Morgunblaðið - 05.04.1944, Blaðsíða 5

Miðvikudagnr 5. apríl 1944
MORGUNBLAÐIÐ
S

Þegar Esja sigldi stýrislaus
[ftir Orím Þorkelson
STEFAN JOHANNSSON
segir í ,,Vísi“ 25. mars um férð
Esju og dráttarbátsins frá Pat-
reksfirði til Reykjavíkur 12.
febr.: „Jeg hygg að vindhrað-
inn hafi ekki verið yfir 10“.
Hversvegna vildi hann þá snúa
aftur kl. 9 um morguninn, en
var skipað að halda áfram af
skipstjóranum á Esju. Stefán
telur sig vanan vondum veðr-
um á höfum úti. Hversvegna
taldi hann þá komið vitlaust
veður kl. 9? Þegar svo var
ekki, en um hádegi voru kom-
in 12 vindstig.
Stefán reynir að kenna Esju
um, að dráttartaugin slitnaði.
Hún hafi lagt til sigurnaglann
og keyrt með vjelunum án þess
hann vissi. Honum var sýndur
sigurnaglinn áður en lagt var
af stað. Hversvegna fýsti hann
þess, að hann yrði notaður?
Hann vissi að vjelarnar voru
notaðar á leiðinni, þótt hætt
væri að nota þær löngu áður
en slitnaði eða strax og sást,
að hann var hættur að hafa í
fullu trje. Kl. 12 sýnir vegm.
Esju 17.5, en kl. 12.45 18.0. Það
sýnir, að Stefán var löngu hætt
ur að tomma, að raunveruleg-
ur framdráttur skipanna . var
0.0 og Stefán þar með órðinn
vogrek með Esju aftan í. Samt
þykist hann mundu hafa gert
nauðsynlegar ráðstafanir til
þess að mæta notkun vjelanna
hef^i hann vitað um það. í
hverju voru þær fólgnar?
Þegar kom til Reykjavíkur
segist Stefán fyrst fá vitneskju
um það, að Esja notaði yfírleitt
vjelar nokkurn tíma meðan
hún hjekk aftan í dráttarbátn-
um. En í Leiðarbók Esju stend
ur þetta: „Kl. 5.45 talað við
dráttarbátinn um notkun vjel-
anna“, og „Kl. 8.05 talað við
dráttarbátinn um frekari notk-
un vjelanna". Hvort §r rjettara
það sem stendur í Leiðarbók-
inni eða það sem Stefán segir?
Stefán segir 7” vír 45 faðma
langur og 14” trossa 90 faðma
löng, sem hann lagði til hefði
þolað þau átök, sem gátu átt
sjer stað milli skipanna. Hver
vill trúa þessu, eða ræður hann
við sjó og vind undir öllúm
kringumstæðum? Hversvegna
fýsti hann þess að nota sigur-
naglann og hversvegna lagði
hann ekki alla dráttartaugina
til, þar sem hann var sendur
eftir skipinu og bar því skylda
til þess? Stefán segir: „Skip,
skrúfunni, á meðan lá skipið
undir flötu og dreif fyrir sjó
og vindi. Þegar þessu var lokið
var farið að leita Esju og lens-
að með hálfri ferð í rúman
klukkutíma“. — Hversvegna
nefndi Stefán ekki þetta ástand
sitt, þegar Esja talaði við hann
rjett fyrir kl. 2? Ef hann var
þá óvirkur, bar honum ekki
að það var með tveimur skrúf-
um, en það hefði komið að engu
haldi, ef forustan hefði bilað
þegar mest á reyndi. Fólkið
um borð í skipinu, sem horfði
þarna fram af heljarsnös
hengiflugsins, man vel eftir
þessu. ■ ^
Síðan líður hálfur armar
mánuður. Það er farið að fyrn-
Fimtugur
Meyvant Sigurðsson
skylda til að láta Esju vita, að ast yfir mesta mannskaðaveðr
ekki væri hjálpar að vænta frá
hans hendi? Þá talar hann að-
eins um hvað muni vera ráð-
legast að gera. Einkennilegt
fyrirbi'igði það. Hversvegna.fór
Stefán að lensa undan sjó og
vindi kl. 3.15, þegar hann seg-
ist vera búinn að ná úr ski'úf-
unni, til þess að leita að Esju,
þegar búið var að segja honum
rjett fyrir kl. 2, að Esja gæti
bjargað sjer sjálf, en að hann
skyldi húgsa um sig? En fyrst
hann fór að lensa, hvað var
hann þá kominn nærri „Skor“,
þegar hann hætti því? Hvað
var klukkan þá? Og hvernig
fór hann að því að vera kom-
inn suður undir Ólafsvík klukk
an að ganga 6, því þar sást
hann þá andæfa upp i sjó og
vind, þegar birti upp, og hvað
var hann þá búinn að vera þar
í hálfgerðu vari lengi?
Er hægt að fara þvert yfir
Breiðafjörð á rúmum klukku-
tíma á móti 10 vindstiguna, sem
hann talar um, á litlum bát,
þar sem ekki er einu sinni hægt
að kveikja upp eld? Stefán
segir, að Esja hafi stungið af
fi’á sjer. Mátti Esja ekki bjarga
sjer sjálf, þegar hann gat það
ekki? Eða átti hún kannske að
draga dráttarbátinn, og til
hvers var hann þá sendur vest-
ur á Patreksfjörð? Stefán seg-
ist hvergi hafa sjeð brjóta eins
og jeg. Hvei'svegna kom hann
þá um borð í Esju í Reykjavík
og sagði verið hafa ósiglandi
sjó noi’ður af Snæfellsnesi?
Samanber: Þar andæfði hann.
Hversvegna sagði hann, að
skipstjóri dráttarbátsíns hafi
i'eynst mjög daufur, en að aðr-
ir skipverjar hafi legið niðri í
fletum út á gólfi og neitað að
koma upp?
Stefán Jóhannsson sást and-
æfa norður af Ólafsvík kl. að
ganga 6. Þá var veður farið að
batna og fór hraðbatnajxdi eft-
sem dregur annað skip, hlýtur ir Það; Hversvegna kom lxann
altaf að vera fyi'ir framan skip,
sem di-egið er“. Hvernig fer,
þegar dráttarskipið hættir að
tomma vegna þess, að það skort
ir bolmagn til að halda í horf-
inu, en skipið, sem aftan í er,
er miklu þyngra og stærra, svo
því slær til bakborða og stefn-
ekki til Reykjavíkur fyr en kl.
9 morguninn eftir, eða 6 tím-
um á eftir Esju, sem þrátt fyr-
ið, sem komið hefir hjer á þess
um vetri, og. ýmsa atburði, sem
gerðust í sambandi. við Esju-
ferðina. Þá kemur maður fram
á sjónarsviðið, sem stundum
hefir verið notaður sem „lóðs“
á erlendum setuliðsskipum, og
hafði v.erið notaður á dráttar-
bátnum í þetta skifti. Þessi
maður kveður sjer hljóðs. Hon-
um þótti veðrið ekki svo slæmt.
Hann var illu- vanur. Hvergi
sást brjóta. Hann segist hafa
fengið 14” trossu í skrúfuna,
Það tafði hann. Hann hefði get
að flogið aftur á hræ og bjarg-
að Esju eftir að dráttartaug
in slitnaði. Ekki vantaði tross-
urnar. En sá ljóður var á, að
Esja beið ekki eftir hentugleik-
um hans. Þar að auki var Jiann
fáliðaður, hans menn lágu niðri
og neituðu „skipsins arbeiði"
að hans eigin sögn: „í litklæði
fór hann og studdist við stoð,
stórhöfðinglegur að líta“. Stef-
án haltraði að lokum til hafnar
við lítinn orðstír og enn minni
drengskap 6 tímum seinna en
skipið, sem hann var sendur til
að aðstoða, Upplitið mun ekki
hafa vei'ið á marga fiska og
nestislaus var hann. „Nestis
pakkinn kom sjer vel“, segir
hann í Vísi, og ,,Ef jeg hæli
mjer ekki sjálfur, þá gera ekki
aðrir það“. Þetta er að vísu
leitt fyrir Stefán, en við því er
bara ekkert að gera og má ekk-
ert gera, því svona á þetta að
vera.
Grímur Þorkelsson
Hjer fer á eftir vottorð, sem
sem skipstj. Esju fjekk hjá
skipstj. dráttarbátsins um það,
sem einna mestu máli skiftir:
Yfirlýsing
til þeirra, er málið skiftir fré
skipstjóranum á........(skips-
nafnið felt burt af hernaðar-
ástæðumj.
1. apríl 1944.
Það tilkynníst hjer með, aS
þann 11. febi'úar 1944 á há-
degi var jeg staddur um borð
í m.s. Esju og átti tal við skip-
stjórann um það að draga skip-
MEYVANT SIGURÐSSON,
bóndi að Eiði á Seltjarnarnesi,
á fimtugsafmæli í dag. Hann
er fæddur í Selvogi. — Þar
bjuggu þá foi'eldrar hans, Sig-
urður Frímann Guðmundsson
og Sigui'bjöi'g Sigurðardóttir.
Faðir hans var húnvetnskur að
ætt, en móðirin ættuð af Mið-
nesi. — Þau fluttu að Sogni í
Ölfusi, er Meyvant var bai'n að
aldri. Bær þeirra hi'undi i jarð
skjálftunum 1896 og fluttu þau
pá til Reykjavíkur.
Meyvant byrjaði snemma að
vinna. Fyrst í’jeðst hann til
Bergsteins Magnússönar bak-
ara, en siðan til olíufjelagsins
D. D. P. A.; þar var hann við
afgreiðsiu og olíuakstur um
bæinn. Þá voru bilar ekki
komnir til sögunnar. Þá var
öllum vörum ekið á hestvögn-
um. En olíufjelagið hafði 4-
hjólaða vagna með tveim hest-
um fyrir og var ekið hraðar en
öðrum vögnum. Þetta var byrj-
un til þess að auka umferða-
hraðann. Margir muna erm í
dag olíuvagninn með hvítu
hestunum fyrii'. Það Voru stríð
aldir og fjörugir ökuhestar, er
Meyvant stýrði.
Árið 1918 keypti hann sjer
fólksflutningabíl. Var hann
með fyi'stu atvinnubílstjórum
hjer í bænxim. Nokkru siðar
setti hann upp vörubílastöð,
átti allmarga bíla sjálfur, en
hafði jafnnframt á hendi af-
gi'eiðslu fyrir aði'a vörubíla-
eigendur. 30—^40 bilar voru á
stöð hans um skeið. Þetta var
mikil bílastöð í þá daga.
Árið 1930 reis deila milli
hans og þáverandi formanns
lund og skjóthuga, andvígur
deyfð og drunga. Hefir ánægju
af hraðanum, i athöfnum
manna. og því heillaðist hann
af bílunum, er þeir komu. —
Víða ók hann um landið með
bíl, þar sem það farartæki
hafoi aldrei sjest áður. T. d.
var hann íyi'stur til þess að aka
í bil hringferðina austur Mos-
fellsheiði, Ljmgdalsheiði og til
baka Hellisheiði, fyrstur með
bíl í Selvog, Þykkvabæ og að
Staðastað á Snæfellsnesi. Og
fvrstur fór hann fram og aft'ur
yfir Reykjaheiði í Þingeyjar-
sýslu austur í Axarfjörð.
Hjálpsamur er Meyvant og
gi'ciðvikinn og hafa margir
metið það við hann, og veitt
honum aðstoð, er við hefir
þurft.. Meðal þeirra var sr. Ólaf
ur Ólafsson fríkii'kjupi'estur og
Jón Ólafsson, framkvæmdastj.
Alíiance.
Meyvant er giftur Elísabetu
Jónsdóttur frá Fáski’úðsfirði.
Hefir hún verið manni sínum
hin öruggasta stoð.
ir alt var þó stýi'islaus? Var jg til Reykjavíkur. Með mjer
eitthvað eftir í skrúfunni? Eða ^ Var íslenski hafnsögumaðurinn
var hann að kíkja í nestispakk stefán Jóhannsson. Kom okk-
ann góða?
ur saman um, að þegar við fær
txm að draga, skyldi vjel „Esju"
Skipstjórinn á Esju fjekk
ir í suðaustur, en di'áttarskip- lofsamíeg ummæli úr öllum átt vera í gangi eftir því, sem
inu slær til stjói'nboi'ða og' um fyrir þrekvii’ki sitt. Þau Þarfa þæfti, til þess að skipið
horfir í vestur eða noi'ðvestur? voru álgéi'lega óumbeðin frá færi sem beinasta stefnu að því
Þetta mun hafa verið tilfellið hans hendi og þau kunpa að ieyii» serR auðið væri stýris-
þegar taugin slitnaði. En sum- hafa verið óþörf, því hann var laust. Að mínu áliti er éngan
ir Esjumaúna hjeldu, að Stefán hjer einungis að gera skyldu áfella á nokkurn hátt fyrir
væx’i að reyná að snúa við, og sína. Eigi að siður voru, þau -Það. að segulnaglinn á drátt-
varð einurn að orði: „Er hel- |rjettmæt, því þau sýndu, að al- arvirnum fór í sundur, með þvi
menningur skildi vel, hvað hjer a® fárviðri var á, en sjór mjög
hafði verið að gerast og að utn þungur, sem orsakaðist af
alveg óvenjulegt skipstjórnar- snöggri: vindbreytingu frá
afrek var að ræða. Það sem . S-S-A til S-V.
gerði björgun skipsins mögu-1 (Sign) Witi. A. Russell
Verkamannafjel. Dagsbrúnar.
Leiddi hún tii þess. að Dags- Heræfingar í Svíþjóð.
brún lagði verkbann á vöru- Stokkhólmi: — Mestu her-
bílastöð Meyvants. — Hjelt æfingar og raunhæfustu, sem
hann stöð sinni uppi í eitt ár, hingað til hafa farið fi'am í
xndir því verkbanni, en varð Svíþjóð, fóm fram dagana 12.
bá að leggja hana niður. Tók og 13. mars s.l. í suðui'hverfum
xann þá jörðina Eiði á Sel- .Stökkhólms og þar nærri. Voru
jarnarnesi á erfðafestu og notaðir skriðdrekar og fallbyss
ceypti jai'ðarhúsin. Hefir hann ur og til þess að slys hlytust
ekið þar búskap, samhliða bif ekki af, var íbúunum á þessu
eiðaaksti'i, í smærri stil en áð- jsvæði bannað að fara út, úr hús
ir var. lum sínum meðan á æfingun-
Meyvant er ákafamaður íum stóð.
Cemenfs Hrærivjel
óskast til kaups. Uppk gefur
Helgi Magnússon & Co
Sími 3630.

Tilboð óskast í
hestafla
vítið snúið við án þess að tala
við okkur?“
Stefán Jóhannsson segir:
„Kl. 12.45 slitnaði dráttartaug-
in og lenti í skrúfu bátsins. Við
vorum í 2% tíma að losa úr lega var fyrst og fremst það,
T uxham-vjel
smiðaár 1939. Vjelín er lítið notuð, og í góðu lagi.
Tilboð, merkt: „VjeT‘, seudist fyrir 10. apríl n. k.
til Pjeturs Biering, Ti’aðarkotssundi 3, Reykjavík.
sem gefur nánari upplýsingar. — Síftii- »284.
Áskilinn rjettur til að taka hvaða tilboði, sem er
eða hafna öLLum.
skipstjóri.