Morgunblaðið - 10.10.1943, Blaðsíða 6

6
MORGUNBLABIS
Sunnudagur 10. ókt. 1943.;
'í i
Cítg.: H.f. Árvakur, Reykjavík
Framkv.stj. Sigfús Jónsíson
Ritstjórar:
Jón Kjai-tansson,
Valtýr Stefánsson (ábyrgðarm.)
Auglýsingar: Árni Óla.
Ritstjórn, auglýsingar og afgreiðsla,
Austurstrœti 8. — Sími 1600.
Áskriftargjald: kr. 7.00 á mánuði
innanlands, kr. 10.00 utanlands.
f lausasölu 40 aura eintakið, 50 aura með Lesbók.
Einum er alls varnað
ÞAÐ ER ENGIN REGLA án undantekningar, segir
máltækið. Varðandi þær deilur, sem risið hafa í sam-
bandi við sjálfstæðismálið, sannast þetta á þann áþreif-
anlega hátt, að skrifað stendur: engum er alls varnað, —
en í þessum málum hefir reynslan orðið sú, að einum er
alls varnað, — þar sem Alþýðublaðið er.
Síðasta tiltæki blaðsins er að þykjast hafa fundið það
út, að Pjetur Benediktsson, sendiherra, hafi „afhjúpað“
þá „blekkingu“ í málfærslu þeirra, sem ekki vilja draga
sambandsslit, að ef við ekki hagnýtum riftingarrjett
þann, sem við eigum, mundu sambandslögin aftur öðlast
gildi, er hindranir þær, sem skapað hafa riftingarrjett
okkar, hverfa þ. e. þegar stríðinu lýkur.
Pjttur Benediktsson sagði í ræðunni, er hann flutti á
saamkomu frjálsra Dana, og í það vitnar Alþýðublaðið:
„Án nokkurrar hliðsjónar af hinni lögfræðilegu hlið
málsins, — hvernig myndi það horfá við frá pólitísku
sjónarmiði, ef Danmörk ljeti það verða sitt fyrsta verk,
er hún hefir endurheimt frelsi sitt, að snúa sjer til íslands
og segja: „Skipið hinum erlendu sendifulltrúum í Reykja
vík að hafa sig á brott og lokið sendisveitum yðar er-
lendis. Setjið ríkisstjórann á eftirlaun, og sendið íslensk
lög að nýju til Kaupmannahafnar til undirskrifta“. —
Stjórnmálahyggindi Dana hlytu að hafa breyst ískyggi-
lega ef þeir tækju þessa afstöðu. Það er enginn íslend-
ingur, sem grunar þá um slíkt. Vjer treystum því stað-
fastlega, að Danir verði ekki Þrándur í Götu þess, að
íslendingar geti leyst mál sín í samræmi við alla þá fram-
þróun málefna þeirra, sem á undan er gengin“.
Með þessum orðum segir sendiherrann í raun og veru:
Þó að Danir hefðu rjett til þe'ss að krefjast þess að sam-
bandslögin færu aftur að verka eftir stríð, svo fremi, sem
ekki er endanlega gengið frá formlegum skilnaði fyr-
þá myndi það stríða algjörlega gegn fyrri stjórnmála-
hyggindum þeirra, að gera slíkt, og þess vegna meðal
annars treystum við því staðfastlega að frá þeim komi
ekki hindranir eða mótbárur gegn skilnaði nú.
Meining sendiherrans er svo augljós, að þegar Alþýðu-
blaðið er að finna út, að með orðum hans sje verið að
„afhjúpa þá blekkingu“, að sambandslögin kynnu að
koma í gildi síðar, ef riftingarjettur er ekki hagnýttur,
er það ekki annað en grátlegur vottur þess, hversu blað-
inu er gjörsamlega alls varnað á undanhaldsrásinni.
Ófögur lýsing
Á ÖÐRUM STAÐ hjer í blaðinu er birt ávarp, sem
7. þing Farmanna- og fiskimannasambands íslands sendi
Alþingi, varðandi endurnýjun fiskiskipaflotans. — Þar
segir meðal annars svo um togaraflotann:
„Áður en styrjöldin hófst, voru þessi stórvirku atvinnu-
tæki þjóðarinnar orðin svo úrelt og gömul, að þau voru
að verða alveg ónothæf í samkepninni við hin nýju skip
Breta og Þjóðverja á fiskmarkaðnum í þessum löndum.
Síðan styrjöldin hófst höfum við svo mist stærstu og
þó bestu skipin úr þessum hrörnandi flota okkar, en þau
sem eftir eru, fengið viðgerðir eins og gamlar flíkur, bót
við bót, en enga enaurnýjun--“.
Þetta er ófögur lýsing, en — því miður — hvert einasta
orð, sem þar stendur, er sannleikur. Þannig býr íslenska
þjóðin að þeim atvinnuvegi, sem undanfarna áratugi hef-
ir staðið undir rekstri þjóðarbúsins og gerir enn þann
dag í dag. Allar hinar risavöxnu framfarir, sem orðið
hafa hjer á landi síðasta aldarfjórðung, eiga rætur sínar
að rekja til sjávarútvegsins, og þá ekki síst togaraflotans.
Hvaða atvinnugrein verðúr þess megnug, að taka á sínar
herðar byrðar sjávarútvegsins, þegar hann er ekki leng-
ur samkepnisfær, vegna hrörnandi skipa, sem ekki fást
endurnýjuð? Áreiðanlega engin.
Hvenær ætlar Alþingi að gera skyldu sína í þessum
málum?
EINS OG GETIÐ ER í
frjettum blaðsins, hefst
hjer í Reykjavík í dag al-
mennur kirkjufundur, þar
sem saman koma yfirmenn
þjóðkirkjunnar, prestar
hennar og prófastar, sókn-
arnefndarmenn og safnaðar
fulltrúar og aðrir þeir úr
leikmannastjett, er for-
göngu hafa í andlegum mál-
um.
Þessum kirkjufundum er
ætlað að vera öllum er þá
sækja, uppörfun og styrkur
til starfs, til meira starfs úti
í söfnuðunum, til þess að
þeir fái að finna, hve mikils
það megnar að koma saman
og vera saman, vinna sam-
an í anda kirkju og kristni.
Á fundi þessum verða
rædd mörg mál, sem horfa
mættu til aukins vegs
kristninnar í landi voru. —
Þannig verður rætt um
kristindómsfræðslu ung-
menna, kirkjubyggingar,
samstarf presta og safnað-
ar, málgögn kirkjunnar,
prestkosningar og veitingar
prestakalla og altarissakra-
mentið.
Eigi er að efa þáð, að fund
ur þessi verður fjölsóttur,
því eigi ber að neita, að á
síðari árum hefir nokkur
trúarvakning orðið með
þjóðinni, og er það vel, og
vonandi að þar verði fram-
hald á. Trú vor á að vera
frjálslynd trú, bjartsýn trú.,
fagnandi trú. Hún á að vera
í anda höfundar síns, en til
þess að svo sje, verður hún
að vera allt þetta í senn.
Kristur var að vísu oft
dapur yfir vonsku mann-
manna, en eðli hans var
gleðin, víðsýnið og bjartsýn
in, og þannig ber einnig
lærisveinum hans að vera.
Kristur gekk beint framan
að hverjum þeim óvætti, er
drepa vildi hið góða meðal
mannanna, það eiga læri-
sveinar hans að gera. Krist-
ur vildi ekki að lærisveinar
hans væru sífelt haldnir sár
um harmi yfir syndum sín-
um *og hinni ógurlegu ver-
öld, — verið glaðir
og fagnið, sagði hann, og
í fögnuði og gleði vinnst
meira stárf, en þegar þungi
liggur yfir þeim, er starfa
eiga.
Oss íslendinga hefir löng
um skort þetta á það að geta
verið sannir lærisveinar. —
Vjer höfum oft komið þann-
i|g fram í trúmálum vorum,
að öll trú vor og trúarlíf
hefir verið með sorgarblæ
útfararinnar, höfum ekki
munað, að þetta á að vera
með gleðibragði upprisunn-
ar, — öll ljettúð sje fjarri,
enda eiga ljettúð og gleði
ekkert skylt.
Vjer vonum að góðir á-
vextir megi spretta af
kirkjufundinum fyrir dafn-
andi og vaxandi kristni í
landi yoru, fagra, bjartsýna
og starfsfúsa kristni.
\Jííverji ólri^ar:
T
X
X
T
I
Kreppuástand í
velgengninni.
ÞAÐ hefir komið óþyrmilega
á daginn upp á síðkastið, að pen-
ingarnir erij ekki fyrir öllu. —
Margskonar kreppa hefir yfir
þennan bæ dunið, eiginlega að
segja mætti þrenskonar: Mjólk-
urkreppa, rafmagnskreppa og
vatnskreppa. Nú er það á allra
vitund, að í nútímaþjcðfjelagi er
síður en gott að vera án nokkurs
af þessu þrennu, sem um ræðir.
Á morgnana verða húsmæður
vorar að berjast við nágranna-
konurnar um mjólkursopann, ef
svo mætti að orði kveða, því ekki
eru þær orðnar svo mentaðar enn
blessaðar, að þær kunni að taka
sjer stöðu í röðum, eins og víða
tíðkast, og fólki er farið að þykja
sjálfsagt sumsstaðar, t. d. við að-
göngumiðasölu í kvikmyndahús
og leikhús. Þannig á það líka að
vera, sá sem fyrst kemur á að fá
sig afgreiddan fyrst, það er ó-
menning að troðningi og hálf-
gildings handalögmálum, hvort
sem þetta kemur fyrir í mjólk-
urbúðum eða skóbúðum. Kveður
hjer svo rammt að, að stundum
mun lögreglan hafa verið fengin
til þess að vera viðstödd í mjólk-
urbúðunum.
Það virðist harla undarlegt
þegar maður athugar, að hjer
lifir þjóð, sem hefir strítt við
örðugleika í þúsund ár, eða næst
um því, að ekki skuli gæta meiri
stillingar í fari fólksins yfir smá-
örðugleikum, en raun virðist
benda til. Til dæmis þetta, að
standa í rjettri röð, þar sem
margt er um manninn, og bíða
þar til að manni kemur, á að
vera sjálfsagður hlutur • með
hverri menningarþjóð.
9
0g svo er farið að
elda.
OG EKKI tekur svo betra við,
þegar heim kemur og matinn
skal sjóða, til hádegisverðar. Þá
er raforkan svo lítil, að suðan
ætlar aldrei að koma upp í pott-
inum, og þurfi að hita eitthvert
herbergi, ef ekki er lagt í mið-
stöðina, þá er það ekki hægt, og
þar að auki bannað fyrir hádegi.
Ja, mikið er að vita til annars
eins. En hverjum verður þá
hugsað til fólksins í Danmörku,
Bretlandi eða Þýskalandi t. d.,
sem ekki má leggja í ofnan nema
alveg visst magn, hvað kalt sem
er í veðri. Erum við of heimtu-
frekir, eða of óþolinmóðir?
Vesturbæingur bendir mjer á
ósamræmi í þessum rafmagns-
sparnaðarsón, og ritar: „Þegar
verið er að brýna fyrir mönnum
að spara rafmagnið sem mest,
einkum fyrir hádegi, þá ætti ekki
að láta bæjarmenn horfa á log-
andi götuljós fram : eftir öllum
degi“. Rjett fnaelt, þáð verð-
ur að spara rafmagnið á öllum
sviðum, en ekki aðeins nokkrum,
og raunar ber þessi rafmagns-
skortur yfirleitt vott um skort
á framsýni. Okkur hættir við
því, íslendingum, er við ráðumst
í eitthvað stórt, að hafa það þó
heldur lítið, það er ekki nema
eðlilegt, okkur er smæðin í blóð
borin, en kannske erum við nú
| sem betur fer að rjetta úr kútn-
um. — Jeg man eftir manni, sem
í
ufr ílaqlecjci fí^inu
?
I
I
ljet svo um mælt, er Háskóla-
byggingin nýja var vígð, að þetta
hús myndi standa hálftómt í 600
ár. Og húsið varð fullt veturinn
eftir að það var reist, hefði
meira að segja mátt vera stærra.
— Það voru þau 600 ár.
•
Vatn og rafmagn.
SUM eru þau fyrirtæki, sem
jöfnum höndum þurfa að nota
vatn og rafmagn, og bregður þá
svo skyldilega við, að þegar raf-
magnið kemur, þá hverfur vatn-
ið, og öfugt. Veldur þetta eins
og eðlilegt er, miklum hrellingi.
En það er bæði, að vjer höfum
gesti marga, sem vjer ekki bjugg
umst við, og hitt, að vjer kunn-
um að hafa sniðið sjálfum oss
helst til þröngan stakk. En það,
ýðir ekkert að vera að súta þetta
og nöldra yfir því við sjálfan sig
og kunningjana, ekki lagast það
fyrir því,- og slíkt er aðeins til
þess að gera oss enn gramari út
af hinni þrennskonar kreppu. —
Mjólk, vatn, rafmagn, — það eru
orð, sem margir taka sjer nú í
munn hjer í höfuðstaðnum, og
sumir bæta kannske ekki neitt
sjerlega fallegu við.
•
Útsending blað-
anna.
ÚTSENDING BLAÐANNA hef
ir verið miklum erfiðleikum
bundin, eftir að skólarnir hófust,
eins og lesendum mun vera vel
kunnugt. Börnin, sem báru út
blöðin, fara flest í skólana, og
hvað svo. -—■ Þar sem áður voru
kannske 30 börn, eru nú eftir 10,
og getur svo nokkur búist við
því, að blaðaútsendin geti geng-
ið eins reglulega og fljótlega
eins og áður
Blöðin eru gefin út fyrir les-
endurna og lesendurnir vilja fá
blöðin, og þess vegna ættu les-
endurnir að hjálpa til þess sjálf-
ir, að þeir geti fengið blöðin. Það
er ekki mikið verk fyrir barn,
sem er í skóla, að bera út blað í
eina götu, og ekki eru allar
kensludeildir starfandi á þeim
tíma sem blöðin eru borin út. —
Og svo hitt, það er ekki nema
hressandi fyrir börn, þótt þau
sjeu aldrei nema í skóla, að gera
svolítið handtak á hverjum
morgni, — og vinna sjer inn aura
sjálf, þótt nó sje kannske fyrir
af slíku hjá foreldrunum. Víst er
um það, þessi ekla á börnum til
þess að bera út blöð, var ekki
fyrir nokkrum árum, og ekki er
örgrant um það, að jeg held, að
færri börn fái að halda áfram að
bera blöðin, en vilja. En þetta
að koma út blöðunum verður að
byggjast á samstarfi, samstarfi
blaðanna og kaupencfa. Þá verða
allir ánægðir að blaðið kemur á
tilsettum tíma.
e
Þeir gömlu og
dyggu.
ÞAÐ KOM fjörgamall maður
hjer á Morgunblaðið fyrir
skemstu og vildi fá að bera út
og fjekk það auðvitað. Jeg held
hann hafi verið kominn yfir átt-
rætt og orðihn nokkuð hrumur,
en hann sagðist hafa mátt til með
að bjóða sig fram, úr því að vinnu
kraft hefði vantað, þá gat hann
Framh. á bls. B.