Morgunblaðið - 28.01.1944, Blaðsíða 5

Föstudag’iir 28. janúar 1944
MOKGUNBLAÐIÐ
STARFSEMI VIÐSKIFTARAÐSINS
Framhald af bls. 4.
Úthlutun til þeirra nam sem
naest 175% miðað við meðal
mánaðar notkun á árinu 1938.
Önnur iðnfyrirtæki fengu
133% úthlutun miðað við með-
al mánaðar notkun á árinu
1938.
Á árinu 1943 var tekin upp
skömtun á bensíni, gúmmístíg-
vjelum og hjólbörðum og slöng
um handa bifreiðum. Hefir
skömtunarskrifstofan haft með
höndum framkvæmd á skömt-
un þessara vara.
Skömtunarskrifstofan hefir
einnig haft með höndum fram-
kvæmdir á birgðakönnunum
þeim, sem Viðskiftamálaráðu-
neytið fyrirskipaði að fram
skyldu fara þrisvar sinnum á
s. 1. ári á ýmsum nauðsynja-
vörum.
IV. Innkaup.
Eftir því, sem stríðið hefir
staðið lengur og hervæðing við
skiptaþjóða okkar færist í auk-
ana, hefir reynst erfiðara að
festa kaup á ýmsum afurðum,
sem mikilvægar eru fyrir styrj-
aldarreksturinn. Má segja, að
um það bil, er Viðskiptaráð tók
til stárfa, hafi öll framteiðsla
Bandaríkjanna, Bretlands og
Canada verið háð víðtæku eft-
irliti viðkomandi stjórnarvalda
og' sala hinna framleiddu vara,
bæði á innanlandsmörltuðum og
til útfultnings, verið háð marg-
vislegum takmörkunum.
Með tilliti til þessara að-
stæðna, var það ákvæði sett í
lögin um innflutnings- og gjald
eyrismeðferð, að Viðskiptaráð
skyldi „annast innflutning
brýnna nauðsynja eftir ákvörð
un ríkisstjórnarinnar, ef hún
telur sýnilegt, að innflytjend-
ur sjái ekki þörfum þjóðarinn-
ar borgið, eða aðrar ástæður
gera slíkar ráðstafanir nauðsyn
legar að dómi ríkisstjórnarinn-
ar“.
Þetta hlutverk hafði, áður en
Viðskiptaráð tók til starfa, ver-
ið í höndum Viðskiptanefndar
og íslensku innkaupanefndar-
innar í New York, en í henni
áttu þá og eiga sæti þeir Ólafur
Johnson stórkaupmaður og
Helgi Þorsteinsson forstjóri.
Þessir aðilar höfðu á árinu 1942
fyrir hönd einstakra innflytj-
enda eða innflytjendasamlaga,
sjeð um innflutning ýmissa
vara, sem eigi var hægt að
kaupa í Bandaríkjunum, nema
með aðstoð láns- og leigustofn-
unarinnar. Þessu starfi hefir
viðskiptaráð, eða sjerstök deild
innan þess, haldið áfram og
flutti ráðið fyrir milligöngu ís-
lensku innkaupanefndarinnar í
New Yórk, inn á árinu 1943»
vörumagn það, serri hjer er til-
greint:
Auk þess annaðist ráðið inn-
flutning á 95 fólksbiíreiðum, 9
bátamótorum, 199 kæliskápum
og 1 flygeli. Viðskiptanefnd
hafði fest kaup á þessum vör-
um árið 1942.
Þess skal getið, að nokkuð
af þessum 14.729 smál. af vör-
um var keypt á árinu 1942, þótt
innflutningur þeirra færi ekki
fram fyrr en á s. 1. ári.
Verðmæti þessara vara, sem
að framan eru taldar, nam sam
tals kr. 27.659.946,80, miðað
við c. i. f. verð, en f. o. b. verð-
mæti varanna nam samtals kr.
19.769.547,09. Tölur þessar eru
ekki alveg endánlegar, og geta
því breytst ofurlítið, en eigi
svo, að verulegu máli skipti.
Um fyrirkomulag þessara inn
kaupa er það að segja, að þótt
Viðskiptaráð sje kaupandi að
þessum vörum, þá er það að-
eins í umboði einstakra inn-
flytjenda eða innflytjendasam-
laga.
Fyrir þetta starf tekur Við-
skiptaráðið ákveðið gjald, um-
boðslaun, og námu þau framan
af árinu 1%, síðan lVz og frá
1. júlí 3% af f. o. b. verði
varanna og vátryggingargjald-
ínu af þeim.
Eins og getið er um hjer að
framan, er mjög erfitt að út-
vega ýmsar vörur hingað til
landsins vegna þess, að fram-
leiðsla þeirra og sala úr landi
er háð samþykki viðkomandi
stjórnarvalda. Viðskiptaráðið
hefir haft allmikil afskifti af
þessum málum og hefir kaupa-
deild ráðsins greitt fyrir því að
útvega framleiðslu- og útfl,-
Ieyfi fyrir ýmsum mikilvægum
vörum, bæði í Bretlandi og í
Bandaríkjunum, enda eru þessi
leyfi oft háð því skilyrði, að
Viðskiptaráð votti nauðsyn var
anna, eða mæli með því, að þær
verði afgreiddar. í þessum efn
um hefir Viðskiptaráð haft
nána samvinnu við Samninga-
nefnd utanríkisviðskipta, og
fyrir hennar milligöngu, sendi-
ráðin í Washington og London,
sem veita aðstoð við útvegun
nauðsynlegra framleiðslu- og
útflutningsleyfa.
V. Ver&Iagseftirlitið.
Þegar Viðskiptaráðið tók við
verðlagseftirlitinu í ' febrúar
1943, voru gildandi verðlags-
ákvæði um hámarksverð og
hámarksálagningu á ýmsltm
vörum. Eftirlitið var með þeim
hætti að eftirlitismenn fóru í
1. Járn og stál .. 8.737 smál
2. Vír og vírnet 1.414 —
3. Pípur 2.029 —
4. Aðrir málmar 82 —
5. Flöskuhettur 16 —
6. Verkfæri 253 —
7. Saumur 798 —
8. Rafmagnsvörur 368 —
9. Hjólbarðar og slöngur 217 —
10. Gúmmiiskófatnaður ........ 68 —
11. Sólaleður 97 —
12. Chiekory-rætur ............ 95 —
13. Smjörlíkisolíur \ ! . . 428 —
14. Smjör 107 —
15. Ýriisar aðrar vÖrur . i...... 20 . —
Samtals 14.729 smál.
verslanir og athuguðu hvort
verðlagning væri í samræmi
við gildandi ákvæði.
Breytingar á slarfsháttum
og fyrirkomulagi.
Fyrsta verk ráðsins var í því
fólgið að gera ýmsar viðtækar
breytingar á fyrii komulagi og
starfsháttum og skal hjer get-
ið þeirra helstu.
1. Reglur þær, serft giltu um
það ,hvernig verðlagningu
skyldi háttað og kostnaðarverð
vara ákveðið, voru teknar til
endurskoðunar og gerðar á
þeim ýmsar breytingar, sém
miðuðu að því að koma regl-
unum í fastara horf og eyða
vnfaatriðum, en einnig voiu
séttar skorður við því, sve hátt
mætti reikna einstaka kostnað-
arliði. Sem dæmi til skýringar
má nefna kostnað við heim-
flutning vara frá skipacx-
greiðslu að sölustað. Þessi
kostnaður var áður reiknaður
mjög misjafnlega enda venju-
lega áætlaður, en engin skilríki
til fyrir greiðslumji. Nú er að-
eins leyft að reikna þenna
kostnað í ákveðnu hlutfalli við
uppskipunarkostnað.
2. Innflytjendum var gert að
skyldu að senda afrit af verð-
útreikningi á sjerhverri vöru-
sendingu til skrifstofunnar. Til
tryggingar því, að enginn b#egð
ist þeirri skyldu, fær skrifstof-
an að láni allar innflutnings-
skýrslur frá tollyfirvöldunum.
3. Heildv'erslunum var gert
að skyldu að senda skrifstof-
unni afrit af öllum sölunótum
sínum, og smásöluverslunum
var gert að skyldu að senda
mánaðarlega skýrslu yfir inn-
kaup sín frá heildverslunum.
4. Landinu var skipt í eftir-
litssvæði og trúnaðarmenn
skipaðir í þau. Eftirlitssvæðin
voru upphal'lega 7, en eru nú 9.
Þegar þessar breytingar voru
á orðnar var hægt að fram-
kvæma eftirlitið á miklu hag-
kvæmari og öruggari hátt. Eft-
irlitið með heildversluninni
getur nú að langmestu leyti
farið fram á skrifstofunni. Þar
er hægt ,að yfirfara verðútreikn
ingana og bera söluverðið sam-
an við sölunóturnar. Eftirlitið
með smásöluverslununum
verður líka miklu raunhæfara
en áður var. Þegar eftirlitsmað
ur kom í verslun til eftirlits,
fjekk hann stúndum þau svör,
að engar nýjar vörur hefðu
komið síðan hann var síðast
þar, og var þá oft erfitt fyrir
hann að gera sjer grein fyrir
því, hvort sú fullyrðing væri
á rökum reist. Nú getur eftir-
litsmaður sjeð það á sölunót-
um heildverslana hvaða vörur
verslunin hefir fengið og reikn-
að út leyfilegt verð hennar, áð-
ur en hann fer til eftirlits. Þess-
ar ráðstafanir hafa því orðið
til að styrkja eftirlitið og draga
úr verðlagsbrotum.
Einnig má nefna eina Þýð-
ingarmikla ráðstöfun enn, sem
verkar á sama hátt, en hún er
sú. að niðurstöður allra dóma
fýrir verðlagsbrot eru undan-
tekningarlaust sendar dagblöð-
unum til birtingar.
Með þessum ráðstöfunum hef
ir einnig það áunnLst, að allar
vörutegundir eru raunverulega
komnar undir verðlagsákvæði
að því er heildverslun snertir.
Þó vörutegund sje ekki undir
beinum verðlagsákvæðum
verða heildverslanir að senda
verðútreikning á skrifstofuna,
og getur þá verðlagsstjóri úr-
skurðað, hvað verð hennar
megi vera. Þótt verslanimar
sjeu ekki lagalega sjeð skyldar
til að hlýta þeim úrskurði, verð
ur þó næstum aitaf sú raunin
á, enda mundi varan að öðrum
kosti þegar í stað verða sett
undir ákvæði.
Verðlagsákvæði á vörur:
Ný verðlagsákvæði hafa ver-
ið sett á eftirtaldar vörur og
vöruflokka:
a) Með hámarksálagningu:
RafmagnsvÖrur, niðursuðuvör-
ur, vjelar (mótorar) og viðgerð
arefni bifreiðaverkstæða, vjel-
smiðja, skipasmíðastöðva og
dráttarbrauta.
b) Með hámarksverði: Raf-
magnstæki (innlend fram-
leiðsla), lax (nýr og reyktur),
amboð, rabarbari, stállýsis-
Önnur verðlagsákvæði:
V erðlagsákvæði hafa verið
sett í þjónustu eftirtaldra
aðila:
Bifreiðaverkstæða, vjel-
smiðja, skipasmíðastöðva, drátt
arbrauta, veitingahúsa, mat-
selja, klæðskera, hraðsauma-
stofa, kjólasaumastofa, hatta-
saumastofa, hárgreiðslustofa,
rakarastofa, efnalauga og múr-
ara.
Ákvæði þessi hafa verið með
ýmsu móti, eftir því sem við
á í hverju tilfelli, og væri of
mikið mál’að lýsa þeim hjer.
Öfmur störf:
Um flestar þjónustur og vör-
ur, sem ekki hlýta ver'ðlagsá-
kvæðum, er í gildi bann við
hækkun nema með leyfi verð-
lagsstjóra. Beiðnir um slíka
hækkun berast skrifstofunni
mjög oft, en rannsókn þeirra og
afgreiðsla er í sjálfu sjer engu
þýðingarminni en verðlagsá-
kvæði, og hefir sama gildi.
Verð á fjölmörgum iðnaðarvör
um og ýmsum þjónustum hef-
tunnur, olíufatnaður (innlend ir verið ákveðið á þenna hátt,
framleiðsla), ölföng og rjúpur. jenda þótt engin tilkjmning hafi
c) Hámarksákvæði hafa einn J Verið birt um það. og það þar
ig verið settar á bækur, þannig af íeiðandi ekki talið upp hjer
að útgefendur mega ekki á-
kveða verð þeirra nema með
samþj'kki verðlagsstjóra.
að framan.
Þó að hjer sje oftast um að
ræða synjun um ónauðsynlega
Þá hafa einnig verið gerðar hækkun. eða heimild fyrir ó-
ýmsar breytingar á eldri á- hjákvæmilegri hækkun, og
kvæðum, t. d. var álagning J frumkvæðið því í höndum hlut
lækkuð nokkuð á vefnaðarvör- aðeigandi fyrirtækis, getur þó
um og skófatnaði.
Þá má-geta þess sjerstaklega,
það gagnstæða átt sjer stað. Má
i því sambandi geta þess, að s. .1
að þegar hækkun var leyfð á vor fjekk Eimskipafjelag Is-
flutningsgjöldum frá Ameríku ^ lands lej'fi til að hækka flutn-
s. 1. vor, var innflytjendum! ingsgjöld á vörum frá Ame-
bannað að reikna álagningu á ‘ ríku, en vegna breytinga, sem
þá hækkun, og síðan var lækk- J síðar urðu á aðstöðu fjelagsins,
uð álagning á öllum vörum sem var því fj'rirskipuð ■ lækkun
hámarksálagning,, gilti um til
samræmis við það.
flutningsgjaldanpa um s.l. ára-
mót.
Flugvirki varpa sprengjum

Þegar flugvirki fara til dagárása á Þýskaland, fljúga þa«
mjög hátt og varpa sprengjum sínum úr mikilii hæð. — Myndin
sýnir flugvirki vera að varpa sprengjum sínum á einhvem árás-
arstað í Þýskalandf.