Morgunblaðið - 16.05.1944, Page 5

Þriðjudagur 16. maí 1944
MORGUNBLAÐIÐ
5
Emingin í sjállslæðismálinu
FUNDUR ÆSKULÝÐFJELAGANNA við Austurvöll, er haldinn var
síðastliðinn sunnudag, og; sa&’t er frá á öðrum stað hjer í blaðinu, bar
gleðilegan vott um einhuga unga fólksins í sjálfstæðismálinu.
Heimdallur, fjelag ungra Sjálfstæðismanna í Reykjavík, átti frum-
kvæðið að bessu fundarhaldi, en öllum fundarboðeudum var sómi að fund-
inum-
Birtast hjer ræður þeirra Jóhanns Hafsteins, formanns ungra Sjálf-
stæðismanna, og; Lúðvíks Hjálmtýssonar, formans Heimdallar.
V
Höínin sú er sómi vor
Ræða Jóhanns Hafsteins
Unga fólk og aðrir áheyrendur!
Við erum saman komin hjer
í dag, rjettri viku áður en þjóð-
in í heild á að veita svör sín við
því, hvort hún vill játast undir
þau merki, er feður hennar
hófu, — hvort hún vill fram-
kvæma þá hugsjón, er endur
fyrir löngu vaknaði í brjóstum
þraulpýndar þjóðar með liðna
frelsislíð, — þá hugsjón, að
endurskapa alfrjálsl íslenskt
lýðveldi.
,.,Eigi skal skuturinn eftir
, liggja, ef allvel er róit í fyrir-
rúminu“, mælti Grettir Ás-
mundsson forðum. Jeg býst við
því, að hverjum einum sje nú
gjarnt líku til að svara, að eigi
skuli hans hlutur eftir liggja,
er gangan hefst að kjörborðinu
um lýðveldisstofnun i landinu.
Eftir er þá aðeins að reyna,
hvort vjer göngum öll jafri
knálega að voru verki sem
Grettir að róðrinum, en þess
má minnast, að svo fast dró
Grettir árarnar, að þær höfðu
svo lúist um það er lauk, að
hann hristi þær í sundur á
borðinu.
,Væri nú jafn vel róið, myndi
lítið eftir af sambandslögunum
um það er lýkur og litlar fyrir-
stöðvar stofnun lýðveldisins.
Jeg veit ekki af hverju oss
íslendingum er sýo gjarnt að
þreyla kappræður. En víst er
um það, að oss hefir jafnvel
hent að deila um það, er ekki
var umdeilanlegt.
Þess vegna hlupu jafnvel
snurður á þráðinn í sjálfstæð-
ismálinu, sem vjer hins vegar
höfum borið gæfu til að greiða
úr.
Vjer stöndum því hjer í ein-
um hópi, hin yngri kynslóð,
hvetjandi öll að sama marki.
Inn í herhvötina freistumst
við til að fljetta hugleiðingum
helguðum takmarki voru.
Jeg minnist þess, er hinn
ungi sendiherra íslands í höf-
uðborg Bretaveldis, Pjetur
Benediktsson, flulti frjálsum
Dönum á liðnu ári hinn sama
boðskap, er vjer nú lúlkum.
Hann sagði um hið dansk-ís-
lenska vandamál: — „vjer skul
um ekki blekkja sjálfa oss með
því að segja, að þar sje ekki
um neitt vandamál að ræðá“.
En hann bætti svo rjettilega
við, að í mismunandi þjóðar-
táknum þessara tveggja þjóða
fælist lausn vandamálsins: —
„Þjóðartákn þessara landa eru
mjög ólík“, sagði sendiherrann.
„Danmörk er elsta konungs-
veldi Evrópu, sem enn stendur,
og ef nokkurt stjórnskipulag
hefir staðist eldraun síðustu
ára, er það konungsveldið í
Danmörku. En ísland hefir alt-
af verið lýðveldi; jeg á þar
ekki við stjórnlagafræði, held-
ur tilfinningar íslensku þjóðar-
innar. Þjóðartákn vort hefir
ætíð verið Alþingi, þessi þúsund
ára stofnun, senr tengir þjóðina
nú við gullöld hennar — — hið
gamla þjóðveldi“. í þessu felst
lausnin að þeirri þróun, er vjer
nú stefnum að.
Þessum islenska boðskap tók
hinn frjálslyndi og stórhuga
leiðtogi frjálsra Dana, Christ-
mas Möller, með þessum orð-
um: „Jeg fæ ekki sjeð, að
nokkur 'Norðurlandaþjóð,
hversu fámenn sem húrt er,
geti öðlast neina gæfu, nema
með því móti, að hún fái full-
komið frelsi íil að ráðstafa öll-
um sínum málum“. Höfum vjer
síðan reynt þenna sama mann
að sama hugarfari. Það er okk-
ur gleði, en honum sómi.
★
Jeg minnist enn þess, er hin
mikla hetja Breta, forsætisráð-
herrann Churchill, stakk við
stafni hjer i Reykjavík sumar-
ið 1941, nýkominn af fundi við
stórmenni Bandaríkjanna, for-
setann Roosévelt, á djúþum
Atlas-álum.
Þessir tveir forverSir lýð-
ræðisaflanna í heiminum höfðu
þá umjirritað Atlantshafs-sátt-
málann svokallaða, er lýsir
slefnu og baráltumarkmiði
hinna tveggja þjóða, Bretlands
og Bandaríkjanna.
Þriðji liðurinn í þessum sátt-
mála hljóðar svo:
„Bretland og Bandaríkin við
urkenna rjett þjóðanna til að
lifa undir þeirri stjórn, sem þær
sjálfar kjósa“.
Það er gott að eiga þarna
hauka í horni!
★
Má jeg svo vitna í, á þessu
móti, eitt af vorum ungu skáld-
um:
„Mundu íslensk æska:
Enn er margt að vinna,
stærstu störfin bíða
styrkra handa þinna!
Flýðu ekki, æska,
inn í kaldan skuggann
— sjerðu ekki að sólin
sindrar inn um gluggann?“
(Jón frá Ljárskógum).
Jeg vil ætla, að í þessu ljóði
bergmáli hjartaslög æskunnar
í dag.
„Flýðu ekki, æska,
,inn í kaldan skuggann“!
Og þetla á ekki og má ekki
vera aðeins hjartaslag æsk-
unnar.
íslenska þjóð!
„Sjerðu ekki að sólin
, sindrar inn um gluggann"?
Hver vill fela sig í skugg-
anum við þjóðaratkvæðagreiðsl
una um lýðveldið?
Mönnum má vera það ljóst,
áð enginn verður hindraður í
því að leita í skuggann, ef hann
sjálfur kýs sjer það hlutskifti.
Enginn þvingar hann úr myrkr
inu. En menn ættu þá einnig
að gera sjer hitt ljóst fyrir-
fram, að það er auðveldara að
komast í skuggdnn en úr hon-
um. Samviska hvers og eins
fer ekki varhluta af nepjunni í
forsælunni. Það er því hætt við,
að fyrir þeim, sem þangað hef-
ir leitað, liggi það eitt, að kala
á sálunni, þegar þjóðin annars
vigist nýjum vorhug vaknandi
dags hins endurfædda lýðveld-
is?
„Líkt og allar landsins ár
leið lil sjávar þreyta,
eins skal fólksins hugur hár
hafnar sömu leila.
Höfnin sú er sómi vor,
sögufoldsins bjarta.
Lifni vilji, vit og þor,
vaxi trú hvers hjarta“.
Leitum öll í eina höfn!
Þá einu höfn, sem er tak-
mark baráttu feðranna!
„Höfnin sú er sómi vor“ -
— — „sómi íslands, sverð
þess og skjöldur".
Frá útifundinum á sunnudaginn.
Myndina tók Alfreð D. Jó.nsson.
• - Stefnan liggur móti súl“
Ræða Lúðvigs Hjálmffssonar
íslendingar, konur og menn!
Barátta Islendinga fyrir end-
urreisn lýðveldis í landinu
hefir staoið í meira en heila
öld. Hún hefir á stundúm verið
hörð þessi barátta, og þótt hún
hafi ekki verið blóðug bylting
gegn erlenda valdinu og kúg-
uninni, þá hafa þúsundir ís-
lendinga, karla, kVenna og
bama, fallið úr hungri og vos-
búð, vegna aðgerða þeirra er-
lendu stjórnarherra, sem lögðu
helsi á þetta land og stálu
frelsi fólksins.
'k
I dag slöndum við á tima-
mótum í frelsisbaráttunni. Eft-
ir nokkra daga gefst okkur
tækifæri til að gera gamlan
draum að veruleika — draum
liðinna kynslóða um alfrjálsa
þjóð á íslandi.
★
Einhverjum kann ef til vill
að þykja sem of mikill úlfa-
þytur sje um þetta mál, svo
sjálfsagt sem það sje, að allir
íslendingar geri skyldu sína á
kjördegi og kjósi frjálst ísland.
En nú í dag eins og áður í sjálf-
stæðisbaráttu okkar eru svik-
arar á meðal vor, menn sem
ekki trúa á frelsi þessarar þjóð-
ar. Einn hitti jeg á kaffihúsi
fyrir nokkrum dögum, annar
skrifar grein á móti íslenska
málstaðnum í blað sitt vestur
á Isafirði. Hjáróma raddir
dansklundaðra manna og
þeirra, sem ekki treysta sinni
eigin þjóð, verðum við að kaefa
strax. Fullyrðingar um van-
mátt samlaka íslendinga eru
fölsk rök til að byggja á slíkar
staöhæfingar.
Frelsið hefir sennilega verið
þráð meir í gegnum liðnar ald-
ir á íslandi en flest annað.
1 Einn skegleggasti baráttu-
maðurinn fyrir því, Sig. Egg-
erz, bæjarfógeti, segir í bók
sinni, Stjórnmál: „Einskonar
fáni í frelsisbaráttunni hafa
verið hin hljómmiklu orð þjóð-
fundarins undir forystu Jóns
Sigurðssonar „Vjer mótmælum
allir“.“
★
í dag skulum vjer setja þann
fána við hún og standa þjettsam
an um kröftug mótmæli gegn
þeirri rödd, sem vjefengir vom
heilaga rjett til fullkomins
frelsis og það er sama hvaðan
sú rödd kemur, hvort hún kem
ur frá ísafirði, kaffihúsgesti í
Reykjavik eða erlendis frá. —
„Vjer mótmælum allir".
„Látum ekkert krenkja krafta
þorsins,
hverl sem ber oss örlaganna
hjól,
því að það er gott að vera á
leið til vorsins
og vita að stefnan liggur móti
sól.
★
Islendingar! A laugardaginn
kemur hefst kosningin um alt
land, um niðurfelling dansk-
íslenska sambandslagasamn-
ingsins og stofnun lýoveldis 1 7.
júní í sumar. Þá verða allir ís-
lendingar að standa saman og
sjá um að enginn skorist undan
að mæta á kjörslað. Sú, kyn-
slóð, sem nú lifir, fær tæki-
færi til að kjósai endurreist
lýðveldi handa óbornum kyn-
slóðum þessa lands. Látum af-
komendur okkar og allan heim
inn sjá. að þegar helgasti rjett-
ur Islendinga var sóttur eða
varinn, þá standa hjer allir
saman og hjetu því að vinna
Islandi alt, sem þeir máttu. Þá
mun ósk skáldsins verða óður
framtíðarinnar til landsins okk
ar.
„Og aldrei, aldrei bindi þig
bönd, nema bláfjötur Ægis við
klettótta strönd“.