Morgunblaðið - 25.05.1944, Qupperneq 6

MORGUNBLAÐIÐ
Miðvikudagur 24. mai
1944.
PlnrgnwMwii
TJtg.: H.f. Árvakur, Reykjavík
Framkv.stj.: Sigfús Jónsson
Ritstjórar:
J on Kjartansson,
Valtýr Stefánsson (ábyrgðarm.)
Frjettaritstjóri: ívar Guðmundsson
Auglýsingar: Árni Óla
Ritstjórn, auglýsingar og afgreiðsla,
Austurstræti 8. — Sími 1600.
Áskriftargjald: kr. 7.00 á mánuði innanlands,
kr. 10.00 utanlands
í lausasölu 40 aura eintakið, 50 aura með Lesbók.
Nýr þáttur
ÞVÍ VAR FAGNAÐ af allri þjóðinni þegar þau mála-
lok urðu á Alþingi í vetur, að allir stóðu saman við end-
anlega afgreiðslu sjálfstæðismálsins, — niðurfelling
dansk-íslenska sambandslagasamningsins og stofnun lýð-
veldis í landinu.
Alþingi gaf þá gott fordæmi. Nú hefir þjóðin sýnt und-
anfarna daga, að hún lætur ekki sitt eftir liggja. Áhugi
þjóðarinnar í sjálfstæðismálinu er glæsilegur og verður
að óreyndu að ætla, að hann sje þjóðinni til stórsóma.
Einhverjir hafa e. t. v. lent í skugganum, en allsstaðar
hefir þó hinn jákvæði ásetningur markað sporin og ein-
kent kosningadagana.
En nú hefst aftur nýr þáttur, að tryggja og varðveita
sem best farsæld þess lýðræðis, sem þjóðin er að stofna.
Kemur þá enn til kasta stjórnmálaleiðtoganna. — „Hjer
á landi þarf svo margt að brúa,--lognhyl bæði á landi
og í lundu----“. Það þarf fyrst og fremst að brúa djúpin,
sem straumar sundrungarinnar hafa óheftir bylst í.
Þjóðin hefir sýnt það, að hún getur sameinast í einu
átaki. Á henni mun ekki standa, ef forystan vísar veginn.
Við verðum að gera okkur fyllilega ljóst, að mikilfeng-
legir möguleikar hafa borist þjóðinni að höndum undan-
farin ár, til þess að tryggja bættan hag og meiri velmegun
þegnanna í framtíðinni. Hitt er jafn víst, að þeir miklu
möguleikar eru lítt nýttir og í raun og veru alt enn í
fyllstu óvissu um hagnýtingu þeirra til frambúðar.
Á þessu sviði kallar þörfin á samstarf.
Enn er þaðj að þótt stofnun lýðveldisins sje lokið, þá er
eftir sá þátturinn, að setja lýðveldinu framtíðar stjórn-
skipun, og er ekki lílegt, að til neins góðs dragi að fresta
því verki til lengdar. - ,
Væri vel að mega vænta þess, að hin merku tímamót,
er nú standa fyrir dyrum í þjóðlífinu, boðuðu nýja tíma
þjóðlegrar einingar, til meira öryggis og farsældar landi
og lýð.
Ekkertlært, engu gleymt
EINS og kunnugt er, hafa viðskiftaþjóðir okkar sett
nýjan „kvóta“ á flestar innflutningsvörur til landsins. Sá
„kvóti“, sem okkur hefir verið skamtaður, er svo lítill
á mörgum vöruflokkum, að innflutningur þeirra verður
stórum minni en verið hefir að undanförnu.
Þetta breytta viðhorf skapaði að sjálfsögðu margskonar
erfiðleika og gerði störf Viðskiftaráðs mikið flóknari og
vandasamari en þau voru áður. Það jók og mjög erfið-
leikana, að reglurnar, sem innflutningurinn var miðaður
við, gerbreyttust. Má t. d. nefna, að áðuj' var innflutningur
miðaður við vist verðmæti ákveðinnar vörutegundar eða
flokka, en samkvæmt hinum nýju reglum miðast inn-
flutningurinn við ákveðið magn eða mál hverrar vöru-
tegundar.
Viðskiftaráð reyndi að breyta starfsháttum sínum í
samræmi við hinar nýju reglur viðskiftaþjóðanna. Og
þar sem „kvótarnir“ þýða raunverulega skömtun á inn-
flutningi til landsins og flestir þeirra minka stórlega inn-
flutninginn, hlaut þetta að hitta innflytjendur. Hefir Við-
skiftaráð reynt að miðla þeim innflutningi, sem fáan-
legur er, milli innflytjenda og styðst í því efni við fyrri
ára innflutning þeirra.
Ritstjóri Tímans ræðst harkalega á Viðskiftaráð fyrir
það, hvernig innflutningnum.er skift milli innflytjenda.
Telur blaðið að S. I. S. sje þar rangindum beitt, þar sem
ekki sje farið eftir hinni gömlu „höfðatölureglu“ Eysteins
við skömtun innflutningsins, heldur miðað við innflutn-
ing síðustu 5 ára. Það er gamla baráttan fyrir ranglætinu,
sem hjer kemur frám í dagsirís ljós á ný.
Innflutningshömlur eru nytsamar, að dómi ritstjóra
Tímans, ef þeim er beit.t með rangindum og þjösnahætti.
Sje þeim rjettlátlega beitt, eru þau óhafandi. Ritstjóri
Tímans hefir bersýnilega ekkert lært og engu gleymt.
I Morgunblaðinu
fyrir 25 árum
Þá vildi enginn vera bæjar-
stjóri á Akureyri. Um það seg-
4. maí.
„Enginn hefir enn fengist til
þess að sækja um bæjarstjóra-
stöðuna á Akureyri, og hefir um
sóknarfresturinn því verið fram
lengdur“.
*
Þá var heyleysi yfirvofandi
víða um land.
4. maí.
„Þrátt fyrir það, þótt vetur-
inn væri góður framan af, er nú
helst svo að sjá, sem fellir muni
verða víða, ef tíðin breytist eigi
til batnaðar mjög bráðlega.
Bændur eru sjaldan undir það
búnir alment að gefa inni langt
fram á sumar, en nú er komið
á aðra viku sumars, og hefir tíð
in aldrei verið verri“.
★
Vjelritunarkappmót var þá
háð hjer í Reykjavík.
8. maí.
„í fyrrakvöld lauk dómnefnd
in störfum sínum og urðu úrslit
mótsins á þessa leið:
1. verðlaun fjekk Eggert
Briem, skrifari hjá Eimskipa-
fjelaginu. Skrifaði hann 651 orð
að frádregnum villum.
2. verðlaun fjekk Vigdís
Steingrímsdóttir, bankaritari.
Skrifaði hún 537 orð að f>rá-
dregnum villum.
3. verðlaun fjekk María Þor-
varðardóttir, skrifari hjá Bruna
bótafjelagi íslands. Hún skrifaði
413 orð að frádregnum villum“.
Þá var það borið á Austurvöll
15. maí.
„Nýlega hefir verið byrjað
á því að lagfæra girðinguna um
hverfis Austurvöll og í gær var
farið að bera tað á völlinn, og
þótti mörgum það nýstárleg
sjón“.
★
Stórbruni var hjer í Reykja-
vík 1915. Fjórum árum síðar
eða 1919, voru rústirnar ennþá
óhreyfðar. Um þær segir m. a.:
15. maí.
„Hve lengi eiga brunarústirn
ar hjá Austurstræti að vera
bænum til skammar, óprýði og
óhollustu? — Nú höfum við þá
fengið lögreglusamþykt, sem
mælir svo fyrir, að ef hús brenn
ur, þá sje eiganda skylt að
ganga svo frá grunninum, að
ekki stafi hætta, óþrifnaður eða
óprýði af. Geri hann það ekki,
er hann sekur um 100 krónur,
en lögreglustjóri má láta fram-
kvæma verkið á hans kostnað.
Hálfur mánuður er nú síðan lög
reglusamþyktin gekk í gildi, og
enn eru brunarústirnar fullar
af grængulu skolopi, sem megn-
an óþef leggur af og svo er það
djúpt, að smábörn geta hæglega
druknað þar“.
★
Bílslys þektust í gamla daga.
23. maí.
„Bifreiðin HF 8 ók í^ær ofan á
aldraða konu í Austurstræti,
feldi hana og meiddi r^pkkuð.
Síðan hringsnjeri bifreiðin og
þaut þvert yfir götuna og þar
á þrjá menn og kollvarpaði ein
um þeirra“.
\Jduerji ilri^ar:
*♦♦*♦♦*♦♦*♦♦*♦♦*♦ ♦*» ♦** *** ♦*♦
I
vir clci^fega Íí^inu |
♦*« ♦*♦ ♦*♦ ♦*♦ ♦*♦ ♦*♦♦*♦ ♦*♦ ♦*♦ ♦*♦ ♦*♦ ♦*♦ ♦*♦ •*• ♦> ♦'♦ ♦> ♦> *** °*° *^* ******** *
m t A.J. ; ' íí r 9 _ _ • ■> ■». _ ' i ' i m Q TTnl virð-
Vvvvvv*.*4?
♦*♦♦'••>♦>♦> ^•♦X*^**1
Fábreyttari útfarir. vildu sýna látnum manni
ÞAÐ ER ávalt verið að tala
um, hve dýrt sje að deyja. Hvað
það kosti mikið óhemju fje að
hola manni sómasamlega í gröf-
ina. En það er prýðilega hægt að
bæta úr því með því sjálfsagða
ráði að gera útfarirnar einfald-
ari en þær eru nú.
Það er eðlilegt, að menn viiji
sýna látnum ástvinum alla þá
virðingu sem mögulegt er. Það
er líka hægt án þess óhófs íburð-
ar, sem nú virðist vera orðin
tíska við hverja einustu útför.
Það er hægt að jarðsyngja menn
með hátíðleik og virðuleik, án
þess að kasta út stórfje og fyrir-
höfn í atriði, sem litlu máli
skifta.
Eins og jarðarförum er háttað
nú, hjer í höfuðstaðnum að
minsta kosti, eru þær blátt á-
fram ofvaun fyrir eftirlifandi
ástvini, sem leggja hart að sjer
til þess að hanga í tískunni í
þessu efni.
• *
0
Of Iangdregnir út-
fararsiðir.
SÁ LEIÐI siður ríkir enn hjer
á landi, að lík eru látin standa
altof lengi uppi í heimahúsum.
Það er eins og það þyki einhver
ókurteisi að jarðsyngja lík fyr
en það hefir staðið uppi í að
minsta kosti tvær vikur, og
lengri tími en það mun nokkuð
algengur. Það er alt, sem mælir
á móti því, að lík sjeu geymd
svona lengi í heimahúsum. Fyr-
ir það fyrsta er það heilbrigðis-
atriði, ekki síst, ef geymt er að
kistuleggja fram á síðustu stund.
Á fæstum heimilum hagar svo
til, að hægt sje að láta lík standa
uppi, án þess að það hafi áhrif
á alt heimilisfólkið og nærliggj-
andi íbúðir.
Jarðarfararhópgöng-
urnar.
ÞÁ ERU það jarðarfararhóp-
göngurnar um göturnar, sem eru
bæði vita óþarfar og auk þess
óviðkunnanlegar. Það er föst
venja hjer í bæ, að þegar látinn
maður er jarðsunginn, er fyrst
haldin húskveðja á heimili hins
látna. Þangað safnast vinir og
vandamenn. Hafi hinn látni ver-
ið kunnur maður og vel látinn,
safnast venjulega slíkur sægur
af fólki að heimilinu, að ekki
komast nema fáir inn í hús-
ið til að hlusta á húskveðjuna.
Meiri hlutinn bíður úti, í hvaða
veðri sem er. Þegar húskveðj-
unni er lokið, heldur grúinn af
stað á eftir líkvagninum, og
stundum er það hreint ekki neinn
smáspotti, sem menn verða að
ganga um bæinn, að ekki sje nú
talað um umferðarvandræði,
sem af líkfylgdunum stafa, þeg-
ar aðalgötur lokast í svo og svo
langan tíma vegna þeirra.
Þegar loks er komið í kirkj-
una og athöfninni þar er lokið,
hefst ný ganga.
•
Ráð til úrbóta.
ÞAÐ ER hægðarleikur að gera
útfarir allar miklu einfaldari, án
þess að þær missi neitt af virðu-
leik og hátíðarsvip, sem á þeim
þarf að vera. Þeir, sem vilja hafa
húskveðju, geta vitanlega haft
það. En þar ætti ekki að vera
viðstaddir aðrir en nánustu ætt-
ingjar hins látna. Aðalathöfnin,
löng eða stutt, eftir smekk hvers
eins, ætti að halda í kirkjunni.
Það mætti leggja alveg niður
hópgöngur á eftir líkfylgdum
um götur bæjarins. Þeir, sem
ingu sína, geta komið í -
una beina leið og látið Þa^
nægja. Við athöfnina í ivir
garði ættu ennfremur að
eingöngu nánustu ættingjar
látna.
Jarðarfarirnar, eins °g
<;brotn
vera
hins
þaer
tíðkast nú, eru altof
alla»
ar, til stóróþæginda fyrir
sem þurfa að koma nálægt Þ®1
Það getur verið, að fasthel n
menn segi, að útfararsiðurn s ^
ekki hægt að breyta.
„ ~ hfild-
verð>
Það Sje
orðin venja og hefð að hafa Þ*;
eru nú.
eins og þær eru nú. Þvx
ekki breytt. Þetta er missh1 ^
ingur. Það er vel hægt að hiel
til um útfararsiði og það k1^
að koma að því áður en langt u^
liður. Einu sinni var Það s
hjer í bæ, að það þótti ekki s°nU
samleg jarðarför, nema ho
flokkur spilaði við jarðarför®^
veit
ana. Mjer
viðkvæmt
föðurlandsins. Blessaða
landsins okkar
Það lagðist niður og engu®
ur lengur í hug að fá lúðras
til að spila yfir líki.
Hrifning gamallar
konu.
MARGIR HAFA hrifist unda^
farna daga við þá öldu sa®e^.
ingar og þjóðernistilfinninS ,
sem gengið hefir yfir land1
sambandi við lýðveldiskosn®^
arnar. Hjer birti jeg brjef
gamalli konu, sem fann
knúða til að skrifa eftirfaran
0rð= dag'
„Jeg er svo vonglöð þessa
finst eitthvað heitt °s
endurlifna 1 br:)0S
mínu, því nú eru allir íslen l0^
ar hvattir til að vinna að ve e
föður-
sem okkur
kent að elska og biðja fyiir’..^urll
ar við vorum börn, og ho
gert það síðan með barnse
trúartrausti. Og nú vilju®
vinna ný heit og vinna að
þjóðarinnar". ^
„En hvað jeg er fátaek í an ^
og fátæk að fje og á aðeins e^
að stíg síðustu sporin. Það ei
þakkað Guði, sem gaf 0g
þetta land og hefir vernda ^
blessað okkur, vanþakkláta
þverúðuga þjóð“. , ^ j
„En jeg vona og treystn a j
framtíðinni ríki minni eÍjÞ° jcSs-
og meiri kærleikur. Þá er ^flS
unin vís. Þessa dagana er ^
og hver skilji annan og alln n
eitt. Já, Guði sje lof. Þegar h ^
fær að stjórna okkur, þá lel
vel“- v vel
Vissulega fallega mseh 0
hugsað hjá gömlu konunni- ^
munu margir hafa hugsa
og hún.
•
Lýðveldishátiðin-
NÚ FARA MENN að 1 ^
um þjóðhátíðina fyrir a 0g
næstu daga. Það var ^laeSI-t0aT'
góð dagskrá, sem þj°ð a fj-á
nefndin skýrði blaðamönr® ^arj
á dögunum. Vonandi, að Þ jCg
alt eftir áætlun. En eins ^
hefi margoft bent á, er Þa yjp-
ils vert, að þau hátíðahöld g gfl
ist betur öldum og óboin ^esS-
Alþingishátíðin forðum- ^ ajt
vegna er það nauðsynleS > at-
verði gert til að gey®3 raSt.
burði, sem á hátíðinni ^ peSS
Ekkert tæki er hentugra 1 j
en kvikmyndirnar, ta nl g vd'
eðlilegum litum. . 0g sk1^
anlega góðar ljósmyn 11 ta>
blaðanna. Þess.er a þessLlIt!
ekki verði nein mistÖk]cga verðJ
efnum og vel og nsegjan . yerð'
sjeð fyrir, að það, sem fyfS13
— SJe
ur í þessum
flokks.
efnum,