Morgunblaðið - 24.02.1944, Blaðsíða 4

4
M U K G U N B L 'A Ð I ö
Fimtudagur 24. febrúar 1944
AF SJÚNASHÓLI SVEITAMANNS
Akureyrarbrjef
NÚ STENDUR mikið stríð
um kaupgjald og aíurðaverð.
Undanfarandi ár hefir magnast
mjög sá draugur, er dýrtíð nefn
ist. Hafa margar tillögur og upp
ástungur komið fram um það,
hversu ráða skyldi niðurlögum
hans, en allt komið fyrir ekki.
Aftur á móti hefir hann komið
a. m. k. þremur ríkisstjórnum
fyrir kattarnef, og nú á hin
fjórða í hörðum sviftingum við
hann og er ekki sjeð fyrir end-
ann á. Mun hún samt hafa talið
það aðalverkefni sitt að kveða
dýrtíðardrauginn niður, en þó
gengur hann enn ljósum loga.
★
EIN meginorsök dýrtíðarinn-
er er talin vera sú, hve hátt
verð er á neyðsluvörum bæj-
arbúa, þeim sem framleiddar
eru í sveitunum. Hið háa verð-
lag þeirra stafar aftur á móti
af því, hve hátt kaupgjaldið
er; og sjálfir þurfa þeir að fá
það sama kaup til þess að njóta
jafnrjettis við launþega og
verkamenn. Hinsvegar þarf
kaupið að vera svona hátt í
bæjunum til þess að kaupstaða
búar geti keypt landbúnaðar-
afurðirnar. Er því kaupgjald
og verðlag komið í fullkomna
sjálfheldu. — Það er lokaður
hringur, og innan hans hafa all
ir okkar pólitikusar „hringlað"
undanfarin misseri.
★
TIL ÞESS að rjúfa hringinn
virðist ekki nema ein leið og
hún er að byrja á því, að
lækka annað hvort kaupgjald-
ið eða verðlagið. Sá aðilinn, er
byrjaði á því, myndi rjúfa
skarð í þennan fangelsismúr,
Málaflutnings-
skrifstofa
Einar B. Guðmundsson.
GuSlaugur Þorláksson.
Austurstræti 7.
Símar 3602, 3202, 2002.
Skrifstofutími
kL 10—12 og 1—5.
IsnittapparI
E 3/8”—1” Whitworth |
VERZLUN
| O. ELLINGSEN h.f. j
TnmiiHiiiHiimiiiiiiiiiuimnimiHHiimiiiiiiiiiiimim
iniiiiiiiiiHiiiiiiiiiiitiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiHiiiiiiinum
| Kolaneta-
( slöngur \
Kolanetablý
Kork
S Bætigarn
Felligarn
Teinalínur
GEYSIR H/F.
Veiðarfæraverslun.
iiiiiiiiiniiiimimimimiiiimiiiiiiiimimiiiiiiiiiiiiiiiiu
>0-<><><><>0<>0<><><><><><><>
Eftir Gáin
>000000000000000
sem nú umlykur þjóðina,
myndi frelsa hana frá því fjár-
hagshruni, sem allir spá henni.
Sá, sem þetta gerði, yrði í þessu
tilliti bjargvættur þjóðarinnar
og það er satt að segja ekkert
óveglegt hlutverk. — Það er
harla ótrúlegt annað, en að
margir vildu verða til þess, já
fengju færri en vildu, skyldi
maður halda.
★
EN ÞAÐ er nú eitthvað ann-
að. Forsprakkar verkamanna
(þrímenningarnir í sexmanna-
nefndinni seinni) hafa meira
segja neitað, að ganga inn á
nokkra kauplækkun, enda þótt
vöruverðið yrði lækkað hlut-
fallslega um leið. Þetta sjón-
armið hefir máske komið mörg
um á óvart, því allir vita, að
afleiðingar verðbólgunnar
verða ekki ljettari fyrir verka
menn heldur en aðrar stjettir
t. d. bændur. Atvinnuleysið
hlýtur að vera eitthvert mesta
böl, sem nokkur þegn þjóðfje-
lagsins þarf við að búa.
★
ÞEGAR NÁNAR er aðgætt,
er þetta samt ekkert undar-
legt. Forysta verkamannasam-
takanna er nú í höndum þeirra
manna, sem berjast fyrir nýju
þjóðskipulagi. Þeir vita og hafa
oft lýst því yfir, að inn í það
fyrirheitna land komast þeir
ekki nema yfir rústir þess þjóð
skipulags, sem við höfum nú.
Það er því ekkert eðlilegra, en
þeir noti völd sín og manna-
forráð til að flýta fyrir hrun-
inu, enda þótt það leiði eymd
og bágindi yfir fólkið. Hand-
an við það „eymdarstrik“ hill-
ir undir gull og græna skóga
hins sósíaliska ríkis.
★
ÞESS VEGNA .þurfum við,
sem höfum hug á að fleyta okk
ar lýðræðisþjóðfjelagi yfir erf-
iðleika stríðsáranna, ekki að
gera okkur neinar vonir um
hjálp, úr þeirri átt. — Þessir
menn, kommúnistarnir, lifa í
öðrum heimi, hinum tilvonandi
heimi ráðstjórnarskipulagsins,
sem þeir eru að byggja upp um
leið og þeir brjóta niður okk-
ar heim, heim lýðræðisskipu-
lagsins. Austur og vesta getur
aldrei mætst.
★
EN HVERNIG er það nú með
hinn aðilann, þann, sem ræður
verðlaginu á landbúnaðarvör-
unum á innlendum markaði?
Getur hann ekki byrjað á því
að rjúfa skarð í þennan ókleifa
múr dýrtíðarinnar. Jeg er ekki
svo mikill hagfræðingur, að
jeg geti sagt til um það, hvaða
áhrif einhver viss lækkun á
verðlagi landbúnaðarafurða
hefði á dýrtíðina. Eftir mínu
viti mundi þá vísitalan lækka,
og þar með mundi kaupið
lækka síðan, vörurnar aftur
lækka og svo koll af kolli, þrep
af þrepi, uns komið væri níður
á fasta jörð úr þeim veika og
valta stiga, sem við eruna nú
stödd í.
SJÁLFSAGT mundi þetta
hafa í för með sjer einhverja
fórn fyrir bændur. En ekki er
í það að horfa, ef þetta er leið
út úr ógöngunum. Það er ekki
að undra, þótt eitthvað verði
í sölurnar að leggja, þegar ver-
ið er að bjarga heilu þjóðfje-
lagi úr vfirvofandi hætu, frá
aðsteðjandi hruni. Því hefir
löngum verið haldið fram, að
bændurnir, sveitafólkið yfir-
leitt, væru kjarni þjóðarinnar,
og í sveitunum ætti þunga-
miðja þjóðlífsins að vera. Þess
vegna skyldi maður líka ætla
að „ættjörðin frelsaðist þar“, -
þaðan kæmu henni bjargráðin
þegar í óefni væri komið.
★
JEG SÁ einu sinni mynda-
flokk í blaði enskra friðarvina.
Það var nokkrum árum fyrir
valdatöku Hitlers, og margir
höfðu ennþá von um að hægt
væri að leysa vandamálin frið
samlega. — Þá voru haldnar
margar afvopnunarráðstefnur
og settar margar „sexmanna-
nefndir" til að reyna að
„lækka vísitölu“ vígbúnaðar-
ins. Allar urðu þær tilraunir
árangurslausar eins og kunn-
wgt er. Þjóðirnar hertu sig í
vígbúnaðarkapphlaupinu allt
hvað af tók, þrátt fyrir allar
ráðstefnurnar og samningana.
★
EN hvernig voru myndirnar?
Fyrsta myndin sýndi langa röð
af fallbyssum, heilan hóp af
skriðdrekum og stóra hlaða af
allskonar vopnabirgðum. — I
fjarlægð var annað land —
„óvinaland“ — með jafnlang-
ar fallbyssuraðir, jafnmarga
skriðdreka, jafnháa vopna-
hlaða. Á næstu mynd sýndist
vígvjelum *,,óvinanna“ hafa
fækkað lítið eitt. Hinir töldu
þá óhætt að minka sínar lika
og smíða úr þeim gagnlega
hluti. Næsta mynd sýndi svo
enn færri vopn hjá báðum, og
þannig gekk það koll af kolli,
uns afvopnunin hafði farið
fram.
★
ÞETTA voru bara myndir,
en ekki veruleiki.Til þess að af
vopna þjóðirnar í raun og
veru, verður eldur styrjaldar-
innar að geisa um löndin, af
því að fólkið þekti ekki sinn
vitjunartíma. Máske fer þetta
eins með dýrtíðina hjá okkur.
Ef til vill verða allar okkar
seðlahrúgur að fuðra upp áð-
ur en vísitalan lækkar og dyr-
tíðardraugurinn verður kveð-
inn niður.
Gjafir og áheit til Ljósasjóðs
Frjálslynda safnaðarins í Rvík:
Frá hjónum til minningar um
dóttur sína 559 kr. (sem verja á
til stofnunar Ljósasjóðs). Áheit
frá Kristófer 200 kr., frá Jóni
20 kr., frá Siggu 10 kr., gjöf frá
Guðrúnu Eiríksd. 100 kr., frá
Ingibjörgu og Kristófer 100 kr.,
frá Sæma og Unna 50 kr., frá
M. M. 100 kr. Til prestaskrúða,
afhent af sr. J. Auðuns frá safn-
aðarkonu 100 kr. Safnað af Guð-
rúnu Eiríks á fjelagsfundi 400
kr. Afhent af Þorbj. Skjaldberg
frá Snæfríði Stefánsd. 100 kr.
Guðmann Hreiðars 100 kr. Ó-
lafía Stefánsdóttir 10 kr. Frá frú
Richter 50 kr. Afhent af frú Auð-
uns 100 kr. frá Ólafi Magnússyni
Njálpgötu 74. Kærar þakkir. -—
Maria Maack.
Ágreiningurinn um
skilnnðarmálið.
Hjer á Akureyri hefir lítið
borið á andstöðu gegn því að
Islendingar stæðu við áðurgefn
ar yfirlýsingar stjórnmálaflokk
anna um sambandsslit við Dan-
mörku eftir árslok 1943 og
stofnuðu lýðveldi. Þó gerðust
þau tíðindi fyrir skömmu, að
nokkrir skólakennarar og fá-
einir aðrir borgarar komu sam
an á fund, er þeir nefndu „fund
lögskilnaðarmanna á Akur-
eyri“, og samþyktu ályktanir í
anda „Varðbergsmanna“ í
Rvík. Ennfremur hefir blaðið
„Varðberg" verið borið ókeypis
í hús hjer í bænum, en ekki veit
sá, er þetta ritar, hverjir taka
á sig kostnaðinn af þeim áróðri.
Þegar undanhaídsmennirnir
eru spurðir um ástæðuna fyrir
afstöðu sinni í skilnaðarmálinu,
eru svörin mjög mismunandi.
Flestir telja sig fylgjandi skiln
aði, en vilja aðeins fá að tala
við konung áður. Ef konungur
vill, að sambandinu sje haldið
áfram, þá telja þeir sig samt
sem áður vilja slíta samband-
inu. Þetta telja þeir kurteisleg-
ustu aðferðina við málið. Sumir
þeirra viðurkenna, að danska
stjórnin hafi fengið uppsögn
okkar á sambandslögunum í
hen<jur 19. maí 1941. Aðrir
segja, að við höfum aldrei sagt
þeim upp. Sumir undanhalds-
manna telja, að við höfum að
vísu rjettinn til að skilja við
Dani á þessu ári, en það sje
bara viðkunnanlegra að bíða
með það eitthvað fyrst um sinn.
Aðrir segja, að við höfum eng-
an lagalegan rjett til þess. Það
er aðeins eitt, sem þeim kem-
ur fullkomlega saman um: Að
beita öllu sínu viti og þreki til
að vinna gegn skilnaðinum,
hvort sem andstaðan er bygð
á sama grunni hjá öllum eða
ekki.
Áróðurinn gegn málinu er
rekinn af ofurkappi. En árang-
urinn virðist ekki mikill. Fólk
er yfirleitt ekki á þeirri skoð-
un, að uppeldisfræðingar, nor-
rænufræðingar, guðfræðingar
og hagfræðingar, beri gleggra
skyn á milliríkjamál en viður-
kendustu þjóðrjettarfræðingar
og prófessorar í lögum.
Þjóðin verður spurð.
Þá halda undanhaldsmenn
þeirri dæmalausu firru á lofti,
að þjóðin sje ekki spurð um af-
stöðu hennar til skilnaðarmáls-
ins. Alþingi ætli að taka sjer
vald til að framkvæma skilnað-
inn, án þess að spyrja þjóðina.
Það hefir þó ekki verið farið
neitt leynt með það, að þjóðar-
atkvæði verði látið skera úr
málinu, áður en það er til lykta
leitt. I þingsályktunartillögunni
um niðurfelling sambandslag-
anna, sem nú liggur fyrir Al-
þingi er svo fyrir mælt, að hana
skuli „leggja undir atkvæði
allra kosningabærra manna í
landinu til samþyktar eða synj-
unar“, og að hún taki ekki gildi
fyrri en Alþingi hafi samþykt
hana að nýju, að „afstaðinni
þessari atkvæðagreiðslu“.
Tvær raddir.
Þegar rætt er um afkomu
bænda á þessum árum, koma
fram tvær ósamhljóða raddir.
Önnur röddin, — sú, sem fram
hefir komið í flestum íslensk-
um blöðum er þessi: Bændur
hafa bætt aðstöðu sína, flestir,
borgað upp skuldir sínar og
margir safnað sjer nokkrum
inneignúm, er þeir geta varið
til framkvæmda, þegar dregur
úr verðbólgunni. Hin röddin,
sem fyrst ljet til sín heyra eftir
að löggjafarþingið trygði bónd-
anum ákveðnar Tágmarkstekj-
ur í fyrsta skipti í sögu þjóðar-
innar, og talar nú hvellum rómi
gegn um framleiðslublaðið
„Bóndann", segir:
„Alt frá lokum fyrra stríðs-
ins og fram á þenna dag hefir
mikill hluti bænda rekið bú sín
með tapi“. (Bóndinn_2. ág. 11.
tbl.). Og: „Það er ekki látið
nægja að skipa hinni fornu
óðalstjett landsins lægst á ó-
æðri bekk, heldur er beinlinis
stefnt að því að uppræta bænda
stjettina með því að gefa henni
rjett hins rjettlausa þjóns“ (J.
J„ sama blað). Marga mun reka
í rogastans við þessar „upplýs-
ingar“. Eftir að blöðin eru búin
að telja landsfólkinu trú um, að
hagur bænda hafi mjög batnað
og 6-mannanefnd búin að
leggja höfuð sín í bleyti til að
reikna út, hvaða verð meðal-
bóndi þurfi að hafa fyrir afurð-
ir sínar til að bera það sama úr
býtum og handverksmenn í
höfuðstaðnum náðu á besta at-
vinnuári aldarinnar, — og Al-
þingi síðan að tryggja honum
það verð, — þá kemur blaðið
sem telur köllun sína að stíga
á „vogarskál með sannleikan-
um“ og telur „mikinn hluta“
bænda enn reka bú sín með
tapi. Er ekki líklegt, að margir
spyrji eins og Pílatus: Hvað er
sannleikur?
Atvinnuleysisstyrkir
óþcktir.
I framhaldi af frásögu Bónd
ans af taprekstri bænda, er tal-
að um flótta þeirra til sjávar-
síðunnar, þar sem talin hafi
verið „öruggari lífsafkoma.
Kaupgjaldið var mun hærra á
hverja vinnustund, og ef vinna
hefir þrotið, þá gátu atvinnu-
leysisstyrkirnir verið þrauta-
lending“. Þessi ummæli eru að
því leyti varhugaverð, að at-
vinnuleysisstyrkir hafa aldrei
verið greiddir hjer á landi, og
bóndi, sem gengur frá búi sínu
og flytur á mölina, getur því
ekki bygt neinar vonir á þeim.
Þykir mjer ósennilegt, að
bændur þeir, er upp flosnuðu
á kreppuárunum og bættust í
hóp atvinnulítilla daglauna-
manna í kaupstöðunum, hafi
orðið varir við þá styrki.
Byggingarfram-
kvæmdir.
Samkv. upplýsingum Hall-
dórs Halldórssonar bygginga-
fulltrúa, voru bygð hús hjer í
bænum og breytt byggingum
árið sem leið fyrir ca. 4 milj-
ónir króna. Af nýbyggingum
voru 15 íbúðarhús, 7 geymslu-
hús, 2 verkstæði, 1 gistihús, 1
póst- og símahús, 1 skólahús,
1 verslunarhús og 8 viðbótar-
byggingar og breytingar. 25
nýjar íbúðir eru í þessum hús-
um. Sum af húsum þessum er
enn ekki fullgerð.
14. febr. 1944
Jökull.