Morgunblaðið - 24.02.1944, Blaðsíða 6

6
MORGUNBLAÐIÐ
Fimtudagnr 24. febrúar 1944
Útg.: Hi. Arvakur, Reykjavík
FramkvÆtj.: Sigfús Jónsson
Ritstjórar:
Jón Kjartansson,
Valtýr Steíánsson (ábyrgðarm.)
Frjettaritstjóri: ívar Guðmundsson
Auglýsingar: Ámi Óla
Ritstjórn, auglýsingar og afgreiðsla,
Austurstrœti 8. — Sími 1600.
Askriítargjald: kr. 7.00 á mánuði innanlanda,
kr. 10.00 utaniands
1 lausasölu 40 aura eintakið, 50 aura með Lesbók.
Andstaðan hefir alltaf
þurft að lúta
í FYRSTU áttu þeir íslendingar erfitt uppdráttar, er
hófu djarfhuga baráttu fyrir endurheimtu fullveldis
landsins, meðan útlend yfirvöld voru hjer í hverju rúmi
og vantrú og skilningsleysi innan lands þröskuldur í vegi.
En reynslan hefir ætíð orðið sú sama síðan sjálfstæðis-
barátta þjóðarinnar hófst, að andstaðan og hikið hefir þar
altaf þurft að lúta, fyr eða síðar. í þeim efnum hefir engu
skift, hvort andstaðan, vantrúin eða hikið var meira eða
minna í öndverðu.
★
Þau góðu tíðindi hafa nú gerst á Alþingi, að nefndir
þær, sem að undanförnu hafa haft til meðferðar frum-
varpið til lýðveldisstjórnarskrár og tillöguna um niður-
fellingu dansk-íslenska sambandslagasamningsins frá
1918, hafa skilað sameiginlegum nefndarálitum, sem
tryggja mun einróma afgreiðslu Alþingis á báðum mál-
unum.
★
í hinu sameiginlega áliti sameinaðra stjórnarskrár-
nefnda þingsins segir m. a.: „Þeim, sem kunnugir eru
sjálfstæðisbaráttu íslendinga, mun aldrei hafa blandast
hugur um, að stofnun lýðveldis á íslandi hefir verið
markmið þjóðarinnar og að það spor hlaut að vera stigið,
þegar sambandsslitin færu fram“. Hvorugu var eða verð-
ur ætlað að bíða, er annað nær fram að ganga!
Ennfremur segir í nefndarálitinu: „Nefndin hefir at-
hugað gaumgæfilega stjórnarskrárfrumvarpið, og er hún
einhuga um, að nú sje tímabært að samþykkja lýðveld-
isstjómarskrá, og mælir eindregið með því, að Alþingi
sameinist nú rnn samþykt stjórnarskrárfrumvarpsins, og
skorar jafnframt á þjóðina að fylkja sjer samhuga um
málið við þjóðaratkvæðagreiðslu þá, sem ákveðin hefir
verið“.
★
Stjórnarskrárnefndin flytur nokkrar breytingar við
stjórnarskrárfrumvarpið. Er gerð grein fyrir því, að ein-
stakir nefndarmenn hafi óbundnar hendur um sumar
tillögurnar. Um þetta segir í nefndarálitinu: „Þessi fyrir-
vari nefndarmanna um einstök atriði í tillögunum, raskar
hinsvegar í engu fylgi þeirra við frumvarpið sjálft, þótt
tillögur nefndarinnar verði samþyktar, nje dregur úr á-
skorun nefndarmanna allra til Alþingis og þjóðarinnar
um að fylkja sjer einhuga um lýðveldisstjórnarskrána.
Byggist þessi afstaða nefndarmanna á þeirri sameigin-
legu skoðun, að ágreiningur um einstök atriði verði að
víkja fyrir þeirri höfuðnausyn, að þing og þjóð sameinist
um stofnun lýðveldisins og setningu lýðveldisstjórnar-
skrár“. Með hliðsjón af þessu er rjett að líta á þá brevt-
ingartillögu nefndarinnar, að ákvæðið um 17. júní, sem
gildistökudag lýðveldisstjórnarskrárinnar, falli niður, en
í staðinn komi, að stjórnarskráin öðlist gildi, er Alþingi
gerir um það ályktun. Þarna er formi breytt til sam-
komulags, en við þetta bætist, að Sjálfstæðisflokkurinn
og Framsóknarflokkurinn, er vildu vinna þetta til sam-
komulags, gefa svohljóðandi yfirlýsingu í nefndinni, sem
færð er til bókar, og fram kemur í greinargerð: „FuIItrú-
ar Framsóknarflokksins og Sjálfstæðisflokksins lýsa yfir
því, að þeir hafi samþykt breytingartillöguna um gildis-
töku stjórnarskrárinnar með þeim fyrirvara, að þeir eftir
sem áður sjeu bundnir órjúfanlegum samtökum um að
láta stjórnarskrána taka gildi eigi síðar en 17. júní n. k.“.
★
Sambandsslit og lýóveldisstofnun fara fram í vor, eigi
síðar en 17. júní. Á Alþingi verður ein hönd við af-
greiðslu þessara mála nú. Hik eða andstaða utan þings
mun einnig hverfa með hækkandi sól og vorhug þjóð-
arinnar.
(Morgunfalaðiou
fyrir 25 árunt
Fiskafli var þá góður.
3. febr.
„Mokafli er hjer daglega þeg
ar á sjó gefur. í verstöðvum
syðra, t. d. Sandgerði, er sagð-
ur dágóður afli og gæftir hafa
verið þar í heila viku.
★
Sjórinn tók að hitna um-
hverfis Vestmannaeyjar.
5. febr.
„Vestmannaeyingar tóku eft-
ir því náttúruundri hjer um
daginn, að sjórinn þar umhverf
is hitnaði mikið. Vita menn
ekki af hverju þetta stafar, en
vera má að það sje af völdum
Golfstraumsins“.
★
Islendingar hafa oft fært Ægi
fórnir.
5. febr.
„Frá Stykkishólmi er símað:
— í vikunni, sem leið, fórst
bátur úr Eyrarsveit. Voru á
honum 7 menn, en tveir kom-
ust af. Meðal þeirra, sem drukn
uðu, var Ásmundur frá Bár,
oddviti þar í sveitinni“.
★
Þá átti að banna að nota kaf-
báta í hernaði í framtíðinni!
7. febr.
„Friðarstefnan hallast að því
að bannað verði að nota kaf-
báta í framtíðinni til hernað-
ar“.
★
Enn meiri fórna krefst Ægir.
— 5 menn farast.
7. febr.
„Vestmannaeyjum í gær: —
í gær fór hjeðan vjelbátur upp
undir Eyjafjallasand til þess að
sækja þangað fólk Sjö menn
voru á vjelbátnum, og er upp
að sandinum kom, gengu fimm
þeirra í róðrarbátinn og fóru
í land, en tveir urðu eftir um
borð. Biðu þeir lengi fjelaga
sinna, þeirra, er í land fóru, en
seinna um kvöldið barst þeim
sú fregn frá öðrum vjelbáti,
að rpðrarbáturinn hefði farist
í lendingu og allir mennirnir
druknað“.
★
Fiskverðið lækkar.
8. febr.
„Mokafli er daglega og gæft-
ir góðar. Er nú fiskur farinn að
falla hjer í verði. . . Fyrir
nokkrum dögum var ýsupund-
ið selt á 15 aura, en nú siðustu
’dagana þefir það kostað 10
aura“.
★
Utburður brjefa skipulagður.
’ 10. febr.
„Frá 1. mars verður Reykja-
vík skipt í 4 brjefaumdæmi.
Fær hver brjefberi 1500 krón-
ur að árslaunum“.
★
Svíar hrósa íslensku síld-
inni.
13. febr.
„Sænsk blöð, sem vjer höf-
um sjeð, hrósa mjög síld þeirri,
er „Svenska Folkhushallnings
Kommissionen“ keypti hjer á
síðasta hausti, segja að hún sje
drifhvít og bráðfeit sem besta
viðbit og komi það sjer vel.
Sænskir síldarmatsmenn segja,
að þetta sje áreiðanlega besta I
síldin, sem veiðst hefir síðustu
20 árin“.
'Uííwerji ólrijíxr:

'l jr cla q Íí
cic^iecýci
iHnu
18 bræður ösku-
dagsins.
GAMLA FÓLKIÐ sagði að
öskudagurinn ætti sjer 18 bræð-
ur, með því var átt við að veður-
far yrði líkt næstu 18 daga á eft-
ir eins og það var á öskudaginn.
Ekkert skal jeg fullyrða um sann
leiksgildi þessarar sagnar, en
breytist veður frá því sem það
var í gær, er altaf hægt að segja,
að ekki þurfi bræður endilega
að vera svo líkir.
En það væri sannarlcga mörg-
um gleðiefni, ef rjett reynist það,
sem hinir gömlu kváðu í þessu
efni. Menn eru orðnir þreyttir á
umhleypingunum og vissulega
myndi sjómennirnir verða þakk-
látir fyrir góðar gæftir.
Það er undarlegt hve veðurlag
getur mint menn á. I gær sagði
maður við mig þessi spaklegu
orð: „Finnur þú ekki rauðmaga-
lykt í loftinu eins og jeg?“ Ann-
ar talaði um „vorlykt af veðr-
inu“. Vissulega lifna menn við úr
drómanum þegar góðviðrisdagur
kemur eftir langan og þreytandi
vetur. En við skulum samt ekki
gera okkur of miklar vonir. Það
er enn vetur á Islandi og allra
veðra von.
•
Rauðmagi og
grásleppa.
ÞAÐ, sem maðurinn sagði um
rauðmagalyktina af veðrinu,
minti mig á málefni, sem jeg hefi
oft hugsað um, en það er breyt-
ing á mataræði manna, sem við
sjávarsíðuna búa. Það er kanske
fullsnemt að fara að æsa upp í
mönnum sult í rauðmaga og
signa grásleppu, því meira að
segja er það svo, að þegar hrogn
kelsaveiðitiminn fer i hönd, fá
ekki nærri allir sem vilja tæki-
færi til að bragða þessa gömlu
og góðu íslensku fæðu.
Það er rjett hending, ef Reyk-
víkingar ná í nýjan rauðmaga nú
orðið á vorin. Reyktur rauðmagi
sjest stundum í verslunum, en
jeg segi fyrir mig, að mjer finst
hann ekki eins góður og hann
var í gamla daga, hvernig sem
á því kann að standa. Sigin grá-
sleppa er svo að segja ófáanleg
nú orðið, Það var þó stundum
hægt að fá hana hjá- Hannesi í
Gróubæ, þeim sómamanni, á með
an hann lifði.En nú er því ekki að
heilsa lengur. Við erum að hverfa
frá gamla íslenska matnum.
Margir eru þeirrar skoðunar,
að flestir „nýtísku kvillar" í
mannfólkinu í bæjum íslands
stafi af því, að hætt er að borða
íslenska matinn, en vitaminpill-
ur jetnar með hverri, máltíð í
þess stað.
Refafóður til mann-
eldis.
í SAMBANDI við þessar hug-
leiðingar um mataræðið kemur
mjer í hug nýjasta tíska í mann-
eldismálum hjer í bænum. Nú er
fólk farið að háma í sig refafóð-
ur. Já, refafóður. Það er ekki
prentvilla.
Mjer er sagt að þessi tísku-
matartegund heiti „Alfa Alfa“ og
geri mönnum gott. Samkvæmt
nýjustu upplýsingum um áhrif
þessarar undrafæðu verða sköll-
óttir menn hárprúðir og grálvært
fólk fær sinn eðlilega og upp-
haflega háralit. Auk þess vekur
neysla refafóðursins almenna
velsælu hjá mönnum.
Það er ekki öll vitleysan eins,
sagði kerlingin. En vafalaust
gerir það ekkert til þó menn
borði refafóður, ef þeir hafa lyst
á því. En jeg segi fyrir mig, að
jeg hefi meiri trú á rauðmaga
og siginni grásleppu, súrsuðum
blóðmör og saltkjeti ásamt harð-
fiski og hákarli og brennivíní í
ábæti. Sennilega er þó auðveld-
ara að ná í refafóðrið.
íslendingur í erlendri
höfn.
GAMALL kunningi minn, sem
er sjómaður og hefir siglt alt
stríðið til enskra hafna, sagði
mjer sögu í gær, sem jeg held að
margir hafa gaman af að heyra.
íslenski sjómaðurinn var boð-
inn að borða með enskum kunn-
ingja sínum dag nokkurn er skip
hans var í erlendri höfn. Talið
barst að því, hvernig íslending-
ar væru sjeðir og hvert álit fólk
í þessari borg hefði á íslenskúm
sjómönnum. íslenski sjómaðui^
inn þóttist hafa orðið var við, að
nokkur andúð væri meðal manna
í enskum hafnarborgum í garð
íslendinga. Hann spurði því hinn
erlenda kunningja sinn hvernig
honum líkaði við íslendinga. í
stað þess að svara gekk Bretinn
að veggalmanaki, sem hjekk á
veggnum, reif einn ,,dag“ af því
og fjekk ísenska sjómanninum.
Þar stóð þessi setning:
„Hvað er að segja um is-
lensku þjóðina? Það eina sorg-
lega við hana er, að hún er
aðeins eitt hundrað þúsund
talsins! Sorglegt vegna þess að
þjóðin er svo skemtileg, gest-
risin og mentuð".
Höfundur þessara orða er
Stanley Unwin, bókaútgefandi
í London. Góður íslandsvinur,
sem ekki lætur neitt tækifæri ó-
notað til að gera íslendingúm
greiða, eins og ofanritað m. a.
sýnir.
Deilt við dómara.
ÁHUGASAMUR ÍÞRÓTTA-
MAÐUR og áhorfandi að sund-
móti skólanna á dögunum,
skrifar mjer alllangt brjef um úr
slitin í nefndu sundmóti. Telur
órjettlátt, að Mentaskólanum
skyldi vera dæmdur sigur. Það
hefði verið augljóst mál, að Iðn-
skólinn hefði átt að vinna.
íþróttamaðurinn ætti að vita,
að það þýðir ekki að deila við
dómarann í úrskurðum lians í
íþróttamálum. Það verður hver
og einn að sætta sig við þann
dóm, sem upp er kveðin og það
er heldur ekki íþróttamannslegt
að nudda út af slíku. Því verðúr
hvort sem er ekki breytt.
Nöfn á litvarpslögum.
N. N. biður mig að koma þeim
skilaboðum til þula útvarpsins,
hvort þeir geti ekki komið því
við, að lesa greinilega nöfn á
smálögum, sem leikin eru í út-
varpinu og eftir hvern lögin eru.
Brjefritarinn segir, að það sjeu
. svo mörg falleg lög leikin í út-
varpinu. Menn langi til að
setja á sig nöfn þessara smálaga
og þeir, sem eitthvað lítilsháttar
I fást við hljómlist hafi oft hug á
að ná sjer í nótur yfir lögin tii
að æfa sig á að leika þau heima
hjá sjer.
Það er ekki nema sjálfsagt,
að koma þessum tilmælum á
framfæri, en jeg man nú ekki
betur, en að útvarpsþulirnir geti
\ oftast nær nafna þeirra laga, sem
leikin eru og svo má einnig gera
j fastega ráð fyrir, að áhugamenn
geti fengið nöfn og höfunda
þeirra laga, serri leikin eru í út-
|varp, með því að snúa sjer til
skrifstofu útvarpsráðs og geta
þess, hvenær lögin voru leikin.