Morgunblaðið - 04.02.1944, Blaðsíða 6

6
MOEGUNBLAÐIÐ
Föstudagur 4. febrúar 1944
Útg.: H.f. Arvakur, Reykjavík
Framkv.stj.: Sigfús Jónsson
Ritstjórar:
Jón Kjartansson,
Valtýr Stefánsson (ábyrgðarm.)
Frjettaritstjóri: ívar Guðmundsson
Auglýsingar: Árni Óla
Ritstjórn, auglýsingar og afgreiðsla,
Austurstræti 8. — Sími 1600.
Askriftargjald: kr. 7.00 á mánuði innanlands,
kr. 10.00 utanlands
f lausasölu 40 aura eintakið, 50 aura með Lesbók.
„Nú er trjefótur dauður“
ÞAU ATVIK hafa nú gerst á Alþingi, að afturgengið
frumvarp um eignaaukaskatt var felt í efri deild frá
2. umræðu, og er þar með óskapnaður sá kominn í gröf
með höfuð við þjó sjer, svo sem siður var til forna að
molda afturgöngur, svo að þær bærðu ei framar á sjer.
Það undrar engan þótt Þjóðviljinn harmi, að „eigna-
aukaskattinum hefir þannig verið komið fyrir kattar-
nef“. Þessi „trjefótur“ kommúnismans átti að sinna öðru
hlutverki en því einu, að vera eins og hver önnur skatta-
lög til tekjuöflunar fyrir þurfandi ríkissjóð. Honum var
fyrst og fremst ætlað það hlutverk að troða á friðhelgi
eignarrjettarins, sem stjórnarskráin verndar. Marka þá
stefnu kommúnismans, að ríkið gæti, hvenær sem því
þóknaðist, seilst í vasa þegnanna, tekið út úr sparisjóðs-
bókum þeirra og tileinkað sjer aðrar eignir þeirra. Um
leið og þannig skyldi löghelga eignaránið, var þessum
„trjefóti“ einnig ætlað, sem ofan á lagi á alla aðra skatta
undangenginna ára, að veita einkaframtakinu nábjarg-
irnar og ryðja ríkisrekstri og þjóðnýtingu þannig veg að
krókaleiðum.
Á síðasta þingi fluttu þrír þingmenn vinstri flokkanna
frumvarp þetta um eignaaukaskatt, þeir Brynjólfur
Bjarnason, Haraldur Guðmundsson og Hermann Jónas-
son. Formaður Framsóknarflokksins, Jónas Jónsson,
greiddi þá atkvæði gegn frumvarpinu með Sjálfstæðis-
mönnum, með þeim rökum að flutningur þess væri
skrípaleikur af hálfu kommúnista og „þeirra, er næst
þeim stæðu“. Frumvarpið dagaði þá uppi. Nú bættist
við, að Guðmundur í. Guðmundsson, uppbótarþingmaður
Alþýðuflokksins, ljet sig vanta við atkvæðagreiðsluna, og
fjell þá „trjefótur“ með 8 jöfnum atkvæðum Sjálfstæðis-
manna og Jónasar Jónssonar, gegn atkvæðum þingmanna
hinna flokkanna í efri deild. Þjóðviljinn upplýsir að
Guðm. í. Guðmundsson hafi ekki mætt við atkvæða-
greiðsluna, „þó að af hálfu forseta væru gerðar sjer-.
stakar ráðstafanir til, að hann vissi um hana“. Bendir
það til þess, að þessum þingmanni vinstri flokkanna hafi
þó ekki verið alveg ljúft að vega að stjórnarskránni með
samþykt slíks eignaránsfrumvarps.
Það er alveg vonlaust fyrir kommúnistana að ætla
sjer í þessu máli að fleyta sjer á þeirri gömlu grýlu, að
Sjálfstæðisflokkurinn vildi aðeins með andstöðunni við
„trjefótinn“ koma í veg fyrir, „að nokkuð væri hróflað
við hagsmunum stríðsgróðamanna“. Magnús Jónsson
gerði svo sterka málefnalega grein fyrir andstöðunni
gegn þessum óskapnaðj á síðasta þingi, að slagorð komm-
únista koma að litlu liði. Hann sagði þá m. a.: „Til þess
að til mála gæti komið, að taka slíkan eignaaukaskatt —
og þá vitanlega með miklu vandaðri löggjöf en þessari
— þyrftu að minsta kosti þrjú skilyrði að vera fyrir
hendi: I fyrsta lagi, að um alveg sjerstakan gróða væri
að ræða, óvæntan og óverðskuldaðan. í öðru lagi, að
ríkið hefði á því árabili, sem um er að ræða (þ. e. frá
1940) vanrækt eða látið hjá líða að innheimta verulega
skatta af þessum tekjum. í þriðja lagi, að þjóðfjelagið
væri komið í mikla neyð, sem draga mætti úr eða bæta
með einu stóru átaki, og væri þá slík eignataka fram-
kvæmd í eitt skifti í því skyni“. Sýndi hann jafnframt
fram á hversu gjörsamlega á það brysti, að þessi skil-
yrði væru fyrir hendi. Ekkert land hefir beitt tekjuskatti
- og öðrum opinberum gjöldum eins óþyrmilega og ísland.
Yfirleitt hefir ekkert verið vanrækt af því, sem mönnum'
hefir hugkvæmst til þess að pressa peninga út úr þeim,
er grætt hafa.
Það hefir sannast í þessu máli, að einörð andstaða og
skelegg barátta gegn skattaráninu af hálfu minni hluta
á þingi, hefir sigrað að lokum. Þess ber að minnast, enda
mætti það örfa til öflugrar baráttu á öðrum sviðum, þótt
við ramman reip sje að draga, því að víða kreppir skór-
inn að.
Aðalfundur Dagsbrúnar:
Lýðveldi síofnað
eigi síðar en 17. júní
AÐALFUNDUR Verkamanna
fjelagsins Dagsbrún var hald-
inn í fyrradag. Stjórn fjelags-
ins var sjálíkjörin, þar sem
ekki kom fram nema einn listi
við stjórnarkosninguna. Stjórn
ina skipa:
Sigurður Guðnason, form.,
Hannes Stephensen, varaform.,
Jón Agnarsson, ritari, Arni
Kristjánsson, gjaldkeri, og Eð-
vald Sigurðsson, fjármálaritari.
Varastjórn skipa: Erlendur Ol-
afsson, Astþór B. Jónsson og
Gunnar Daníelsson.
Á fundinum voru samþyktar
eftirfarandi ályktanir:
1. „Aðalfundur Dagsbrúnar
1944 samþykkir tillögur stjórn-
arinnar sem grundvöll að upp-
kasti nýrra samninga við at-
vinnurekendur“.
2. „Aðalfundur Dagsbrúnar
1944 felur stjórninni að láta
semja ágrip af sögu Dagsbrún-
ar í tilefni af 40 ára afmæli
fjelagsins árið 1946 og safna
myndum af stofnedum þess og
öðrum fjelagsmönnum, er mest
hafa komið við sögu fjelagsins,
ásamt öðrum helstu upplýsing-
um um þá. Fundurinn samþykk
ir að heimila stjórninni að
greiða í þessu skyni alt að kr.
1500.00“.
3. „Aðalfundur Vmf. Dags-
brún lýsir sig eindregið fylgj-
andi stofnun lýðveldis á ís-
landi eigi síðar en 17. júní 1944
og skorar á öll verklýðssamtök
að vinna að því, að þáttakan
í þjóðaratkvæðagreiðslu um
stjórnarskrána verði sem allra
mest“.
Allar tillögurnar voru sam-
þyktar einróma og sú síðasta
með áköfu lófataki.
Loks var samþykt að ár-
gjald meðlima til fjelagsins
skyldi haldast óbreytt á yfir-
standandi ári.
Eignir fjelagsins í árslok
1943 námu kr. 241,155,72. Nettó
ágóði á árinu 1943 nam kr.
43,816,03. Greiddur skattur til
Alþýðusambands Islands var s.
1. ár kr. 22,110,95 og greiddur
styrkur til bágstaddra fjelags-
manna kr. 9,050,00.
\Jdwerjl ó hrifc
Lögreglumenn vilja
lýðveldi eigi siðar
en 17. júní
Á AÐALFUNDI lögreglufje-
lags Reykjavíkur var eftirfar-
andi tillaga samþykt einróma
í lýðveldismálinu:
„Aðalfundur í lögreglufje-
lagi Reykjavíkur, haldinn
sunnudaginn 30. jan. 1944, tel-
ur sig eindregið fylgjandi því,
að lýðveldi verði stofnað á ís-
landi eigi síðar en 17. júní n.k.
Telur fundurinn að lýðveldi sje
hið fullkomnasta stjórnarfyrir-
komulag og í fylsta samræmi
við eðli og uppruna íslensku
þjóðarinnar“.
i
ar:
'l jr clcigÍenci Ílj^i
inii

Ógleymanleg nótt. imínútunni, sem leið. Þannig
ÞEIR REYKVÍKINGAR, sem stóðu flestir, þar til lögreglu-
voru á ferli í fyrrinótt milli kl. ’ menn og aðrir komu og fóru með
2 og 5 — og þeir voru furðu það í næstu hús. Það var enginn
margir — munu seint gleyma órói, óp nje köll.
þeirri næturstund. Við Reykvík- | Mun ekki mörgum, sem þarna
ingar, sem ekki erum eldri en ^ voru hlutlausir áhorfendur, hafa
35—40 ára, höfum heyrt okkur . orðið á að hugsa augnablik út
eldri
lýsa nóttinni,
er (í heim, til borganna, sem nótt
menn
Hótel Reykjavík brann og hús-'eftir nótt verða fyrir ógnum ó
þyrpingin við Hafnarstræti og friðarins. Þar sem hundruð og
Pósthússtræti. Við munum vafa- jafnvel þúsundir húsa á stærð
laust í framtíðinni segja frá við Hótel ísland og mikið stærri,
bruna Hótel íslands á líkan hátt brenna til ösku og íbúarnir í
og okkur hefir verið skýrt frá þúsunda tali standa ráðþrota á
hinum mestu eldsvoðUm, sem köldum gökim. Eða várð ekki
hjer hafa komið fyrir. jfleirum það á en mjer, að ímynda
Þeir, sem komu að Hótel Ís-Jsjer: þá hörmung, serri af því
land um 3-leytið í fyrrinótt, hafa hefði getað leitt, að Reykjavík
ábyggilega ekki gert sjer neina yrði fyrir loftárás og tugir elds-
von um, að hægt yrði að bjargajvoða eins og þessir hefðu komið
einu einasta húsi, alt frá Aust- i fyrir á víð og dreif í bænum.
urstræti 10 vestur í Aðalstræti, j En snúum okkur nú aftur að
og þó virtist einkum timbur- því, sem raunverulega átti sjer
húsaþyrpingin suður af Hótel stað.
ísland frá Hótel Vík suður a_ð
Bæjarfógetagarði vera i hættu.
Þegar eldtungurnar fóru að
sleikja utah „Fjalaköttinn“ við
Brattagötu, hristu hinir syartsýn
ari meðal áhorfenda höfuðin og
töluðu um — og ekki alveg að.
ástæðulausu — að svo gæti far-
ið, að Grjótaþorpið yrði eldinum
að bráð. ^
WASHINGTON: — Albert
Einsteín prófessor, sem flúði
frá Þýskalandi til Ameríku,
hefir gefið tvö handrit eftir sig
og skal andvirði þeirra renna
til fjórða stríðsláns Bandaríkja
Þegar Hótel Island
brennur — þá fer
miðbærinn!
ÞEGAR MENN hafa rætt um
eldhættuna í timburhúsum við
miðbæinn, hefir oft heyrt þessi
setning: „Þegar Hótel ísland
brennur — þá fer miðbærinn
eins og hann leggur sig“. Nú er
Hótel ísland brunnið, en mið-
bærinn stendur, þó allljót sár
sjeu á nokkrum húsum í kring.
Ef athugull áhorfandi að elds-
voðanum í fyrrinótt yrði að því
spurður, hvað hann teldi að-
bjargað hefði nágrenni Hótel ís-
ands frá að verða eldinum að
bráð, finst mjer liklegt, að hann
myndi svara: „Dugnaður slökkvi
liðsmanna, sem settu sig í bráða
lífshættu við slökkvistarfið. Góð
og örugg stjórn Pjeturs Ingi-
mundarsonar slökkviliðsstjóra,
sem gaf ákveðið og hiklaust sín-
ar fyrirskipanir. Og síðast en
ekki síst sjerstaklega heppilegir
dutiungar veðuis og vinds. Það
var allhvast, er eldsins varð
vart og stóð hvassviðrið lengst
af á meðan húsið var að brenna.
En svo undarlega vildi til, að
vindurinn var sífelt að breyta
sjer á áttinni, með nokkurra
mínútna millibili. Stundum at
hann nærri á hánorðan og
stundum á norðvestan. Þetta
varð til þess, að eldtungurnar
frá hinu brennandi stórhýsi
beindust ekki stöðugt í sömu
átt og veitti það næstu húsum
nokkra hvíld frá eldinum við og
við.
•
Hrollköld alvara.
HVAÐ HUGSAR FÓLK, sem
vakið er upp um miðja nótt í
brennandi húsi og bjargast
nauðuglega í náttklæðum út í
hörkufrost. Það er vafalaust mis
jafnar hugsanir, sem koma upp
í hugum hvers einstaklsings, en
hrollköld hlýtur sú alvara að
vera sem flýgur í gegnum hugi
imanna, sem þannig er ástatt fyr-
ir. Þarna stóðu konur og karlar
á göt.unni í fyrrinótt í Aðal-
alstræti. Sumar konurnar voru
berfættár. Fólkið virtist ekki
íinna til kuldans. Það starði bara
á hina æðisgengnu loga læsa sig
um húsið og magnast með hverfi
Mismunandi áhrif.
EINKENNILEGT er að fylgj-
ast méð því, hver áhrif alvarlég-
ir atburðir, eins og þessi mikji
eldsvoði hafa á áhorfendur. Sum
ir hugsá um þáð eitt, . að. geta
orðíð að einhverju. liði við björg-
unarstárf. Fjöldi sjálfboðaliða
var þegar boðinn og.búinrr, að að
stoðá -ffið að bjarga út úr húsum,
sem rýmd voru óg gengu ötullega
fram . í því . slarfi. Aðrir horfðu
á aldsvoðan, eins og skemtun,
eða sýningu.
Á einum stað hallaði fríð
stúlka sjer upp að myndarlegum
erlendum liðsforingja og and-
várþaði: „Er þetta ekki agalegt,
darling? “ Á víð og dreif stóðu
hópar manna og veltu vöngum
yfir, hvernig fara myndi. Sumir
ljetu í ljós ánægjur sínar. Aðrir
brostu kaldranalega „og fanst
best að allir fjandans kofarnir
færu’í einu. Það væri hreinsun
að því“.
Það var svo sem ekkert frá
þeim tekið!
•
Slökkviliðið.
EKKI er hægt að ljúka svo við
hugleiðingar um þenna elds-
voða, að ekki sje minst þeirra
manna, sem björguðu miðbæn-
um frá að brenna til ösku í fyrri
nótt. Það voru bæði íslenskir og
amerískir slökkviliðsmenn á
staðnum og hver og einn gerði
sína skyldu þegjandi og hljóða-
laust. Af slökkviliði Reykjavíkur
eru tiltölulega fáir fastamenn.
Meiri hlutinn eru menn, sem
stunda ýmiskonar störf. umir eru
verkamenn, iðnaðarmenn, eða
verslunarmenn. Þeir koma þegar
þeir eru kallaðir á nóttu eða
degi. Slökkvistarfið hlýtur að
vera ákaflega erfitt og ekki á
færi neinna veifiskata.
Um 7 leytið í gærmorgun þeg-
ar jeg gekk framhjá því, sem eft'
ir var af Hótel Island, voru þeir
að berjast við eldinn. Margir
voru eins og íshrönglar. Föt
þeira og hár alt frosið. Þegar jeg
kom aftur niður í bæinn voru
margir sömu slökkviliðsmennirn
irnir enn að starfi sínu og sást
enginn munur á þeim og fyr um
morguninn, nema ef vera skyldi,
að .töluvert meiri ísing hafði hlað
ist utan á þá.
•
Ekki batna húsnæðis-
vandræðin.
ÞEGAR þetta er ritað, er ekki
vitað um, hve margir menn
bjuggu í Hótel ísland, en þeir
hljóta að hafa skipt tugum. Þar
við bætist svo, að nokkuð mörg
Framh. á 8. síðu.