Morgunblaðið - 21.06.1944, Blaðsíða 7

Miðvikudagtir 21. júní 1944.
MORGCNBLAÐIÐ
1
KJÖRORÐ HINS ÍSLENSKA LÝÐ-
VELDIS ER: MANNHELGI
íslendingar, vjer erum
komnir heim. Vjer erum
frjáls þjóð.
Þegar vjer lítum yfir far-
inn veg, minnumst vjer með
virðingu og þakklæti afreka
einstakra manna og langrar
og þolgóðrar baráttu þjóð-
arinnar allrar.
Erfiði og hugraunir alda-
langrar frelsisbaráttu, strit og
þrekraunir hins nýja landnáms
til sjávar og sveita, hverfa í dag
sem dögg fyrir sólu í fögnuði
yfir sigrunum, sem nú renna
sem stoðir undir höll frelsis og
fullveldis.
Vjer erum og í dag glaðir, og
þakklátir fyrir það hversu
giftusamlega hefir úr ráðist hin
síðustu árin. Eftir langa baráttu
tókst Islendingum loks fyrir
aldarfjórðungi að tryggja sjer
rjett til fullra yfirráða allra
málefna sinna á þessu ári. Þann
rjett hafa íslendingar frá önd-
verðu verið staðráðnir í að not-
færa sjer. En þegar óskastund-
in nálgaðist, reið hin ógurlega
holskefla yfir. Á þeirri stundu
vissi enginn örlög nokkurrar
þjóðar. Engu síður en aðrir
máttum vjer íslendingar óttast
að blóðbað heimsstyrjaldarinn-
ar myndi flæða yfir heitustu
vonir vorar og helgustu hug-’
sjónir. En fram að þessu hefirjj
alt snúist oss í hag, svo að varr
hefir nokkru sinni fyrr verið
bjartara yfir framtíð þessa
lands en einmitt í dag, ef sjálf-
skaparvítin verða oss eigi að
grandi.
Meðan barist er um örlög
heimsins, höfum vjer notið
frelsis til þess að setja oss lög
að eigin vild, og þannig getað
hagnýtt oss þann rjett, er vjer
höfðum trygt oss til fullra um-
ráða yfir öllum málefnum vor-
um, og endurreist hið íslenska
lýðveldi. Og loks hefir svo
hvert ríkið eftir annað, og með-
al þeirra voldugustu stórveldi
heimsins, hraðað sjer að veita
oss þá viðurkenningu, sem oss
er svo dýrmæt.
Gleði vor er því einlæg og
djúp og þakklæti vort á sjer
engin takmörk.
I gær komu saman á Þing-
völlum meira en 2 tugir þús.
íslendinga. Lengi höfðum vjer
óskað þess svo innilega, að
mega einmitt á þessari stundu,
hugfangnir horfa á fegurð fjalla
sala, heiðbláma jöklanna, djúp
bláma vatnsins, margbreytni
hinnar storknuðu hraunöldu og
gróður vorsins, baða sig í geisl-
um sumarsólar. En nú var súld
og regn. Þau vonbrigði ljet þó
enginn á sig fá, því nú voru
miklir viðburðir í vændum.
í hugum vorum vakti minn-
ingin um stærstu og merkustu
atburði í lífi þjóðarinnar. •—■ Á
þessum fornhelga stað var ís-
lenskt ríki stofnsett og hingað
hafði þjóðin leitað á örlaga-
stundum æfi sinnar. Og enn
átti að skrifa merkan, ef til vill
merkasta kapítulan, sem skráð
ur hefir verið á bókfell íslenskr
ar sögu.
Við Snorrabúð sat Alþingi
íslendinga, en á Lögbergi beið
um fimtungur þjóðarinnar. Nú
Ræða Ölafs Thors á þjóðhátíð
inni í Reykjavík 18. júní
stærstar og sannastar draum-
sýnir:
„Land mitt! Þú ert sem órættur
draumur,
Óráðin gáta, fyrirheit“.
Olafur Thors flytur ræðu á Stjórnarráðsblettinum þann 18. júní,
logaði við himinn sá eldur, er
brennur í hverju íslensku
hjarta og aldrei mun slokkna
meðan Islendingar unna frels-
inu og sínu sviptigna föður-
landi.
Aðeins örstutt stund skildi
oss frá fyrirheitna landinu. —
Óþreyjan óx með hverri mín-
útunni. Loks reis forseti sam-
einaðs Alþingis úr sæti sínu.
Með einni setningu, mæltri í um
boði Alþingis samkvæmt ósk og
vilja þjóðarinnar, rættist alda-
langur draumur hennar.
Hið íslenska lýðveldi var
endurreist.
í heilögum fögnuði titraði
hvert íslenskt hjarta, og marg-
ar heitar óskir og bænir fylgdu
hinu unga lýðveldi inn á fram-
tíðarbrautina.
í dag stöndum vjer í Ingólfs
bæ, miðstöð íslenskrar menn-
ingar og athafnalífs.
Nú'fremur en nokkru sinni
fyrr, ber oss að sannprófa
sjálfa oss, og gera oss Ijóst hvað
bíður vor, og hvers vjer erum
megnugir.
Skömmu fyrir síðustu alda-
mót kvað sá skálda vorra, sem
mesta hafði karlmannslund,
Bandaríkjamenn óska lýð-
veldinu heilla
— Órættur draumur. — Ó-
ráðin gáta. — Fyrirheit. Allt
má þetta að vísu til sanns vegar
færa enn þann dag í dag. En
þó hafa Islendingar frá því
þessi orð voru töluð valið sjer
fangbrögð við stærri og flókn-
ari viðfangsefni en forfeðurnir
kyntust. Oss hefir farist það vel
úr hendi. Án þeirra fjármuna,
er þannig hefir verið aflað,
myndum vjer eigi geta haldið
uppi sjálfstæðu menningarriki.
Hjer i Ingólfsbæ mæta aug-
anu mikil hafnarmannvirki,
mílur gatna og margar ekrur
vandaðra nýtískuhúsa. Afl foss
ins færir birtu inn á hvert heim
ili, en eimur úr iðrum jarðar
ylinn. Á fáum áratugum hefir
litlu þorpi verið breytt í ný-
tísku borg.
Allí vitnar um þá baráttu
fyrir daglegu brauði, sem hjer
hefir verið háð, og minnir á
skyldurnar sem framundan
eru.
Oss er vel ljóst, að aldrei hef-
ir meiri vandi beðið vor nje
jafrí mikið verið í húfi. — En
vjer kvíðum þó engu. Vjer vit-
um vel, að saga vor er ekíki
fyrst og fremst sigrar, heldur
barátta og þrautir. Með festu og
alvöru viljum vjer enn takast
á hendur ábyrgðina og þar með
erfiðið, sem fram undan er. —
Vjer minnumst þess að með
hverjum nýjum sigri í sjálf-
stæðisbaráttunni hefir þjóðinni
vaxið þrek og djörfung og
treystum því að sú muni raunin
enn verða. Og vjer vonum að
bera gæfu til að eyða miskljð-
inni og skipa oss sem allra
flestir í lífvarðarsveit hins
unga íslenska lýðveldis.
Þá mun blessun fylgja oss í
starfinu.
SOL BLOOM, formaður ut-
anríkismálanefndar Banda-
ríkjaþings, komst svo að orði
um endurreisn íslenska lýð-
veldisins: „Bönd þau, er tengja
Islendinga og Bandaríkjamenn
munu treystast að mun í dag,
er ísland verður lýst fullvalda
lýðveldi. íslendingar og Banda
ríkjamenn eiga það sammerkt,
að báðir bera sterka frelsisþrá
í brjósti. í 25 ár hefir ísland
verið frjálst konungsríki. Um
aldaraðir þar áður hafði frels-
isþráin logað skýrt í brjóstum
íslensku þjóðarinnar. Að eðlis-
fari er hver Islendingur frjáls
í hugsun, og sjálfstæður í verki.
Þjóðin er því vel búin undir
þafrfrelsi, sem hún hlýtur í dag
er hún stígur síðasta skrefið til
algerar sjálfstjórnar.
Við Bandaríkjamenn bjóðum
Island hjartanlega velkomið,
sem systurlýoveldi. Mjer hefir
veitst sá heiður að bera fram í
fulltrúadeild Bandaríkjaþings
eftirfarandi ályktun, sem sam-
þykt hefir verið í einu hljóði:
,fÞar sem íslendingar, með
frjálsri þjóðaratkvæðagreiðslu
dagana 20. til 23. maí 1944
samþyktu með yfirgnæfandi
meirihluta stjórnarskrárfrum-
varpið, er samþykt hafði verið
af Alþingi, og gerði ráð fyrir
stofnun lýðveldis á íslandi, og
þar sem lýðveldið ísland verð-
ur formlega stofnað þ. 17. júní
1944, ályktar fulltrúadeild
Bandaríkjaþings (öldungadeild
in samsinnir), að þing Banda-
ríkjamanna votti hjermeð Al-
þingi íslendinga — hinu elsta
ví
fulltrúaþingi heimsins — árn-
aðaróskir sínar við stofnun lýð
veldisins Island, og býður það
velkomið sem hið nýjasta lýð-
veldi í tölu frjálsra þjóða“.
★
HENRY GODDARD LEACH,
formaður „Scandinavian Foun-
dation“, hefir, i grein er hann
nefnir „Kveðja til íslands“,
komist þannig að orði: „Stór-
brotnar gáfur eru frelsinp öfl-
ugt vígi. Hinu íslenska lýðveldi
miðaldanna var í rúm 300 ár
stjórnað af dómstóli. í verald-
arsögunni getur ekki annars
ríkis, er var með lögum stjórn-
að án þess að þar færi með vald
einhver einn þjóðhöfðingi, og
án þess að hafa sjer til varnar
her og flota. ísland, hinn ó-
trauði einbúi í Atlantshafi, er
enn í dag fagurt dæmi um nor-
rænan frelsisanda“.
★
Berkeley, Kalifornia, 8. júní.
Frá Arthur G. Brodeur, próf. í
ensku við Kaliforníu háskóla,
hefir eftirfarandi skeyti borist:
„Jeg sendi íslensku þjóðinni, er
stofnaid fyrsta lýðveldi Evrópu
á miðöldum, innilegustu árn-
aðaróskir í tilefni af endur-
reisn sjálfstjórnar hennar. ís-
lendingar hafa látið heiminum
margt í tje, sem fyrstu land-
nemar á meginlandi Norður-
Ameríku og sem höfundar stór
fenglegra sagna og dásamlegra
ljóða og sem löggjafar og vís-
indamenn.
Fyrir nokkru vottaði jeg
hinni íslensku snilligáfu virð-
ingu mína, með því að snúa
Sæmundar Eddu á enska
Framhald á 8. síðu.
íslendingar óska þess að mega
lifa í friði við aðra. Mestu skift
ir þó að vjer sjeum eigi sjálfum
oss sundurþykkir. Vjer vonum
að þótt vjer sjeum fáir og lítils
megnugir, megi oss takast að
skapa rjettan skilning á hög-
um vorum, og samúð með bar-
áttu vorri og hugsjónum. — Þá
mun oss auðnast að tryggja oss
þann sess i heimi framtíðarinn-
ar, sem vjer þörfnumst og telj-
um oss hæfa til að skipa.
Kjörorð hins íslenska lýð-
veldis er: Mannhelgi. Hngsjón.
þess, að hjer búi um alla fram-
tíð frjáls og ellum óháð menn-
ingarþjóð, andlega og efnalega
frjálsir og hamingjusamir
menn.
Þeirri hugsjón viljum vjer
allir þjóna.
Drottinn, lát strauma af lífsólar
ljósi
læsast í farveg um hjartnanna
þel.
Vama þú byljum frá ólánsins
ósi.
Unn oss að vitkast og þroskast.
Gef heill, sem er sterkari en hel.