hann var
fvrst og fremst starfsmað-
ur, baráttumaður.
Sikorski
berjast með Frökkum. En
hann ljet ekki segja sjer
tvisvar að stefna her sínum
inn í Belgíu vorið 1940, og
þegar hann var kallaður
heim frá Dunquerque, fjekk
hann von bráðar stöðu, sem
vel var við hans hæfi, hann
varð landstjóri í Gibraltar.
Síðan var hann færður til
Malta, þegar barátta þess
eylands stóð sem hæst, og
var nógu heppinn að vera
þar, þegar Malta breyttist úr
umsetinni ey í innrásarbaéki
stöð.
Tímarnir líða hratt, ný
andlit koma í frjettirnar og
hverfa úr þeim aftur. Það
er ekki nema gaman, að
virða þau einu sinni enn
fyrir sjer, og reyna að minn-
ast þess, h.vers maður vænti
sjer af þessum horfnu leið-
togum, þegar þeir stóðu á
tímamótum reynslunnar.
Chaniberlain.
Þegar maður lítur um öxl,
virðist manni síst vera langt
síðan að nafn Chamberlains,
mannsins með regnhlífina,
var á allra vörum. Hann fór
til Munchen, hann sat með
Hitler í Goedesberg. En
þrátt fyrir allan sinn góða
vilja kunni hann aldrei
rjettu tökin. Og því varð
hann að fara. Og skömmu
síðar var hann _ kallaður
burtu hjeðan. En enn hefir
æfisaga hans ekki verið rit-
uð.
Ironside.
Aðrir leiðtogar banda-
manna, sem voru á allra vör
um í ófriðarbvrjun, voru
Ironside og Gort.
Hvað viðvíkur Ironside,
þá er það eitt um hann að
segja, að hann sá fyrir, að
Hitler myndi fá nóg af því
að gleypa lönd og þjóðir, og
að Ironside áleit líka að stríð
ið myndi ekki vinnast eða
tapast við Miðjarðarhafið
austanvert. Hann situr nú
á óðalssetri sínu í Norfolk
og ritar sögu Aberdeenshire
en þar hafa forfeður hans
dvalist í 8 aldir.
var í stvrjaldarbyrjun al-
gjörlega ókunnur utan Pól-
lands. Hann hafði að vísu
;tjórnað. fimta pólska her-
ivlkinu frábærlega við Var-
;já í styrjöldinni við Rússa
1920 og fengið hrós frá öðr-
um eins manni og Foch mar
dválki fyrir. Hann gerði mik
'ð fyrir málstað Pólverja
eftir ósigurinn, var sístarf-
Gort lávarður
hefir átt æfintýralegri
feril. Hann var aldrei meira
en stórfylkisstjóri, og hafði
því ekki vald Haigs mar-
skálks, til þes að neita að
Nýjar bækor
Framh. af bls. fimm.
stöðvar í sambandi við al-
heimsorkuna“ og minnir
það á ,,monade“kenningu
Leibnitz. Hjer er þá að
ræða um monismus (ein-
hyggju) og pantheismus
(algyðiskenningu).. Með
þessum hætti verður. guð ó-
persónuleg vera, sem eng-
inn getur beðið til og per-
sónuleg sál ekki eilíf. Höf.
hyggur að hún xenni sam-
an við alveruna eftir dauð-
ann, eins og dropi í hafiö.
Það fer ekki hjá því að slík
skoðun breyti trúarlif;
manna stórum, því að þá
fjellu bænir til guðs að lík-
indum niður, en mjer virð-
ist að þær sjeu kjarni trú-
arlífsins á Vesturlöndum.
Þess verður víða vart, að
höf. hefir orðið fyrir áhrii-
um af indverskum trúar-
kenningum (guðspeki?) „A1
vera“ hans líkist mjög
,,Brahma“ Indverja og hin-
um mikla „Atman“, orku-
stöðvar sálarinnar litla At-
man, og sálin fer eftir dauð-
ann í nokkurskonar Nir-
vana. Eigi að síður kemst
þó höf. út úr þessum myrk-
viði, og því fer fjarri, að
hann taki undir með Búdd-
ha, að „lífið sje böl“. Hann
er gagntekinn af lotningu
fvrir vorum dularfulla, ó-
mælanlega heimi, hrifinn af
öllu góðu og fögru, og hvet-
ur menn til drengskapai’ og
dáða.
í niðurlagi bókarinnar
segir höf.:
Aldingarðurinn Ed
með skilningstrjenu góðs og
ills, er enn til.----
Vegurinn liggur þangað.
-----Þetta er hin rjetta leið
lífsins.
G. H.