Morgunblaðið - 12.02.1944, Blaðsíða 5

Xaugardagur 12. febrúar 1944
MORGUNBLAÐIÐ
5
Brjet Srá SSSþsngfi:
Kapphlaup tveggja þingmanna — Nefndir
eða sjerþekking — Baráttan fyrir
ALLA S. L. VIKU hefir ver-
ið unnið kappsamlega í nefnd-
um þeim, sem hafa lýðveldis-
og skilnaðarmálið til meðferð-
ar. Þingfundir hafa því ekki
verið haldnir daglega, enda fá
mál fram komin. Fer og vel á
því að ekki sjeu flutt mál á
þessu þingi, er miklum ágrein-
ingi valda milli flokka. Hitt er
ekki óeðlilegt, að mál, sem
nauðsyn ber til að fá afgreidd
og ekki er ágreiningur um,
sjeu fram borin og tekin til
skjótrar afgreiðslu.
★
Tillögur um sjávarútvegs-
Jnál.
EINS OG KUNNUGT er,
samþykti Álþingi snemma á s.
1. ári tillogu til þingsályktunar
um milliþinganefnd í sjávarút-
vegsmálum.
í tillögunni segir svo:
„Alþingi ályktar að kjósa fimm
manna milliþinganefnd, er end
urskoði og geri tillögur um lög-
gjöf, er sjávarútveginn varðar,
og athugi, á hvern hátt stuðn-
ingi ríkisins við þann atvinnu-
veg verði heppilegast fyrirkom-
ið. Nefndin skal m. a. taka til
athugunar fjelagsmál útvegs-
ffianna, verslunarmál þeirra,
bæði kaup á nauðsynjum til
rekstrarins og sölu afurðanna,
möguleika til aukinnar vinslu
á áfurðum sjávarútvegsins,
Starfsemi fiskimálanefndar og
fiskimálasjóðs, hvernig best
verði fullnægt lánaþörf útvegs-
ins og tryggingarmál útgerðar-
innar. Ennfremur hvernig
heppilegast verði fyrirkomið
stuðningi við endurnýjun fiski-
flotans, byggingu og viðgerð
báta og skipa hjer á landi og
útvegun á vjelum til þeirra, á-
samt því, hvar mest sje þörf
fyrir hafnargerðir og lending-
arbætur vegna fiskveiðanna.
Nefndin leiti tillagna og að-
stoðar Fiskifjelags íslands.
Kostnaður við nefndarstörfin
greiðist úr ríkissjóði“.
Eins og sjest af tillögugrein-
inni, sem er birt hjer orðrjett,
er verkefni nefndarinnar afar-
víðtækt. Verkefni hennar er að
rannsaka og gera tillögur um
bókstaflega alt er „sjávarútveg
inn varðar". í starfi sínu getur
nefndin leitað hverskonar að-
stoðar kunnáttumanna, sem
hún telur sjer nauðsynlega.
Þessi nefnd hefir nú starfað
um skeið og haft ýms verkefni
til úrlausnar. Má vænta þess,
að starf hennar getí orðið all-
merkilegt og þýðingarmikið
fyrir útveginn. í málum út-
gerðarinnar og þeirra, sem við
hana vinna, þarf margt að rann
saka og færa til betra horfs.
Alþingi stefndi því vissulega í
rjetta átt með því að stofna til
slíkrar rannsóknar og athug-
ana.
★
Tveir Austfirðingar í
kápphlaupi.
EN í SAMBANDI við þessa
tillögu, eru nú famir að gerast
einkennilegir hlutir á Alþingi.
Vel gefinn uppbótarþing-
ii! •. ; I
ÁILLUu.....
atvinnuleysi
maður úr Suður-Múlasýslu,
sem einnig á sjálfur sæti í milli
þinganefnd í sjávarútvegsmál-
um, tekur á sig rögg og flytur
nú, ásamt nokkrum flokks-
bræðrum sínum, tillögu á Al-
þingi um skipun nýrrar þriggja
manna nefndar til þess að
fjalla um launa- og trygginga-
mál fiskimanna. En þegar þessi
tillaga uppbótarþingmannsins
verður kunn, vill 2. þingmaður
kjöi'dæmisins, sem einnig á
sjálfur sæti í milliþinganefnd-
inni, ekki verða eftirbátur hins
hugkvæma uppbótarþingmanns
síns, og flytur nú nýja þings-
ályktunartillögu um nýja milli-
þinganefnd til þess að vinna að
því sama. Er hinn kjördæma-
kosni það rausnarlegri í sinni
tillögu, að hann leggur til að
í henni eigi fjórir menn sæti.
★
Einstæð saga.
LÍKLEGA ER sú saga, sem
hjer hefir verið sögð að vissu
leyti, einsdæmi. Tveir þing-
menn, sem báðir eiga sæti í
sömu milliþinganefnd, flytja
sinn í hvoru lagi tillögur á Al-
þingi um að stofna nýja nefnd
til þess að vinna hluta þess
starfs, sem þeim sjálfum hefir
verið falið. Mun trauðla ofmælt
að sjaldan hafi hin sjúka
nefndafýsn komist nær há-
marki sinu.
En þessi saga er meira en
merkileg sönnun um nefnda
fárið, sem geysað hefir á Al-
þingi um skeið. Hún er glögg-
ur vottur þess aumlega og ó-
þinglega kapphlaups, sem oft-
lega er háð milli kjördæma-
kosins þingmanns og uppbótar-
þingmanns í kjördæmi hans.
Þetta kapphlaup getur leitt
menn langt. Afleiðingar þess
eru ekki einungis þær, að
hlaupararnir hafi takmarkaða
sæmd af því, heldur oftlega
einnig þær, að af því hlýtst oft,
og einatt margvíslegt óhagræði
og beint fjártjón fyrir hið op-
inbera. Um þetta er óþarfi að
fjölyrða. í þessu efni ber raun
vitni.
★
Nefndarskipanir og
skipulagning.
í SAMBANDI við hinar tíðu
nefndaskipanir er oft rætt um
þ%ð hlutverk nefnda að koma á
aukinni skipulagningu á margs
konar atvinnurekstri í landinu.
Það er, vissulega svo, að víða
er brýn þörf aukinnar hagsýni
og heildarhyggju í íslensku at-
vinnulífi og framkvæmdum.
Gildir það ekki síður um fram-
kvæmdir hins opinbera en ein-
staklinga. En ef litið er á það
rannsakandi augum, ^hvernig
vel-flestar nefndir eru skip-
aðar og hverjir eru í þær vald-
ir, verður það auðsætt að óþarfi
er að hafa tröllatrú á „skipu-
lagningu“ þeirra. Pólitískir
flokkar skipa oftast nefndirnar
pólitískum • skjólstæðingum,
mjög oft á tillits til þekkingar
þeirra. Þess eru jafnvel dæmi
og. þau nærtæk, að sjerþekk-
ing ákveðinna manna, sje höíð
að háði og spotti. og reynt að
gæta þess að bægja henni frá.
Kjarni þessa máls er sá, að
nefndarstefnan getur fyrr en
varir leitt menn inn í björg
sljóustu vanþekkingar. Við því
ber þessvegna að gjalda mik-
inn varhug að halda mikið
lengra áleiðis á þeirri braut. Að
hinu ber að stefna, að hag-
nýta sem best alla þá sjerþekk-
ingu, sem landsmenn hafa afl-
að sjer. Jafnframt verður að
stuðla . að því að ungir menn
leggi stund á margskonar sjer-
fræðinámi á sviði atvinnulifs-
ins. Islendingum er nú vant
sjermenntaðra manna til margs
konar starfa, enda þótt all-*
margir ungir menn hafi þegar
lagt stund á ýms hagnýt fræði
og þegar oiðið að því mikið
gagn. Ymsar náttúruauðlindir
landsins eru lítt rannsakaðar og
ónotaðar. Frumskilyrði þess að
þær verði hagnýttar er aukin
þekking. Atvinnulíf lands-
manna á við ýmiskonar erfið-
leika að etja, sem ekki verða
sigraðir nema með aðstoð vís-
inda og þekkingar. Fjölbreytni
athafnalífsins byggist og að
verulegu leyti á aukinni kunn-
áttu til lands og sjávar. Því fje
sem varið er til þess að styrkja
unga fslenditiga til þess að afla
sjer hagnýtrar sjerþekkingar á
sviðum atvinnulífs og fram-
kvæmda, er þessvegna áreiðan-
lega miklu betur varið en dag-
kaupi margrar nefndarinnar,
Yalgerður Guðmundsdóttir
Það mun mála sannast, að
sjaldan hafa dvalið fleiri höf-
uðskörungar samtímis í nokkru
hjeraði á íslandi, én uppi voru
við Isafjarðardjúp um og eftir
miðbik 19. aldar. Minntu sum-
ir ótvírætt á garpa fortíðarinn-
ar, enda stóðu bú þeirra mörg-
um fótum, líkt og Skallagríms.
Svo miklir voru menn þessir
fyrir sjer, að þeir buðu byrginn
veldi erlendra selstöðukaup-
inanna, þegar þeir lögðust á
eina sveif.
Framarlega í hópi Djúp-
bænda var Guðnaundur hrepp-
stjóri Guömundsson á Eyri í
Mjóafirði. Segja kunnugir
menn, að naumast hafi þeir sjeð
kempulegri garp, svipmeiri nje
frjálslegri. Guðmundur var bú-
maður góður og leiðtogi sveitar
sinnar. Kvæntur vár hann
Kristjönu Jóhannesdóttur. Varð
þeim þriggja barna auðið, er úr
Ssku komust, eins sonar og
tveggja dætra. Sonurinn var
Jóhannes, faðir Soffíu kaup-
konu á ísafirði. Guðrún hjet
eldri dóttirin. Hún giftist Run-
ólfi Jónssyni’ í Heydál, bróður
Baldvins, föðúr Jöns alþingís-
manns Baldvinssonar. Hin dótt-
mestu skipti, mótun hollra
venja og heilsteyptrar skap-
gerðar. Tókst það með ágætum,
enda var efniviðurinn góður.
Úr foreldrahúsum giftist Val
gerður Ebenezer Ebenezerssyni
frá Reykjarfirði, og var þá lítt
komin af æskualdri. Reistu þau
bú í Þernuvík í Ögursveit,
smárri jörð ög ekki kostamargri
Þar bjuggu þau um nær 30 ára
skeið.
Ebenezer var alinn upp hjá
höfðingjanum Kristjáni í
Reykjarfirði.Hann var albróðir
Jóns Ebenezerssonar. hins
fræga formanns í Bolungarvík,
einhverrar merkilegustu sjó-
irin var Valgerður, húsfreýja hetju Vestfirðinga. Sjálfur var
í Þernuvik, sem hjer verður og Ebenezer sjómaður með lífi
minnst með nokkrum fátækleg-
um orðum.
Valgerður Guðmundsdóttir
var fædd á Eyri í Mjóafirði 2.
des. 1860. Ólst hún upp hjá for- Bölungarvík og
eldrum sínum á miklu myndar- stöðvum. Mæddi
og sál. Stundaði hann þann
starfa alla tið, jafnhliða bú-
skapnum, og dvaldi þá lang-
dvölum fjarri heimili sínu, í
öðrum ver-
búskapurinn
heimili og hlaut hið besta upp- því' mest á Valgerði, og hjelt
eldi, eftir hætti. þeirra tíma. hún öllu í góðu horfi. Árið 1909
Skólanámi var að vísu ekki til brugðu þau hjón búi ög: flúttu-
að dreifa, þótt snemxna væri - í húsmensku að Hvítanesi. Gat
Valgerðup fróðleiksfús og bók- þá Ebenezer gefið sig eingöngu
hneigð. En traustlega lögðu |að sjómenskunni, e» Valgerður
foreldrarnir þá urtdirstBBuí sem* Framh. á 8. (úðu.
sem tildrað hefir verið upp af
fullkomnu handahófi og yfir-
borðshætti. Það hlýtur því að
vera hin rjetta stefna, að hverfa
frá nefndakákinu og fela sjer-
mentuðum mönnum störfin. Sá
þáttur mun áreiðanlega verða
til mikils gagns fyrir atvinnu-
og framkvæmdastarfsemi þjóð-
arinnar.
Enda þótt hjer hafi verið feld
ur allharður dómur um nefnda-
fargan síðustu ára, skal það þó
fúslega játað, að ýmsar nefndir,
sem skipaðar hafa verið góðum
mönnum, hafa unnið gott starf
og nytsamlegt. En það haggar
ekki þeirri niðurstöðu, sem hjer
hefir verið komist að, að æski-
legt sje að hverfa frá nefnda-
stefnunni til hagnýtrar sjer-
fræðíþekkingar á sem flestum
sviðum þjóðlífsins. En það get-
ur orðið erfitt að koma þessari
breytingu á. Kákstefnan á
sína trausta forystumenn, hin
hagnýta sjerþekking er þeim
þyrnir í augum. Um það þarf
þó ekki að fara í neinar graf-
götur, hvor stefnan muni sigra.
Eðlileg þróun og þroski þjóð-
arinnar mun leiða þekkinguna
til öndvegis. en varpa hinni
hrokafullu en vanmáttu kák-
stefnu íyrir borð.
★
Baráttan fyrir atvinnuleysi.
SJALDAN HEFIR jafn mikið
v^ið um það rætt og nú að
nauðsyn bæri til þess að koma
í veg fyrir að atvinnuleysi
skapaðist. Fer það að vonum.
Atvinnuleysi er það ömurleg-
asta ástand, sem skapast getur
með hverri þjóð. Það er órækur
vottur ófullkominna þjóðfje-
lagshátta. Hver maður, sem vill
og getur unnið á að fá vinnu og
hljótá fyrir hana endurgjald,
sem gerir honum kleift að sjá
sjer og sínum farborða, ekki
með harmkvælum við skort og
stöðugar áhyggjur um málsverð
næsta dags, heldur við fullkom
ið öryggi um afkomu sína. Að
styrjöldinni lokinni hlýtur öll
þjóðfjelagsleg umbótastarfsemi
að hníga að því að skapa þetta
öryggi. Nú þegar eru hafnar
um það miklar umræður og á
því byggjast, eins og kunnugt
er, hinar þektu Beveridge-til-
lögur.
En til þess að þetta öryggi
verði skapað eftir stríðið, þarf
nú þegar að miða margar að-
gerðir við það, að því marki
verði núð. Það er ekki nægilegt
að tala um það sem nauðsyn
framtiðarinnar, ef vjer í nútíð
vinnum gegn því.
Hjer í Reykjavík hefir nú
þegar skapast visir til atvinnu-
^leysis.í oðrum stærsta bæ lands-
ins, Akureyri, er einnig tekið
að brvdda á því.
Lítum á það, á hverju at-
vinna fólksins í landinu bygg-
ist.- Hún byggist á því, að fram-
leiðsla hennar standi traustum
og öruggum fótum. Framleiðslu
teekin þurfa að vera sem full-
komnust ®g atvinnufyrirtæklu
verða að gefa nokkurn arð.
Fraaih, á 8. síðu. |
» * » * Y \ m i »1